Morgunblaðið - 23.12.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. DESEMBER 1987
Innanstokks í húsi skáldsins á
Skriðuklaustri. Það er Gunnar
faðir Franziscu sem er á mynd-
inni.
Þijár kynslóðir fyrir framan
íbúðarhúsið á Skriðuklaustri,
talið frá vinstri: Gunnar Gunn-
arsson skáld, Franzisca kona
hans með Franziscu Gunnars-
dóttur, og Gunnar Gunnarsson
yngri með þann Gunnar Gunn-
arsson sem yngstur var þegar
myndin var tekin. Gunnar
Björn, sonur Franziscu Gunn-
arsdóttur, er einnig Gunnars-
son.
Frá sjónarhóli bams hafði
heimilsbragurinn í f ör
með sér mikla öryggiskennd
„Finnst þér hann Halli vera
ljótur, Litla min 7 Það þykir
mér leitt að heyra ... Veiztu
það ekki, barn, að ef þú sérð
einungis það ljóta og neikvæða
í fari manns, þá sér hann ekk-
ert nema ljótt í fari þínu? Þá
finnst honum þú vera ljót.“
Þannig svaraði Gunnar Gunn-
arsson skáld spumingu Franziscu
sonardóttur sinnar þegar hún var
lítil og átti heima á Skriðu-
klaustri þar sem hún fæddist og
ólst upp þar til hún var sex eða
sjö ára, og í bók hennar, Vand-
ratað í veröldinni sem er komin
út hjá Vöku-Helgafelli kveður
hún þessi orðaskipti fyrstu
kennslustund sína í heimspeki.
Af þessu tilefni segir Franzisca
síðan m.a.:
„Fram að því hafði ég álitið
ljótt og fallegt vera samþykktar
staðrejmdir, sem allir væru sam-
mála um, ekki eitthvað afstætt.
Ég hafði heldur aldrei velt mínu
eigin útliti fyrir mér. Var ég þá
ljót, þegar allt kom til alls? Hvað
var eiginlega ljótt? Hvemig mátti
skiljgreina ljótleika?
Eg flýtti mér fram, að næsta
spegli, frammi í forstofu, aðalinn-
gangsmegin, sem vissi að fjall-
inu. Þar var enginn maður, nema
ég og spegilmynd mín. Og þvílík
hörmung...Ég sá litla telpu með
ljóst hár og liðað, sviplítil augu
og uppþvottavatnslit. Út frá til-
þrifalitlum búknum hrökkluðust
einhveijir mjóslegnir og vesæld-
arlegir útlimir, sem skilgreina
mátti sem armleggi og fótleggi.
FYrir endum þessara spíra voru
tvær klunnalegar hendur, annars
vegar, og tveir of langir fætur
hins vegar...Ekki var þetta upp-
örvandi sjón.
Skyldi Halli á Flöt sjá bara
þetta? Skyldu allir aðrir sjá ein-
- segir Franz-
isca Gunnars-
dóttir um bók
sína, Vandratað
í veröldinni
ungis þessa agnúa? Ég vildi sízt
vera svona; vildi kannski umfram
allt ekki, að aðrir sæju mig í
þessu hráa, miskunnarlausa ljósi.
Og hvemig var þetta annars
með hann Halla? Rebbi, hundur-
inn okkar, öllum hundum og
flestum mönnum fremri, fagnaði
ætíð Halla, virtist telja hann til
fjölskyldunnar. Rebbi var rauð-
hærður...mér þótti niðrandi að
kalla hann rauðan...stór og sterk-
ur af íslenzku kyni, með hringað
skott og mannglöggur. Rebbi
fagnaði fáeinum útvöldum.
Það hlaut að vera eitthvað
sérlega athyglivert við Halla,
þótt ég hefði ekki komið auga á
það...en hvað? Ég beið nú næstu
heimsóknar bónda, og sjaldan
hefur nokkurs manns verið beðið
með meiri óþreyju.
Að lokum kom Halli aftur. Ég
horfði á hann gaumgæfnum aug-
um , ætlaði að sjá eitthvað
óvenjulega jákvætt í fari hans.
Ég skyldi sjá hann Halla falleg-
an, hvað sem það kostaði. Enda
var hér ekki lítið í húfi, hvorki
meira né minna en álit hans á
mér; álit manns, sem hann afi
mat svona mikils.
Þegar öllu var á botninn hvolft,
og mér til óumræðilegs léttis,
reyndist vera eitthvað óvenjulega
gott við augun hans. Þau voru
athugul.., og reyndar beinlínis
falleg; góð. Það var lóðið. Svo
þetta hafði Rebbi séð og afí líka,
auðvitað. Annars var hann Rebbi
gleggri en afí í sumum málum,
sérstaklega í mati sínu á fólki,
svo mikið var víst...
En fyrst hann Halli var nú
orðinn fallegur, næstum því,
hvað skyldi honum þá fínnast um
mig? Við þeirri spumingu fékk
ég aldrei svar.
