Morgunblaðið - 16.09.1994, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 16. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Halldór Blöndal, þú er
guðanna bænum griptu
í taumana sem fyrst!
í NEYÐ minni og flest allra Vest-
manneyinga sný ég mér beint til
þín vegna þeirra hörmulegu eða
réttara sagt voðaverka sem framin
■ niO/
Taktu við taumnum, „maður fyrir borð“.

Tortryggni í Alþýðubandalaginu um hlutverk Framsýnar
Sáttaleið eða leik-
ur í kosningaslag?
Stofnun Framsýnar, hins nýja
félags alþýðubandalagsfólks í
Reykjavík, á sér talsverðan aðdrag-
anda, og réðu átökin milli Alþýðu-
bandalagsfélags Reykjavíkur
(ABR) og Birtingar um kjörskrá í
forvalinu fyrir borgarstjórnarkosn-
ingarnar sl. vor mestu um þessa
atburðarás.
„Þetta er tilraun tii að skapa al-
þýðubandalagsfólki vettvang til
starfa í Revkjavík," segir Kristinn
Karlsson, einn stjórnarmanna í
Framsýn og félagi í Birtingu. Hann
segir að kjördæmisráð alþýðu-
bandalagsfélaganna hafi aldrei
virkað sem skyldi vegna deilna.
„Prófkjörið í vor gerði útslagið en
þar var baráttan mjög hörð og sá
sem hefði átt að sætta, fyrsti þing-
maður flokksins í Reykjavík, tók
mjög einarða afstöðu með annarri
hliðinni,“ segir hann.
Svavar Gestsson alþingismaður
telur aftur á móti að tekist hafí að
leysa deilurnar í vetur. Hrósar hann
sérstaklega Árna Þór Sigurðssyni,
formanni kjördæmisráðsins (félaga
í ABR), og Arthur Morthens, vara-
formanni ráðsins (félaga í Birt-
ingu), sem hann segir að hafi tekið
mjög mýndarlega á þessum málum.
Forsvarsmenn Framsýnar ætla
að sækja um aðild félagsins að kjör-
dæmisráði Alþýðubandalagsfélag-
anna í Reykjavík. Margir telja að
framhaldið ráðist af því hvemig til
tekst við ákvörðun um fyrirkomulag
framboðsmála í vetur en aðalfundur
kjördæmisráðsins verður haldinn í
næsta mánuði. „Ef menn verða til-
búnir að fara í opnara forval en
síðast getur allt gerst en ef það
verður lokað á alla enda og kanta
þá upphefjast harkaleg átök,“ sagði
einn víðmælenda minna.
Mikil leynd var yfir aðdraganda
að stofnun Framsýnar, og hefur það
valdið nokkurri tortryggni meðal
Skiptar skoðanir eru
meðal alþýðubandalags-
fólks um hvað vakir fyr-
ir stofnendum Framsýn-
ar en í fréttaskýringu
Omars Friðríkssonar
kemur fram að Svavar
Gestsson vill sameina
alla flokksmenn í
Reykjavík í nýju félagi.
félaga í ABR. Viðmælendur úr röð-
um þeirra halda því fram að stofn-
endur Framsýnar komi fyrst og
fremst úr Birtingu og muni ekki
valda breytingum á styrkleikahlut-
föllum milli félaganna sem fyrir eru
í kjördæmisráðinu en þar nýtur
ABR yfírburðastöðu. Aðrir segja
hins vegar að forysta ABR verði
nú að horfast í augu við að valda-
hlutföllin muni breytast verulega
þótt ABR verði áfram í meirihluta
innan ráðsins. Leggja forystumenn
Framsýnar þó áherslu á að stofnfé-
lagar Framsýnar komi úr báðum
félögunum sem fyrir voru.
„Það vekur athygli mína að það
er mjög hæfur og breiður hópur sem
situr í stjórn þessa fé'iags," segir
Ólafur Ragnar Grímsson, formaður
Alþýðubandalagsins. „Mér sýnist
margt benda til þess að þessi viðbót
geti, ásamt þeim félögum sem fyrir
eru, búið til mjög verkhæfa flóru
alþýðubandalagsfélaga í Reykjavík,
sem starfa saman innan vébanda
kjördæmisráðsins," segir hann.
Svavari Gestssyni líst vel á sátta-
yfirlýsingar talsmanna Framsýnar.
