Morgunblaðið - 02.02.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 1993
Leikgleði
og ljúfir
tónar
Leiklist
Bolli Gústavsson
Tónlistarskólinn á Akureyri
Ástardrykkurinn, gamanópera
eftir Gaetano Donizetti.
íslensk þýðing á texta: Guðmund-
ur Sigurðsson og Már Magnús-
son.
Stjóm tónlistar: Guðmundur ÓIi
Gunnarsson.
Píanóleikur: Helga Bryndís
Magnúsdóttir.
Leikstjórn: Már Magnússon og
Aðalsteinn Bergdal.
Kórstjórn: Gordon G. Jack.
Dansar: Vala Viðarsdóttir.
Saga óperuflutnings á íslandi er
ekki löng og hefur til þessa að
mestu verið bundin Reykjavík. Það
hlýtur því að teljast til nokkurra
tíðinda, þegar sígilt verk af því tagi
er sviðsett norðan heiða. Tónlistar-
skólinn á Akureyri hefur áður sett
á svið þætti úr óperum, en aðþessu
sinni er ráðist í að flytja Astar-
drykkinn eftir Gaetano Donizetti.
Verkið er að vísu flutt í nokkuð
styttu formi, en atburðarásin eigi
að síður Iátin halda sér. Þó er bætt
inn töluverðum atriðum, sem koma
m.a. í stað sönglesa, recitativi. Ekki
hefur verið unnt að koma við hljóm-
sveitarflutningi, heldur er leikið
undir á píanó. Undirleikur Helgu
Bryndísar Magnúsdóttur er örugg-
ur og þróttmikill. Kórsöngur gegnir
miklu hlutverki og hefur Gordon
G. Jack samstillt söngnema með
miklum ágætum og lyftir það sýn-
ingunni ekki síst, en heildarstjórn
tónlistar er _ í öruggum höndum
Guðmundar Óla Gunnarssonar, sem
er auðheyrilega hæfíleikamikill tón-
listarmaður.
í ljósi þeirrar staðreyndar, að hér
er um nemendasýningu að ræða,
er heildarsvipurinn ótrúlega
hnökralítill. En þess skal jafnframt
getið, að hér er ekki lagður á
strangur mælikvarði, enda engin
sanngimi að ætlast til þeirrar reisn-
ar, sem við kynnumst í alþjóðlegum
flutningi á óperuverkum í sjón-
varpi, kvikmyndahúsum eða þeim
sýningum, sem hæst ber í sögu
þessarar listgreinar í Reykjavík.
Söngvant fólk kemur þó fram hér
í einsöngshlutverkum. Hólmfríður
Benediktsdóttir, sópran, er reynd
söngkona og hefur kennt söng um
árabil. Hún fer með hlutverk Adinu
hótelstýru og leggur augljóslega
mesta áherslu á flutning söngsins,
sem er fágaður og án átaka. Mich-
ael J. Clarke, baritón, hefur einnig
agað rödd sína, sem er blæbrigða-
rík og hefur hlotið nokkra óperu-
skólun, en þó naut hann sín ekki
fyllilega í hlutverki Belcore liðsfor-
ingja. Emi Viðari Birgissyni var
lagður mikill vandi á herðar að
syngja hlutverk þjónsins, Nemor-
ino. Hann hefur fallega, iýríska
tenórrödd, en var augljóslega dálít-
ið heftur af þeim leikrænu kröfum,
sem hér eru gerðar til hans. Það
er ekki heiglum hent að syngja ar-
íuna Una furtiva lagri'ma, sem er
að líkindum ein mest sungna aría
sem til er, og hefur verið skrautfjöð-
ur ótal stórstjarna óperusviðsins.
Öm stóðst þá eldraun bærilega í
þetta sinn. Með aukinni sviðs-
reynslu og skólun mun nokkurs af
honum að vænta í þessari kröfu-
hörðu listgrein. Að líkindum mun
Baldvin Baldvinsson, baritón, koma
mest á óvart í hópi flytjenda. Bald-
vin er gæddur þessu þingeyska
hugrekki, sem hræðist ekki áhorf-
endur. Hann fór á kostum í hlut-
verki Dulcamara, sem í leikskránni
er nefndur heilsuræktareigandi að
hætti nútímans. Rödd Baldvins er
mikil og þeirrar gerðar, að hún á
fyllsta erindi í góðan og strangan
skóla, en þar að auki er hann gædd-
ur ótvíræðum leikhæfileikum, sem
hrífa. Dagný Pétursdóttir, sópran,
fer laglega með lítið hlutverk Gian-
ettu, bæði í söng og leik.
