Morgunblaðið - 22.08.1991, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. ÁGÚST 1991
17
Eystrasaltsríkin
hafa öll lýst yfir
fullu sjálfstæði
Hersveitir draga sig til baka
Tallin, Stokkhólmi. Reuter.
LETTLAND fylgdi í gær því fordæmi sem Eistland gaf á þriðju-
dagskvöld og lýsti yfir fullu sjálfstæði landsins. Foseti landsins,
Anatolys Gorbunovs, undirritaði tilskipun þessa efnis í þinghúsinu
í Riga, höfuðborg landsins.
Nú hafa öll þijú Eystrasaltsrík-
in lýst yfir fullu sjálfstæði þótt
stjórnvöld í Moskvu hafa ekki við-
urkennt þau sem sjálfstæð ríki.
Að sögn Imants Gross, yfirmanns
upplýsingaskrifstofu Lettlands í
Svíþjóð, greiddu 109 af 200 þing-
mönnum á lettneska þinginu at-
kvæði með yfirlýsingunni en hon-
um hafði ekki verið tilkynnt hversu
margir greiddu atkvæði á móti,
sátu hjá eða voru fjarverandi.
Gross sagði einnig að félagar í
svarthúfusveitum sovéska inn-
anrikisráðuneytisins hefðu varpað
gassprengjum í miðborg Riga,
höfuðborg Lettlands, eftir sjálf-
stæðisyfirlýsinguna, en enginn
særðist og litlu síðar drógu sveit-
irnar sig til baka til búða sinna.
Reuters-fréttastofan hafði eftir
eistneskum fulltrúum að valdarán-
ið í Moskvu hefði gert það að verk-
um að landið gæti ekki endurheimt
fullveldi sitt með samningaviðræð-
um við yfírvöld í Moskvu.
Aldis Bezins, sem er fulltrúi
Lettlands í Eistlandi, sagði í við-
tali við Reuters-fréttastofuna að
Sendiherra Búlg-
aríu í Brussel:
Niðurstaða
EB-fundar
jákvæð
SENDIHERRA Búlgaríu í Brussel,
Lea Cohen, sagði í gær, að hún
fagnaði niðurstöðu neyðarfundar
sem utanríkisráðherrar ríkja Evr-
ópubandalagsins héldu á þriðju-
dag, en meðal annars var ákveðið
að athuga mögulcikana á, að EB-
ríkin tólf styrktu tengsl sín við
lönd sem þau hafa hingað til forð-
ast að bindast of föstum böndum.
Cohen sagði að atburðirnir í Sov-
étríkjunum myndu styrkja stöðu
umbótasinna í Búlgaríu.
Sendiherrann sagðist vona að valda-
ránið í Kreml hvetji EB-löndin til
þess að auka tengsl sín við fyrrum
kommúnistaríki, og fagnaði niður-
stöðu fundar utanríkisráðherra, en
þeir sýndu áhuga á auka samskipti
við lönd sem Evrópubandalagið hefur
hingað til látið að mestu afskipta-
laus. Ráðherrarnir lýstu yfir stuðn-
ingi sínum við umbætur í Búlgaríu
og Rúmaníu, og að kannaðir yrðu
leiðir til að auka samvinnu þeirra við
fyrrnefnd lönd og Albaníu. „Nú von-
umst við eftir raunverulegum stuðn-
ingi,“ sagði sendiherrann, en litlar
efndir hafa orðið á liðnum loforðum
EB-ríka um stuðning við umbætur í
fyrrum austantjaldsríkjum. I síðasta
mánuði höfnuðu ráðherrarnir bón
Evrópubandalagsins um að styðja
rækilega við bakið á umbótum í Pól-
landi, Tékkóslavakíu og Ungvetja-
landi.
Almennar kosningar verða í Búlg-
aríu síðar á þessu ári, og taldi sendi-
herrann, áð atburðirnir í Sovétríkjun-
um myndu styrkja málstað umbóta-
sinna, en Búlgarski sósíalistaflokkur-
inn, sem skipaður er fyrrum meðlim-
um kommúnistaflokks landsin^, ræð-
ur yfir, meirihiuta á þingi.
hann vonaði að erlend ríki myndu
viðurkenna sjálfstæði landsins sem
fyrst.
Esko Aho, forsætisráðherra
Finnlands, sagði við fréttamenn
eftir að Lettland hafði iýst yfir
sjálfstæði „að hann vonaði að
landið myndi taka upp viðræður
við Moskvustjórnina á leið sinni
til sjálfstæðis“. Finnland hlaut
sjálfstæði frá Rússlandi árið 1917
eftir samningaviðræður yfirvalda
landanna.
Smáríkin við Eystrasalt urðu
að þola það að verða e.k. skipti-
mynt í samskiptum stórveldanna
þegar þau voru innlimuð í Sovét-
ríkin árið 1940 eftir að Stalín og
Hitler höfðu náð samkomulagi um
það sín á milli.