„Það er eins og talað út úr mínu
hjarta. Ég er mjög ánægður með
þá stefnuyfirlýsingu og vona að
okkur verði öllum að ósk okkar í
þeim efnum þannig að ná megi enn
betri samstöðu um hlutina en verið
hefur," segir hann. Svavar hefur
hins vegar aðrar hugmyndir en Ólaf-
ur Ragnar um félagaflóruna í
Reykjavík. „Ég væri alveg til í að
búa til nýtt félag fyrir alla alþýðu-
bandalagsmenn í Reykjavík. Ég er
alveg til í að fara að undirbúa það
með einhverjum hætti," segir hann.
Steingrímur J. Sigfússon, vara-
formaður Alþýðubandalagsins, segir
að alltaf skapist viss hætta á óró-
leika þegar félögum fjölgi og skipt-
ar skoðanir hafi löngum verið um
þá skipulagsbreytingu sem gerði
mögulegt á sínum tíma að fleiri en
eitt félag gætu starfað í sama kjör-
dæmi.
Leifur Guðjónsson, formaður
Framsýnar, segir mikinn áhuga á
að fjölga fulltrúum verkalýðshreyf-
ingarinnar á Alþingi, en því sé þó
ekki stefnt gegn núverandi þing-
mönnum flokksins í Reykjavík,
Svavari og Guðrúnu Helgadóttur.
Ekki voru allir viðmælendur sömu
skoðunar og halda þvi fram að unn-
ið verði að því að koma fulltrúa
Framsýnar í eitt af efstu sætum á
framboðslistanum og eru nöfn
Björns Grétars Sveinssonar, for-
manns Verkamannasambandsins,
og Bryndísar Hlöðversdóttur, Iög-
fræðings ASÍ, oftast nefnd í því
sambandi. Eru sumir ABR-félagar
þeirrar skoðunar að Ólafur Ragnar
sé einn af aðalhöfundum þessarar
atburðarásar. Stuðningsmenn hans
segja ekki rétt að hann sé arkitekt-
inn á bak við stofnun Framsýnar,
en hann hafí fýlgst vel með þróun
málsins, „og þetta er auðvitað í
þágu hans hagsmuna,“ sagði einn
þeirra.
Hver er afkoma fuglastofna?
120 hafernir
á landinu
Haföminn verpti
allt frá Græn-
landi, austur alla
Evrópu og Asíu
að Kyrrahafí og suður til
Egyptalands og ísraels.
Örninn er stærstur í Græn-
landi og minnstur við Mið-
jarðarhafíð. í langflestum
löndum hefur öminn verið á
undanhaidi, nema þá helst í
Noregi. Hér á landi var
stofninn í iágmarki á sjö-
unda áratugnum en er nú
að hjama við.
Þegar haustar gera
starfsmenn Náttúrafræði-
stofnunar úttekt á viðkomu
íslenskra fugla. Arnarstofn-
inn hefur verið í eins konar
gjörgæslu undanfarin ár.
Hafernir eru friðaðir og
strangar reglur gilda um
umgengni á varpstöðum
þeirra. Það liggur því við að spyija
Kristinn Hauk Skarphéðinsson
fyrst hvernig arnarvarp hafí geng-
ið í sumar.
„Við erum nú rétt að ljúka við
að taka saman sumartalninguna
og endanlegar tölur liggja ekki
fyrir. Varp misfórst hjá meira en
helmingnum af pöranum sem urpu
í vor. Við vitum með vissu um 12
pör af 27 sem komu upp 16 ung-
um.“
- Hvað er íslenski hafarna-
stofninn stór?
„Við getum talið með vissu full-
orðin pör sem hafa helgað sér
varpsvæði, því þau eru mjög átt-
hagatrygg. Þau verpa ekki á
hverju ári og eru reyndar ekki
alltaf heima þegar við eram á ferð-
inni. Undanfarin ár hafa verið 35
til 40 fullorðin pör á landinu. Til
viðbótar er nokkuð af geidfuglum
og ungar í uppvexti. Það er talið
að alls séu um 120 fuglar í stofnin-
um.“
- Hefur haförnum ekki fjölgað
á undanfömum árum?
„Það fer nú eftir því við hvað
er miðað. Það eru þekkt um 160
amarsetur, forn og ný, og vafa-
laust hafa ernir orpið víðar áður
en þeim fór að fækka í lok síðustu
aldar. Við höfum oft miðað við
að varpstofninn hafí verið á bilinu
100 til 200 pör. Stofninn í dag
er því ekki nema um einn fímmti
eða sjötti af því sem var.“
- Var örninn þá ekki útbreidd-
ari en nú er?
