Morgunblaðið - 17.08.1997, Blaðsíða 6

„T tOfií Th’Ioá t t íJUSMijMMUö
6 SUNNUDAGUR 17, AGUST 1997 ....
ERLENT

Lífvörður
Jeltsíns leysir
frá skjóðunni
Alexander Korzhakov var í áratug lífvörður
Borís Jeltsíns Rússlandsforseta og einn hans
nánasti samstarfsmaður. Nú hefur hann
skrifað 500 blaðsíðna bók þar sem greint
er frá valdaferli forsetans og sagt að þegar
Jeltsín sé ekki fullur sé verið að reyna að
halda áfengi frá honum.
ALEXANDER Korzhakov,
sem eitt sinn var lífvörður
Borís Jeltsíns og sagður
einn valdamesti maður
Rússlands, kynnti í liðinni viku minn-
ingar sínar og dregur þar upp ófagra
mynd af Rússlandsforseta. Sam-
kvæmt frásögn Korzhakovs var Jelts-
ín meira og minna fullur og greip líf-
vörðurinn til þess ráðs að þynna
áfengi til að stemma stigu við drykkju
forsetans.
Korzhakov var lífvörður Jeltsíns í
10 ár. Hann var pólitískur ráðgjafí
Jeltsíns, lék við hann tennis og sat
með honum í gufubaðinu. í bókinni,
sem nefnist „Borís Jeltsín: Myrkranna
á milli“, er greint frá valdaferli Rúss-
landsforseta án þess að nokkuð sé
dregið undan ef marka má það, sem
kom fram á blaðamannafundi Korz-
hakovs í Moskvu í síðustu viku, og
brot, sem birt hafa verið úr bókinni
í rússneskum og vestrænum ijölmiðl-
um undanfamar vikur. Korzhakov var
rekinn úr starfí í júní í fyrra og eftir
það hefur hann veist að nánast öllum
samstarfsmönnum Jeltsíns. Margir
telja að hann sé í einstakri stöðu til
að varpa ljósi á ýmislegt, sem gerðist
á fyrsta kjörtímabili Jeltsíns í emb-
ætti forseta, en aðrir segja að hann
sé það hlutdrægur að líta megi á frá-
sögn hans sem skítkast. Jeltsín sé
ýmist fullur, veikur eða að fjargviðr-
ast út í einhvem andstæðing.
„Hefnigjörn vendilkráka“
Á miðvikudag lýstu rússneskir
fjölmiðiar Korzhakov sem hefni-
gjamri vendilkráku, sem ekki hefði
áhuga á öðru en að græða peninga.
„Ég sel vini mína myrkranna á milli,“
sagði undir forsíðuskrípamynd dag-
blaðsins Moskovskí Komsomolets þar
sem Korzhakov sást standa við hlið
andlitsmyndar af Jeltsín, sem var al-
sett pennalaga pílum.
Á blaðamannafundinum sagði
Korzhakov að hann hefði skrifað bók-
ina vegna þess að almenningur ætti
rétt á að vita hvað gerst hefði að
tjaldabaki og hann ætti rétt á að
þéna peninga. Hann kvaðst gera sér
vonir um að græða tugi milljóna króna
á bókinni og þuldi upp símanúmer
ef svo vildi til að einhver hefði áhuga
á að gefa bókina út eða birta kafla
úr henni.
Korzhakov kvaðst einnig vonast til
þess að sér yrði stefnt vegna bókar-
innar vegna þess að hann lumaði á
ýmsu til viðbótar, sem gæti komið
sér illa fyrir Jeltsín. Nefndi hann
myndir, disklinga og sitt eigið minni.
Hjartaáfall yfir Atlantshafi
I bókinni lýsir Korzhakov frægri
för Jeltsíns til írlands þegar hann
lenti á Shannon-flugvelli en fór aldr-
ei út úr vél sinni þótt móttökunefnd
biði hans. I fjölmiðlum var almennt
talið að Jeltsín hefði ekki komist út
úr vélinni vegna drykkjuskapar en
annað kemur fram hjá Korzhakov.
Jeltsín var á leið frá Washington
til Moskvu í september 1994 og
hugðist millilenda á írlandi til við-
ræðna við Albert Reynolds, þáver-
andi forsætisráðherra.
Að sögn Korzhakovs hafði Jeltsín
drukkið ótæpilega af léttvíni í máls-
verði hjá Bill Clinton Bandaríkjafor-
seta og verið farinn að tala mjög
ógætilega.
