Morgunblaðið - 03.10.1996, Page 4

4 FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Ásdfs
A FUNDI í stjórnarráðinu í gær. Frá vinstri eru Helgi Hallgrímsson vegamálasljóri, Hafsteinn
Hafsteinsson forstjóri Landhelgisgæslunnar, Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra, Davíð Oddsson
forsætisráðherra, Halldór Blöndal samgönguráðherra og Magnús Jónsson veðurstofusljóri.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
Mannslífum verður ekki
hætt fyrir mannvirki
Flug
raskaoist
vegna
ösku í lofti
EKKI VAR hægt að fljúga á
áfangastaði Flugleiða á Norð-
urlandi í gær, í fyrstu vegna
veðurs en síðar um daginn
vegna ösku í lofti vegna eld-
gossins í Vatnajökii.
Margrét H. Hauksdóttir,
deildarstjóri hjá Flugleiðum,
sagði að í gærmorgun hefði
verið ófært á ýmsa áfangastaði
um land allt vegna veðurs, til
dæmis til Eyja og ísingarhætta
og mikil ókyrrð hefði verið yfir
Austfjörðum. „Síðar um daginn
var hægt að fljúga austur og
út í Eyjar, en þá setti eldgosið
strik í reikninginn, því ekki
þótti óhætt að fljúga norður,
þar sem aska væri í lofti. Askan
fer mjög illa með hreyfla flug-
véla og því ógnar hún flug-
öryggi.“
Margrét sagði að líkur væru
á verulegri röskun á áætlun
Flugleiða í dag vegna ösku í
lofti.
Dyflinarfarþegar
suður með rútu
í morgun var áætlað beint
flug á vegum Samvinnuferða-
Landsýnar frá Akureyri til
Dyflinnar á Irlandi. Farþegarnir
260, flestir frá Akureyri, Siglu-
firði og Neskaupstað, brugðu á
það ráð í gærdag að aka til
Keflavíkur til að ná á réttum
tíma frá Leifsstöð.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
hélt fund í forsætisráðuneytinu
klukkan fjögur í gærdag með Hall-
dóri Blöndal samgönguráðherra,
Halldóri Ásgrímssyni utanríkisráð-
herra, Helga Hallgrímssyn vega-
málastjóra, Hafsteini Hafsteinssyni
forstjóra Landhelgisgæslunnar og
formanni Almannavarna ríkisins, og
Magnúsi Jónssyni veðurstofustjóra.
Forsætisráðherra sagði að fund-
inum loknum að forstöðumönnum
stofnana hefði verið gefið fullt um-
boð til að grípa til ráðstafana gegn
hættu sem stafað getur af eldgos-
inu, þó ekki náist í ráðherra. „Á
sandinum eru mannvirki sem metin
eru á um 1,3-1,5 milljarða króna.
Embættismenn meta þegar þar að
kemur hvort ástæða sé til að ijúfa
varnargarða til að hlífa brúm, en
það á ekki að hætta neinum manns-
lífum til að bjarga mannvirkjum."
Forsætisráðherra segir að tjón á
brúm falli á Viðlagasjóð, en ekki er
ljóst hver greiðir hugsanlegt tjón af
öskufalli.
Hröð at-
burðarás
við Gríms-
vötn
HLAUP verður í Grímsvötnum þegar
jarðhiti neðst í öskju undir Vatna-
jökli nær að bræða nægilegt magn
af ís til þess að hún fyllist. „Þegar
vatnið er komið í vissa hæð smýgur
það undir jökulinn og bræðir göng
svo askjan tæmist í flóði sem kemur
fram í Grímsvötnum og á Skeiðar-
ársandi," segir Páll Einarsson, pró-
fessor í jarðeðlisfræði.
Páll segir að askjan fyllist af vatni
á um það bil fimm ára fresti. „At-
burðarásin verður miklu hraðari nú
því bræðsluvatn vegna gossins leitar
út í Grímsvötn og er um það bil að
fylla þau. Vatnið mun því gera sér
göng undir jökulinn, hugsanlega í
dag,“ segir Páll. Vatnsborðið átti
eftir að rísa um 50 metra í gær svo
Grímsvötn fylltust að Páls sögn og
hafði yfirborð þeirra hækkað nokkuð
í gær án þess að hægt væri að segja
framhaldið nákvæmlega fyrir.
Páll segir að vatnsmagnið sem
flæddi yfír Skeiðarársand árið 1938
hefði ekki verið meira en í hefð-
bundnu Grímsvatnahlaupi. „Það var
ekki meira vatn á ferðinni en hins
vegar rann það miklu hraðar fram
á sandinn, líkt og menn óttast nú.
Menn eru að tala um að vatnsmagn-
ið geti orðið yfir 20.000 nri á sek-
úndu þegar hlaupið nær hámarki
sem er allmiklu meira en í síðustu
hlaupum," segir hann.
>
Forstöðumaður vatnamælinga Orkustofnunar
„Menn
búa si g
undir hið
versta“
„VIÐ mældum ána rétt fyrir myrk-
ur og þá greindist í henni lítillegur
vöxtur, en enn sem komið er virðist
hann vera vegna rigninga, en ekki
vegna þess að vatn sé að bijótast
undan jöklinum. Við búumst þó við
að hlaup heijist í fyrramálið, en ég
held að tímasetningin geti aldrei
orðið nákvæm. Menn búa sig undir
hið versta og vilja vera klárir þegar
það brestur á,“ sagði Árni Snorra-
son, forstöðumaður vatnamælinga
Orkustofnunar, í samtali við Morg-
unblaðið í gærkvöldi.
