Morgunblaðið - 30.03.1993, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. MARZ 1993
17
mælsku hans og rökfimi þótt á önd-
verðum meiði væri. Þótti mér Fram-
sóknarflokkurinn ekki eiga skilið að
hafa slíkan mann í forystusveit
sinni. En stjórnmál urðu ekki starfs-
vettvangur hans þótt hann hefði án
efa notið sín þar vel. Hann tók
embættisstörf fram yfir stjórnmál
og var farsæll í þeim störfum. Til
dómarastarfa hans þekki ég minna
en skyldi. Hins vegar sat ég nokkr-
um sinnum í dómi og hlýddi á hann
flytja mál sem ríkissaksóknari. Þar
nýttist honum vel sá hæfileiki sem
ég hafði fyrst veitt eftirtekt þótt
nú væri öðru vísi á málum haldið:
rökræða málflytjandans komin í
stað kappræðu stjómmálamannsins.
Vissulega var Þórður mikill mál-
flutningsmaður, og því snjallari sem
mál vora erfiðari. Sókn hans í svo-
kölluðu Geirfínnsmáli mun lengi í
minnum höfð, enda mjög rómuð.
Hann var einkar áheyrilegur, flutti
mál sitt skipulega, kunni rækileg
skil á öllum málavöxtum og brást
hvergi fræðileg þekking. Þótt hann
flytti mál af festu gætti hann ávallt
fyllstu sanngirni. Þarf ekki að hafa
mörg orð um það hversu mjög það
léttir dómarastarfíð þegar mál era
lögð skilmerkilega fyrir og þetta
hefur honum verið ljósara en öðrum
vegna langrar dómarareynslu.
Þórður hafi ýmisleg tengsl við
Lagadeild Háskólans. Hann annað-
ist þar stundakennslu öðra hvetju
frá 1971 og hélt því áfram eftir að
hann lét af embætti ríkissaksókn-
ara. Kennsla hans var aðallega á
sviði opinbers réttarfars. Það leyndi
sér ekki að hann náði athygli stúd-
enta ekki síður en dómara, enda
voru fyrirlestrar hans ávallt vel sótt-
ir. Hann sameinaði svo sem best
má vera fræðilega þekkingu og hag-
nýt viðhorf. Er mikill fengur að því
þegar menn sem búa yfir slíkum
fróðleik miðla honum til stúdenta —
þeirra sem við eiga að taka — og
veiti þeim þannig hlutdeild í reynslu
sinni og þekkingu. Auk þessa var
hann prófdómari í réttarsögu og
áttum við þar ágætt samstarf. Að
öðrum ólöstuðum tel ég Þórð hafa
verið bezta prófdómara sem ég hef
kynnst. Lokaritgerðir stúdenta las
hann af mikilli kostgæfni, fór síðan
yfír þær að mér viðstöddum þannig
að úr varð dálítill fyrirlestur og sagði
á þeim kost og löst. Ég þagði og
punktaði niður það helzta og gerði
síðan grein fyrir mati mínu. Eftir
nokkur skoðanaskipti var einkunn
svo ákveðin. I munnlegum prófum
fór hann líkt að. Þegar prófi var
lokið reifaði hann í stuttu máli svör
prófmanns og lét jafnframt álit sitt
í ljós. Hann var afar sanngjarn í
garð stúdenta, lagði sig fram um
að fínna þeim málsbætur og færa
svör þeirra og aðrar úrlausnir til
betri vegar ef kostur var. En nokk-
uð þótti honum almennri söguþekk-
ingu hafa hrakað.