Lettneskur þingmaður tjáði
starsmanni utanríkismálanefndar
Alþingis, Þorsteini Magnússyni,
að sovéskar hersveitir hefðu dreg-
ið sig til baka frá sjónvarps- og
útvarpsstöðvum í Litháen. Hann
taldi samt að hættuástandið væri
ekki enn yfirstaðið.
I gærmorgun hertóku sovéskar
hersveitir sjónvarps- og útvarps-
turninn í Tailinn, höfuðborg Eist-
lands, og um skeið var öll starf-
semi þar lömuð. Þegar liða tók á
daginn hörfuðu sveitirnar hins
vegar frá turninum og útsendingar
hófust að nýju eftir 15 tíma hlé.
Yfír 400.000 verkamenn í Eist-
landi tóku í gær þátt í verkfalli
sem verkalýðsfélög höfðu boðað
til að sýna andstöðu sína við valda-
ránið í verki. Samgöngur og flest-
ar framkvæmdir lágu að mestu
leyti niðri vegna verkfallsins.
Skriðdrekarnir fara
Reuter
Halarófa skriðdreka streymdi út úr miðborg Moskvu í gærdag á
sama tíma og valdaræningjamir flúðu borgina.
Hlutabréf
hækka
HLUTABRÉF hækkuðu í verði
og staða evrópskra gjaldmiðla
gagnvart Bandaríkjadollar
styrktist eftir þá yfirlýsingu Bor-
is Jeltsín, forseta Rússlands, í
gær að hin svokallaða neyðar-
nefnd væri að reyna að komast
frá Moskvu. Um sama leyti til-
kynnti fréttastofan Tass að sov-
éska varnarmálaráðuneytið
hefði fyrirskipað hersveitum að
fara frá Moskvu.
Áhrif þessara yfirlýsinga á gjald-
eyrismörkuðum í Vestur-Evrópu
voru þau að dollarinn lækkaði gagn-
vart þýsku marki og enska sterl-
ingspundinu. Gengi dollars var
1,822 mörk eftir fréttir um valda-
ránið á mánudaginn, en eftir frétt-
irnar frá Moskvu í gær lækkaði það
í því sem næst 1,77 mörk.
Fréttirnar leiddu einnig tii þess
að aðrir þýskir fjármálamarkaðir
styrktust. Þannig hækkaði DAX-
hlutabréfavísitalan um 2,9%, fór í
1.570,82 stig. Hlutabréfakaupmenn
í Frankfurt töluðu um að kaupæði
hafí gripið um sig þegar fréttirnar
bámst.
Svipaða sögu er að segja af fjár-
magnsmörkuðum annars staðar í
Evrópu. Gull hélt hins vegar áfram
að hækka í verði, en olía lækkaði
lítillega. Þá hækkuðu hlutabréf í
Bandaríkjunum í verði í gær, þó
minna en þau evrópsku.
Hugnr og hjarta fengn að ráða
- segir Aieksander Kan sagnfræðiprófessor
„FÓLK lét hug og hjarta ráða sínum gjörðum," segir prófessor Aleks-
ander Kan, þegar hann yar inntur álits á þróun mála siðasta sólar-
hring í Sovétríkjunum. Kan var fremsti sérfræðingur sovésku vísinda-
akademíunnar í sögu Norðurlanda. Hann sagði sig úr kommúnista-
flokknum 1984 og er nú sagnfræðiprófessor við háskólann í Uppsöl-
um.
Prófessor Kan sótti hér þing
sagnfræðinga um stjórnmálasögu.
Þegar Morgunblaðið leitaði eftir
áliti og skoðunum prófessorsins
síðastliðinn mánudag, voru fréttirn-
ar óljósar en hann vonaði hið besta
og óttaðist hið versta.
„Þessi valdránstilraun virðist
hafa verið illa undirbúin og þeir
orðið að spila þetta eftir hendinni.
Þróun síðustu daga hefur bragðið
birtu á nýja þætti og atriði sem
leiddu til þess að valdaránið er nú
að fjara út. Jeltsín tókst að byggja
eiginn valdagrunn, samskiptanet,
og tengsl við hin lýðveldin og við
herinn. Mikilvægustu lýðveldin,
Kasakstan og Úkraína, stóðu með
honum. Unga fólkið studdi hann
og einnig kommúnistar sem sáu að
breytingar og umbætur eru nauð-
synlegar. Ég sá gamla vini og kunn-
ingja í sjónvarpssendingunum frá
rússneska þinghúsinu.
En síðast en ekki síst. Fólkið á
götunni var reiðubúið til að færa
fómir. Þessir atburðir sýna að fólk-
ið er ekki hlévirkt eða passívt. Pere-
strojkan hefur gert fólk meðvitað,"
sagði prófessor Aleksander Kan að
lokum.
Teppi - dúkai - flísar - parket - mottur
10-50% afsláttur
Opiö til kl. 16 laugardaga
TEPPABUÐIN
GÓLFEFNAMARKAÐUR, SUÐURLANDSBRAUT 26, S. 91 681950