Finnst þér hann Halli enn vera
ljótur? - spurði afí, þegar Flatar-
bóndinn hafði kvatt.
Nei - muldraði ég, og árum
saman velti ég fyrir mér hvað
bjó að baki furðulega brosinu
hans afa, að svarinu fengnu."
Hér lýkur tilvitnun, en hvað
varð til þess að Franzisca fór að
skrifa bók um bemsku sína og
mikilvægt mótunarskeið sem leið
í húsi skáldsins á Skriðuklaustri?
„Ég skrifa þessa bók fyrst og
fremst fyrir okkur, íjölskylduna,
og sérstaklega fyrir Gúnnar
Bjöm son minn sem nú er átján
ára. Og ég skrifa hana ekki bara
fyrir hann heldur til hans, eins
og sjálfsagt má merkja á orða-
lagi og öðm í textanum. Sjálf
naut ég þess að alast upp þar
sem mér var veitt óskipt athygli.
Það var talað við mig löngu áður
en ég gat talað sjálf. Það var
lesið fyrir mig, útskýrt og at-
hygli mín vakin og henni haldið
vakandi jafnt og þétt. Þama
gegndi afí minn mikilvægu hlut-
verki í lífi bamsins, en það var
ekki bara hann sem annaðist
þennan þátt uppeldisins. í fjöl-
skyldunni var alltaf einhver sem
hafði tíma til að sinna mér og
ég tel mig búa að því enn þann
dag í dag.
Afí var ekki sá eini í fjölskyld-
unni sem var gæddur frásagn-
argáfu. Pabbi hafði hana og það
í svo ríkum mæli að ég hef varla
vitað annað eins. Hann tjáði sig
ekki aðeins með orðum. Hann
sagði sögur með penslunum
Franzisca Gunnarsdóttir
sínum, og svo skáldaði hann heilu
ævintýrin þar sem við, bróðir
minn og ég, vomm sögupersón-
ur. Amma og mamma sögðu líka
frá, og í seinni tíð hef ég séð
mikið eftir því að halda því ekki
til haga sem þær skrifúðu hjá
sér, og þá ekki síður sögunum
hans pabba. Ég minntist oft á
þetta við Gunnar son minn og
loks sagði hann: „En mamma,
hefurðu ekki tekið eftir því að
sjálf ertu alltaf að skrifa eitthvað
hjá þér? Setningár og minnisat-
riði sem maður eir að fínna út
um allt hús? Af hveiju heldur þú
því ekki til haga handa mér?“
Þama kom hann við auman blett,
og ég fór að hugsa málið. Við
eigum heima í húsinu sem var
heimili afa og ömmu mörg
síðustu árin sem þau lifðu, og
við nánari athugun fannst mér
hann eiga þá siðferðiskröfu á
hendur mér að ég léti berast
áfram til hans það sem ég fékk
í veganesti með því að alast upp
við svo fágætar aðstæður fyrstu
árin. Þannig varð þessi bók til.
Fjölskyldulífið á Skriðuk-
laustri? Þetta var stórt heimili
og umfangsmikið. Þar var alltaf
fyöldi fólks, sérstaklega á sumrin.
Fullorðna fólkið í fjölskyldunni
voru afí og amma, pabbi og
mamma, en við bömin vorum tvö
á þessum árum, ég og Gunnar
bróðir minn sem er yngri en ég.
Svona var afi, sá Gunnar Gunn-
arsson sem ég þekkti,“ segir
Franzisca.
Katrín systir mín fæddist ekki
fyrr en eftir að við fluttumst til
Reykjavíkur. Fjölskyldulífið var
mjög fastmótað og afskaplega
mikið skipulag á öllu. Frá sjónar-
hóli bams hafði þessi heimilis-
bragur í för með sér mikla
öryggiskennd, og ég held að
maður þurfí að vera kominn á
vissan aldur til að ná þeim þroska
sem þarf til að skilja hvers virði
slfkt er. Það var tekið hart á
ýmsu, til dæmis umtali um fólk.
Það þýddi ekki fyrir mig að ætla
að slá mér upp á því að bera slúð-
ur í afa og þau hin. Það var brýnt
fyrir mér að hlusta mjög vand-
lega á fólk til þess að geta gert
mér grein fyrir hvers konar
manneskjur þetta væru. Mér var
líka sérstaklega kennt að taka
eftir og gera mér síðan raunsæa
og rökstudda mynd af því sem
um var að ræða.
Þegar ég ákvað að skrifa þessa
bók vegna beiðni Gunnars sonar
míns varð mér ljóst að það sem
ég hafði til að þakka fyrir gæti
komið honum og hinum bömun-
um í fjölskyldunni að gagni, og
svo auðvitað enn öðram bömum,
því að þeir era margir sem hafa
ekki tíma til að tala við bömin
sín um það sem máli skiptir í
veröldinni og í henni er sannar-
lega vandratað," segir Franziska
Gunnarsdóttir.
Viðtal: Áslaug Ragnars