Ef ætt Þórðar hefði verið rakin
frekar en gert er hér í upphafi hefði
komið betur í ljós hversu margir
fræðimenn og skáld eru meðal ætt-
menna hans. Björn, faðir hans, var
mikilvirkur höfundur rita um lög-
fræði og sagnfræði auk þess sem
hann gegndi umfangsmiklum emb-
ættum. Svipað má segja um bróður
Björns, Matthías skipstjóra Þórðar-
son, sem ritaði margt um sjávarút-
veg auk sjálfsævisögu sinnar. Ekki
er mér kunnugt um að Þórður hafí
fengizt við skáldskap, en hins vegar
hafði hann ríka hneigð til fræði-
starfa. Eins og fyrr sagði var hann
hinn lærðasti maður í refsirétti og
sakamálaréttarfari. Hafði hann
rækilega kynnt sér réttarfar er-
lendra þjóða, einkum engilsax-
neskra sem er um margt sérstætt
ef miðað er við réttarfar Norður-
landa- og meginlandsþjóða. Fræði-
áhuga sinn tengdi hann framar öðru
starfí sínu, en ritaði einnig margt I
tímarit um lögfræðileg efni, einkum
framangreind fræðasvið og að auki
réttarsögu, en utan lögfræði hans
voru tvær á sviði réttarsögu — önn-
ur um vígsakir á 14. öld, en hin um
deilur þær sem urðu um Hæstarétt
á þriðja og fjórða áratug þessarar
aldar. Þá var hann tvívegis fram-
sögumaður á norrænu lögfræðinga-
þingunum sem haldin hafa verið
nokkurn veginn reglulega síðan
1872.
Um Þórð Björnsson má almennt
segja að hann hafi verið mikill
menningarmaður í víðtækasta skiln-
ingi þess orðs og sýndi hvers konar
fræða- og bókmenntastarfi í landinu
mikinn áhuga. Eins og fyrr er tekið
fram var hann í stjórn Sögufélags
um langt skeið og hann lét sér mjög
annt um vöxt og viðfang Bók-
menntafélagsins. Hitti ég hann tæp-
ast svo að hann spyrði mig ekki um
hvernig gengi á þeim bæ. Híbýli
hans voru vegleg og yfir þeim sveif
andi liðinna tíma. Þar var eitt hið
mesta bókasafn í einkaeign hér á
landi, en uppistaða þess ferðabækur
erlendra manna um Island frá fyrri
tíð. Hann ferðaðist mikið, fór víða
um heim og tók þátt í alþjóðlegu
samstarfi lögfræðinga, einkum
dómara. Kunni hann frá mörgu að
segja um framandi lönd og þjóðir.
En umfram allt var hann mikill ís-
lendingur sem stóð djúpum rótum
í íslenzkri menningararfleifð — hann
var rammíslenskur heimsborgari.
Þórður var að ég bezt veit heilsu-
hraustur og svo vel var hann á sig
kominn að flestir hugðu hann að
minnsta kosti tíu árum yngri en
hann var í reynd, enda hafði hann
verið íþróttamaður á yngri árum.
Andlát hans kom mér mjög á óvart,
svo mjög að rúmum klukkutíma
áður en kona hans sagði mér hvern-
ig komið var, hafði ég gert ráðstaf-
anir til að leitað yrði eftir því að
hann gæfí áfram kost á sér til próf-
dómarastarfa, en skipunartími hans
var út runninn. Ég á vissulega eftir
að sakna samstarfsins og við allir
kennarar lagadeildar að njóta ekki
lengur líflegra samræðna við hann
í kennarastofu Lögbergs. En við
geymum góðar minningar og flytj-
um Guðfínnu, konu hans, og öðrum
vandamönnum einlægar samúðar-
kveðjur.
Sigurður Líndal.
SJÁ BLS. 37
Ökuskóli íslands hf.,
Dugguvogi 2, 104 Reykjavík
Námskeið til undirbúnings aukinna ökurétt-
inda (meirapróf og/eða rútupróf) verður
haldið í Reykjavík og annars staðar á land-
inu þar sem næg þátttaka fæst.
Umsóknir berist fyrir 15. apríl nk.
Nánari upplýsingar í síma 683841.
Ökuskóli fslands hf.

míLgónimai’
ámnmmf’
„Égersvo
„/ Vikingalottói siðast fengu tveir, sem spila
með mér, bestu vinir mínir i Finnlandi og Noregi,
um 14,2 milljónir króna hvor.
Getiði hugsað ykkur það betra?
Og bónusvinningurinn hérna heima,
sem verður dreginn út á morgun, er þrefaldur.
ímyndið ykkur: ÞREFALDUR!"
Náðu þér í Víkingalottóseðil og framvísaðu
honum á næsta sölustað Islenskrar getspár
fyrir kl. 16 á morgun. Röðin kostar aðeins 20 krónur.
Dregið verður í þríðja sinn í Víkingalottói,
stærsta lottópotti á Norðurlöndum,
í sameiginlegri útsendingu á báðum
sjónvarpsstöðvunum kl. 19.50 annað kvöld.