„Allir vita að þegar skálað er á
opinberum fundi fær maður sér lítinn
sopa og leggur glasið frá sér,“ segir
í kafla, sem birtist í breska dagblað-
inu The Times. „Jeltsín fékk sér að-
á vinsælasta eftirlaunasparnaöarkerfi Þjóöverja og
athyglisveröri nýjung í slysatryggingum n.k. Þriðjudag.
Tími: Kl. 17:00-18:30 og kl. 20:00-21:30.
Staður: Síðumúli 32.
Umboösaðili fyrir Allianz AG. á (slandi
Síöumúla 32, sími 588 3060.
í KOSNINGABARÁTTUNNI í fyrra steig Borís Jeltsín Rússlands-
forseti á svið og dansaði nokkur spor á popphljómleikum í bænum
Rostov. Alexander Korzhakov segir í nýrri bók sinni að þetta
hafi hann gert að ráði dóttur sinnar, Taljönu. Ætlunin hafi verið
að sýna að forsetinn væri enn fullur af þrótti æskunnar, en þenn-
an dag hafi hann hins vegar verið fölur og fár. Dóttir hans hafi
engu að síður sagt honum að láta slag standa. „Við báðum þess
aðeins að frambjóðandinn dytti ekki dauður niður fyrir framan
gáttaðan áhorfendaskarann," skrifar Korzhakov og bætir við að
eftir þetta atvik hafi hann gert sér grein fyrir því að Taljana
væri yfirborðið eitt.
Reuter
ALEXANDER Korzhakov,
fyrrverandi yfirmaður líf-
varðasveita Borís Jeltsíns
Rússlandsf orseta.
eins smábita af kjöti og tæmdi nokk-
ur glös. Vínið steig honum beint til
höfuðs og hann fór að segja hrylli-
lega brandara sem virtust engar
undirtektir fá. Túlkurinn reyndi í
örvæntingu að fínna orð sem gætu
komið dónaskap [Jeltsíns] til skila
með fyndnum hætti."
Korzhakov segir að Clinton hafí
greinilega gert sér grein fyrir því að
gestur hans væri farinn að hegða sér
undarlega en reynt að láta eins og
allt væri í lagi. Clinton hefði hins
vegar séð að ílla gæti farið.
Korzhakov kveðst hafa verið orð-
inn sótrauður af reiði og sér hafi
ekki orðið rótt fyrr en komið var á
flugvöllinn \ Washington-borg til
brottfarar. Á leiðinni yfír Atlantshaf-
ið var Korzhakov hins vegar skyndi-
lega vakinn. Yfír honum stóð Naina
Jeltsín, eiginkona forsetans, og sagði
að hann lægi í eigin þvagi á gólfinu.
Korzhakov kveðst hafa kaliað til
lækna sem þegar hófust handa við
að gefa Jeltsín sprautur og í æð og
hjálpa honum við öndun. „Hann hef-
ur fengið hjartaslag," hefur Korz-
hakov eftir Nainu. „Hvað eigum við
að gera?“
Ekki voru nema þijár klukku-
stundir til lendingar og segir Korz-
hakov að það hefði beinlínis verið
hættulegt að leyfa Jeltsín að fara frá
borði. Jeltsín hafi hins vegar verið á
öðru máli þegar hann vaknaði með
hóp af læknum í kringum sig. Hann
hafí reynt að setjast upp en verið svo
kvalinn að hann féll aftur á koddann.
„Ég ætla til viðræðnanna,“ sagði
forsetinn. „Annars verður alþjóðlegt
hneyksli." Við læknana á hann að
hafa sagt: „Gerið mig eðlilegan og
heilbrigðan. Ef þið getið það ekki
getið þið farið til fjandans!"
Þegar vélin lenti á Shannon-flug-
velli leið dijúg stund án þess að nokk-
uð gerðist. Korzhakov segir að á
meðan Jeltsín hafí verið meðvitundar-
laus hafí verið ákveðið að Oleg Sosko-
vets, þáverandi aðstoðarforsætisráð-
herra, færi í stað Jeltsíns. Jeltsín
hafí hins vegar mótmælt harðlega.
„Ég skipa þér að vera kyrr um borð
í vélinni, ég fer sjálfur á fundinn,“
sagði Jeltsín og kveður Korzhakov
hann hafa haft svo hátt að það hljóti
að hafa heyrst út á flugvöll þar sem
móttökunefndin stóð og beið með
Reynolds í broddi fylkingar. Jeltsín
hafí hvað eftir annað reynt að standa
á fætur en hnigið niður jafnharðan.