Árni sagði að miðað við hlaupið
árið 1938, sem einnig átti rætur
sínar að rekja til eldgoss undir jökli,
myndi hlaupjð nú ná hámarki á
þremur til fjórum dögum. „Hlaupið
þá óx miklu hraðar en venjulegt
Skeiðarárhlaup, sem er 10-15 daga
að ná hámarki. Við eigum því von
á að hlaupið komi nokkuð snöggt
fram á sandinn. Við erum því að
tala um allt annað umfang og allt
aðrar tímasetningar en í venjulegu
hlaupi,“
Vatnamælingamenn frá Orku-
stofnun tóku sýni úr vatnsföllum á
Skeiðarársandi til að kanna breyt-
ingar á efnasamsetningu vatnsins.
„Við efnagreinum vatnið og það
leynir sér ekkert þegar vatn úr
gosi blandast venjulegu jökulvatn-
inu. Núna vitum víð fyrir víst að
vatnið á eftir að ryðjast fram fyrr
eða síðar, svo þessar mælingar hafa
ekki forspárgildi í sjálfu sér, en
veita okkur mikilvægar upplýsingar
engu að síður. Rennslið segir alla
hins vegar söguna og það getur
ekkert komið í veg fyrir hlaupið
héðan af,“ sagði Árni Snorrason.
Hlaup í vændum
Morgunblaðið/Golli
VATNAMÆLINGAMENN voru að störfum við brúnna yfir
Skeiðarársand í gær. Þeir segjast hafa gert tilraunir til að tíma-
setja hlaup með slíkum mælingum en eftir að atburðarrásin sé
hafin hætti slíkt að skipta máli. Rennslið segi alla söguna.
Vegir og varnar-
garðar rofnir til
að verja brýr !
„VEGAGERÐIN býr sig undir að
mæta miklu hlaupi og þar er miðað
við hlaupið árið 1938, enda var
aðdragandinn þá mjög svipaður og
núna. Við þurfum að ijúfa varnar-
garða og vegi til vatnið renni fram
sandinn og hlífi brúm, en óvíst er
hvenær við þurfum að hefjast
handa,“ sagði Helgi Hallgrímsson,
vegamálastjóri, í samtali við Morg-
unblaðið í gærkvöldi.
Helgi sagði að miðað við hlaupið
árið 1938 ætt.i hlaupið nú að ná
hámarki á þremur sólarhringum og
það ætti að veita Vegagerðinni
nægan tíma til að bregðast við.
„Brýrnar á sandinum eru byggðar
þannig að þær eru miklu hærri en
vegir og varnargarðar i kring. Ef
við ijúfum vegina og garðana, létt-
ir álaginu af brúnum og þær eiga
meiri möguleika á að standa þetta
af sér, þótt ég geti ekki fullyrt að
hægt verði að bjarga öllum brúm.
Fyrst í stað myndi reyna á brúna
yfír Skeiðará og litla brú yfir Sælu-
húsvatn."
Dýrt að byggja upp að nýju
Mannvirki á sandinum eru metin
á 1-lVi milljarð króna og eru það
þijár stórar brýr, yfir Skeiðará,
Sandgígjukvísl og Súlu, auk smærri
brúa. Helgi sagði að þrátt fyrir að
brúnni yfir Skeiðará væri hættast
af þessum þremur stóru, gætu hin-
ar einnig reynst í hættu, bijóti vatn-
ið sér leið vestur með allri jökul- |
röndinni. „Hlaupinu 1938 var lýst
svo að sandurinn hafi verið undir
vatni, svo vatnið hefur komið víða |
undan jöklinum. Aðstæður voru að ’
vísu aðrar þá, því jökullinn lá fram-
ar og allt vatn undan honum fór
beint fram sandinn. Nú hefur jökull-
inn hopað nokkuð og skilið eftir
jökulöldur, sem safna vatninu sam-
an á færri staði. Átakapunktarnir
eru orðnir færri, en um leið stærri."
Vegamálastjóri sagði að vissu- I
lega væru líka mikil verðmæti í
vegum og vamargörðum. „Ef við |
þurfum að ijúfa víða, verður mjög
dýrt að byggja upp að nýju. Þær
upphæðir fara fljótt í tugi milljóna
króna,“ sagði Helgi Hallgrímsson.
Vegagerðin lokaði veginum um
Skeiðarársand í gærkvöldi, eftir að
dimmt var orðið og var sandurinn
lokaður almennri umferð í nótt. í
morgun átti að endurskoða þá
ákvörðun.
Ólíklegt að gosið hafi
áhrif á veðurfar
hefði nein áhrif,“ sagði Guðmundur.
Hann sagði að ef mikil aska
bærist upp í háloftin frá eldgosi
gæti hún dregið úr sólgeislun og
það kæmi fram í kólnandi veðurfari.
„Móðuharðindin eru kannski
dæmi um eitthvað slíkt, en þar erum
við að tala um allt öðruvísi gos,“
sagði Guðmundur.
ÓLÍKLEGT þykir að eldgosið við
Bárðarbungu á Vatnajökli hafi
nokkur áhrif á veðurfar til langs
tíma, að sögn Guðmundar Haf-
steinssonar veðurfræðings á Veður-
stofu íslands.
„Þó þetta stæði svona í þessum
dúr kannski í fáeina daga og hætti
svo þá hef ég ekki trú á að það