Sá háttur hefur verið hafður á í
þessari uppsetningu óperunnar, að
færa atburðina til okkar daga.
Leikstjórarnir Már Magnússon
og Aðalsteinn Bergdal hafa unnið
gott verk við þrengstu skilyrði og
notið við það góðrar aðstoðar
tæknimanna og leikmyndahönnuða.
Þeim hefur tekist að gera félags-
heimilið Laugaborg að lifandi
óperuhúsi með hæfíleikaríkum hópi
áhugasamra nemenda Tónlistar-
skólans á Akureyri. Það er ástæða
til þess að vekja athygli á þessu
framtaki, enda getur það svarað
spumingu, sem mér er sagt að heyr-
ist oft í grunnskólum þessa lands:
„Kennari! Hvað gerðu menn eigin-
lega áður en sjónvarpið kom?“
Myrkir músíkdagar
Auður Hafsteinsdótt
ir, Kjarvalsstöðum
Tónlist
Ragnar Björnsson
Auður er frábær fiðluleikari og
listamaður. Mjög erfiðri efnisskrá,
með nútíma verkum, og án nokk-
urrar aðstoðar annarra en fiðlunn-
ar sinnar, skilaði hún svo ágætlega
að aðeins afburðahljóðfæraleikur-
um er til treystandi. Auður virðist
búa yfír flestum þeim þáttum sem
til þarf til stórra afreka. Mjög góðri
tækni býr hún yfír, vald yfír bogan-
um er áberandi og vandvirkni virð-
ist henni i blóð borin enda heyrist
varla óhreinn tónn og tvígripin eru
ótrúlega nákvæm.
Auður byijaði tónleikana með
verki eftir Færeying, Sunleif Ras-
mussen „Echoes of the past“, gott
verk og gaf flytjandanum engan
grið frá fyrstu nótu. Edward
McGuire, skoskur, átti næsta verk
„Rant for solo violin" eftir Lyel
Gresswell, sem búsettur er í Skot-
landi, — fæddur í Nýja Sjálandi.
Tilbrigðin eru litrík, reyna mjög á
hæfileika flytjandans og sýna vel
kunnáttu tónskáldsins. Auður lék
verkið, sem og önnur, af yfirburða
öryggi. Jónas Tómasson átti á tón-
leikunum gott verk sem hann nefn-
ir „Ballet 4“, sex dansþættir sem
hreyfast á mörkum „tónalitets" og
„atónalitets". Kristin Blake er
Færeyingur. „Böhmerlands dronn-
ing“, byggt á færeyskri ballöðu,
náði einhvem veginn ekki hljóm-
grunni undirritaðs, virkaði svolítið
yfirborðskennt. Síðasta verkið á
efnisskránni var eftir Skotann
David Dorward. „Souvenir of a
concertante" kallar hann það og
er verkið í fjórum þáttum. Hér var
kunnáttusamlega slegið á ýmsa
strengi, ekki aðeins að Beethoven
brygði fyrir, heldur og Grieg og
norskum þjóðlögum, harðangurs-
fíðlan jafnvel ekki fjarri. Yfírleitt
voru eingöngu minnisstæð verkefni
á dagskrá þetta kvöldið.
Stundum er þó að flytjandinn
er það góður að hann glæðir allt
Auður Hafsteinsdóttir
lífi, jafnt það lélega sem og því
góða og þá situr maður eftir svolít-
ið vandræðalegur og spyr, hvað var
hvurs og hvurs var hvað? Líklega
er það lögmál, að eins og hljóm-
sveitarstjóri verður í fáum tilfellum
góður sem slíkur án þess að vera
fyrir góður hljóðfæraleikari, að þá
þarf tónskáld að hafa þróast í
gegnum hljóðfærið til þess að geta
orðið sjálstætt og gott tónskáld.
En hvað sem því líður, var kvöldið
Auðar.
SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN
VIÐTALSTÍMAR ALÞINGISMANNA
Alþingismenn Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík verða með
viðtalstíma á næstu dögum í Valhöll, Háaleitisbraut 1.
Þriðjudaginn 2. febrúar kl. 17.00-19.00:
Geir H. Haarde, alþingismaður.
Reykvíkingar eru hvattir til að notfæra sér þessa viðtalstíma og
koma á framfæri viðhorfum. sínum og ábendingum við alþingis-
menn Sjálfstæðisflokksins.
Kvikmyndadagar Hvíta tjaldsins
Nærmynd af bófum
Kvikmyndir
Arnaldur Indriðason
Svikráð („Reservoir Dogs“).
Sýnd í Regnboganum. Leikstjóri
og handritshöfundur: Quentin
Tarantino. Aðalhlutverk: Harv-
ey Keitel, Tim Roth, Christop-
her Penn, Lawrence Tierney,
Quentin Tarantino, Michael
Madsen og Steve Buscemi.
Nokkrar myndir hafa komið
fram í Bandaríkjunum að undan-
förnu sem allar eru eftir unga og
kappsfulla leikstjóra sem eru að
hefja sinn ferii og tjá sig í gegnum
frásagnir af glæpamönnum og of-
beldisverkum. Hetjur þeirra eru
útlagar í skúmaskotum glæpa-
heimsins en þekktust þessara
mynda er án efa Svikráð eða „Res-
ervoir Dogs“ eftir Quentin Tarant-
ino, opnunarmynd á bíódögum
kvikmyndaklúbbsins Hvíta tjalds-
ins í Regnboganum.
Tarantino kemur sannarlega við
kaunn á manni með grimmúðugri
og málamiðlunarlausri frásögn
sinni af glæpagengi sem mis-
heppnast að fremja gimsteinarán
og kemur saman - þeir sem eftir
lifa - í vöruskemmu þar sem upp-
gjör á sér stað á milli þeirra. Mynd-
in hans er öflugt verk í sínu full-
komna raunsæi og raunar stór-
brotin úttekt á ofbeldisverknaði og
hugarfari glæpalýðsins, sláandi
ofbeldisfull og sannarlega ekki
laus við spennu blandaðri svörtum
húmor.
Tarantino hefur gert nærmynd
af bófum sem er ekki fyrir við-
kvæmar sálir, söguhetjur hans eru
ótýndir glæpamenn, útlagar á
flótta undan réttvísinni, menn sem
í öðrum og verri myndum væru
byssufóður fyrir Mel Gibson eða
Bruce Willis. En í þessum heimi
kemur aldrei nein Hollywood-
stjama til bjargar á síðustu stundu.
Hér er tortímingin alltaf yfírvof-
andi, hún er þáttur af lífi þessarra
manna og raunar sú eina lausn sem
hægt er að sætta sig við á endan-
um.
Tarantino, sem bæði skrifar
handritið og leikstýrir, hefur safn-
að um sig einvala liði leikara til
að fara með hlutverk bófanna.
Atriði úr Svikráðum.
Fyrstur og fremstur er Harvey
Keitel, góður gæi úr óteljandi
myndum og skuggaveröldum.
Hann minnir á tengsl myndarinnar
við „Mean Streets“ Martins Scor-
sese en andi hans svífur hér yfír
vötnum í lýsingu á meinlegum
götulýð. Breski leikarinn Tim Roth
(„The Hit“) er annar góður, Mich-
ael Madsen er snarklikkaður sad-
isti, Christopher Penn og Steve
Buscemi fara einnig á kostum og
leikstjórinn sjálfur fyllir svo út í
myndina. En hveijir eru svo þessir
bófar? Á yfirborðinu eru þeir rétt
eins og þú og ég. Myndin hefst á
því að þeir sitja við borð og eru
að rífast um Madonnu og hennar
lög. Þeir eru sífellt að vitna í rokk-
og poppmenninguna og rífast um
hveijir fóru með aðalhlutverkin í
gömlum sjónvarpsþáttum.