„Fram yfír aldamót urpu emir
í öilum landshlutum, meira að
segja inn til landsins,
þótt þeir væra algeng-
astir á Vesturlandi. Hér
í nágrenni Reykjavíkur
urpu emir til dæmis í
Úlfarsfelli, gegnt Lága-
felli, allt fram undir
1920, þeir urpu líka nálægt Hafn-
arfírði og á Suðurnesjum. Þegar
stofninn var í hvað mestri útrým-
ingarhættu á sjöunda áratugnum
varp öminn hvergi nema við
Breiðafjörð og ísafjarðardjúp.“
- Hvað varð tii að snúa við
öfugþróuninni í stofnstærð am-
arins?
„Eftir að tókst 1964 að banna
að eitrað væri fyrir tófu fór ömum
að fjölga. Ernir og aðrir fuglar
komust í hræ sem borin voru út
og drápust. Um 1970 fóru menn
að sjá bata í stofninum eftir stöð-
uga hnignun í um 80 ár.“
- Hvað eru emir gamiir þegar
þeir fara að para sig?
„Þeir fara að para sig svona
fimm til sex ára, en yfirleitt koma
þeir ekki upp ungum fyrr en eftir
nokkrar misheppnaðar varptil-
raunir. Erlendis verða ernir 25 til
30 ára og verpa meira og minna
út ævina. Hver öm getur því ver-
Kristinn Skarphéðinsson
► Kristinn Haukur Skarphéð-
insson líffræðingur er starfs-
maður Náttúrufræðistofnunar
íslands. Hann hefur stundað
fuglarannsóknirjundanfarin ár
og fylgst með varpútbreiðslu.
Kristinn er fæddur 1956. Hann
lauk BS-prófí í líffræði frá Há-
skóla íslands og síðar meistara-
prófi í dýravistfræði frá Uni-
versity of Wisconsin í Banda-
ríkjunum. Kristinn Haukur er
giftur Unni Steinu Björnsdóttur
lækni. Meðal verkefna Kristins
hefur verið að fylgjast með við-
gangi einnar viðkvæmustu
dýrategundar á Islandi, hafam-
arins.
Það eru þekkt
um 160
arnarsetur
ið í varpstofni í 20 til 30 ár.“
- Breiðir stofninn ekki úr sér
þegar hann stækkar?
„Á síðustu 20 áram hafa emir
farið að verpa á sunnanverðu
Snæfellsnesi, þar sem þeir voru
útdauðir. Þeir hafa líka sést víðar
um land þótt ekki séu það varp-
fuglar."
- Hvernig hafa aðrir fágætir
fuglar komið undan sumri?
„Við höfum nú fylgst með fálk-
anum í Þingeyjarsýslu í bráðum
fimmtán ár. Honum gekk illa að
koma upp ungum og það stafar
nú af ijúpnaleysinu. Varppöranum
hefur lítillega fækkað. Annars
staðar á landinu virðist varp fálk-
ans hafa verið með eðlilegum
hætti.“
- Hvað með mikinn ungadauða
ritu við Vestmannaeyjar?
„Ritunni hefur fjölgað gífurlega
undanfarin ár og menn
hafa ekki áhyggjur
þótt það verði við-
komubrestur endram
og sinnum.“
-Eru nýjar fugla-
tegundir að nema land?
„Það era 20 til 25 tegundir sem
verpa hér af og til. Það var ein-
mitt ný tegund, barrfinka, að
bætast í varpfuglahópinn. Gráspör
er farinn að verpa reglulega á ein-
um stað í Öræfunum. Skógræktin
býr í haginn fyrir nýjar fuglateg-
undir. Það eru einar tíu tegundir
dæmigerðra skógarfugla sem
verpa hér við og við, þijár finku-
tegundir, tvær dúfutegundir og
þijár þrastategundir hafa orpið
hér á undanförnum árum. Svart-
þrösturinn er að verða fastur varp-
fugl hér í Fossvoginum."
- Hvað um gæsir og rjúpur?
„Grágæsastofninn hefur stækk-
að tvö- eða þrefalt og heiðargæsa-
stofninn hefur sexfaldast á undan-
förnum 30 til 40 árum. Samkvæmt
talningu á körram þá stendur
ijúpnastofninn í stað, er jafnvel á
uppleið á sumum stöðum. Það eru
sveiflur í stofninum og nú er hann
í lægð.“