Það lýsir þó ekki skuggahliðum
þeirra sem opinberast í eftirleik
gimsteinaránsins. Sjálft ránið er
aldrei sýnt heldur aðdragandinn
og það sem á eftir kemur og þar
verðum við vitni að ótrúlegum sa-
disma eins þeirra þegar hann pynt-
ar lögregluþjón sem þeir hafa í
haldi. Það er næstum óbærileg,
óstöðvandi martröð sem nístir inn
að beini, einhver hrottalegasta of-
beldissena sem sýnd hefur verið í
bíó.
Sögusviðið er vöruhúsið þar sem
bófarnir hittast eftir ránið en Tar-
antino byggir myndina af útsjónar-
semi á endurlitum þar sem sögu-
persónumar eru kynntar betur og
tengsl þeirra, sem reyndar eru
sáralítil, koma í ljós. Hann finnur
sterka persónusköpun og spenn-
andi sögu í raunsærri og blóðugri
undirheimafrásögn, sem lætur
engann ósnortinn. Hann er leik-
stjóri sem vert er að fylgjast með
í framtíðinni.
Fyrstu skref á langri leið
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Regnboginn: Hin langa leið
heim — „The Long Walk
Home“. Leikstjóri Richard Pi-
erce. Handrit John Cork. Tón-
list George Fenton. Aaðalleik-
endur Sissy Spacek, Whoopi
Goldberg, Dwight Schultz, Dyl-
an Baker. Sögumaður Mary
Steenburgen. Bandaríkin 1991.
Það er umdeilanleg en nokkurn
veginn viðtekin staðreynd að
mannréttindabarátta blökku-
manna í Suðurríkjunum hafi bytj-
að fyrir alvöru í Montgomery,
Alabama, um miðjan sjötta ára-
tuginn og það var enginn annar
en Martin Luther King sem fór
fremstur í flokki. Þessi átök eru
bakgrunnur Hinnar löngu leiðar
heim. Goldberg leikur húshjálp
hjá efnahjónum (Spacek og
Schultz). Þau eru dæmigerðir
hvítir mótmælendur og Suður-
ríkjamenn sem eru afskiptalaus
um málefni þeldökkra sem
Sehultz lítur þó nánast á sem
vinnudýr. Og allar breytingar eit-
ur í hans beinum. En þegar blakk-
ir taka sig saman um að hætta
að nota almenningsvagna borgar-
innar — þar sem þeir eru niður-
lægðir með því að verða að notast
eingöngu við öftustu sætin — og
Goldberg verður fyrir aðkasti lög-
reglunnar er hún vogar sér með
börn hjónanna í „hvítan“ almenn-
ingsgarð, fara augu Spacek að
opnast. Odessa býr í íjarlægum
borgarhluta svo Spacek fer að
keyra hana í og úr vinnunni. Er
Schultz kemst að glæpnum verður
uppgjör á heimilinu en Spacek
gefur sig hvergi og styður réttlæt-
ismál svertingjanna heilshugar.
Fyrsta skrefið hefur verið stigið.
Það er gæfa myndarinnar að
leikstjóri og handritshöfundur
fara ekki með hávaða og látum
heldur segja söguna á lágstemmd-
an hátt er hentar henni vel. Eink-
um er endirinn smekklegur, ekk-
ert húllumhæ heldur yfirvegaður,
blákaldar staðreyndir blasa við
augum manns, ójöfnuðurinn er
hróplegur en baráttan er hafín.
Hin langa leið heim er þó sama
marki brennd og svo margar aðr-
ar myndir um jafnréttisbaráttu
blökkumanna að alltof mikið er
gert úr þætti hvítu valmennanna.
Aherslumar verða oft rangar í
myndum sem þessum, snúast oft-
ar en ekki í hetjuóð um hvíta jafn-
réttissinnann og baráttumanninn
engu síður en heilagt mannrétt-
indastríð hinna lituðu, því miður.
Þá freistast menn hér sem oftar
til að velja einkar fráhrindandi
manngerðir í hlutverk Suðurríkja-
manna sem er ósköp ódýrt bragð
sem er óþarft að grípa til þegar
fjallað er um jafn magnaðan
efnivið og hér. En leikararnir eru
dágóðir og Goldberg fer á kostum,
sem oftar. Því miður hefur að-
standendum þessarar „hátíðar"
skort vilja eða getu til að texta
myndina.