Þegar Soskovets gekk út úr vélinni
hafí Jeltsín sest niður klæddur skyrtu
og nærbuxum og brostið í grát: „Þið
hafíð látið mig verða mér til skamm-
ar fyrir augum heimsins með þvi að
gera þetta.“
Eftir þetta hafí læknarnir gefíð
Jeltsín róandi lyf og hann hafí sofíð
þar til komið var til Moskvu. Korz-
hakov kveðst hafa sagt Jeltsín að
skýra það sem gerðist á írlandi svo
að hann hefði verið þreyttur, stein-
sofnað og lífverðir hans hefðu ekki
leyft að hann yrði vakinn. Þetta hefði
Jeltsín endurtekið þegar fjölmiðlar
spurðu hvað hefði gerst á írlandi.
Korzhakov segir að eitt versta at-
vikið, sem hann muni eftir, hafí gerst
þegar Jeltsín fór til Þýskalands í ág-
úst 1994 til að taka þátt í sérstakri
athöfn af því tilefni að rússneski her-
inn væri að hverfa frá þeim svæðum
sem áður kölluðust Þýska alþýðulýð-
veldið.
Jeltsín hefði verið niðurdreginn og
fundist Rússar vera að hverfa frá
Þýskalandi með skömm eftir allar
fómir heimsstyijaldarinnar síðari.
Naina hafí ságt að hún hefði aðeins
gefíð Jeltsín bjór, en greinilegt hefði
verið að hann hefði drukkið eitthvað
sterkara án vitundar konu sinnar.
Jeltsín hefði verið mjög þreytuleg-
ur, en með því að gefa honum ammon-
íak, kalla á hárgreiðslumann, sem
þvoði hár hans og nuddaði andlitið
hefði verið hægt að láta renna af
honum. Þegar kom til athafnarinnar
þar sem Helmut Kohl, kanslari Þýska-
lands, tók á móti Jeltsín hefði hins
vegar verið farið að draga af Rúss-
landsforseta á nýjan leik.
Studdur af Kohl
Korzhakov segir að Kohl hafí náð
bestu sambandi við Jeltsín af öllum
erlendum leiðtogum, Jeltsín hafí nán-
ast verið eins og yngri bróðir hans.
I þetta skipti hafí kanslarinn séð hvers
kyns var og nánast stutt Jeltsín að
minnisvarðanum um frelsun Berlínar.
Eftir því sem leið á hefði skap Jelts-
íns batnað og í hádegismatnum hefði
hann drukkið svo mikið rauðvín að
þýski þjónninn hefði varla haft við.
Hann hefði baðað út öllum öngum
og ekki getað sagt orð af viti.
Því næst hefði verið haldið að sov-
éska minnisvarðanum um heimsstyij-
öldina síðari til að leggja blómsveig.
Við minnisvarðann hefði Jeltsín viljað
ávarpa hóp „þakklátra" íjóðveija,
sem stóðu skammt frá, og forsetinn
hefði ekki tekið eftir því að þar voru
á ferð reiðir fasistar, sem mómæltu
hástöfum og veifuðu borðum og
spjöldum.
Korzhakov kveðst hafa varað Jelts-
ín við og sagt honum að fara ekki
nálægt þessu fólki því að allt yrði
vitlaust yrði hann ljósmyndaður nærri
því. Við það hefði Jeltsín hins vegar
espast upp og þegar Korzhakov hugð-
ist hefta för hans reif forsetinn í bindi
lífvarðarins svo að það rifnaði og hljóp
til fólksins. Kveðst Korzhakov ekki
enn átta sig á því hvernig þetta atvik
gat farið fram hjá fréttamönnum.
Tónsprotinn á loft
Næst hefði athygli Jeltsíns beinst
að hljómsveit lögreglunnar í Berlín.
Hljóp hann upp á sviðið, hrifsaði tón-
sprotann af gáttuðum stjórnanda
hljómsveitarinnar og tók að stjórna
hljómsveitinni með miklum handa-
hreyfíngum. Myndir af þessu atviki
voru sýndar um allan heim.
Korzhakov segir að ógerningur
hafí verið að halda víni frá Jeltsín,
sama hvað læknar sögðu. Jeltsín hefði
alltaf fundið leið til að sniðganga
bann við neyslu sterks áfengis. Ef
hann hafí þurft á drykk að halda ,
hafí hann kvatt til sín einhvern vina
sinna, eða sent einhvern húsvörðinn
að sækja áfengi. Fundir með Víktor
Tsjemomýrdín forsætisráðherra
hefðu ávallt endað með því að gripið
var til áfengis. Þegar Jeltsín hefði
sent starfsfólk út af örkinni hefði
Korzhakov brugðið á það ráð að láta
það hafa flöskur, sem hann fyllti með
vatni og blandaði dreitli af vodka til
að blekkja forsetann. Hann hafí út-
vegað sér rétta búnaðinn til að inn-
sigla flöskutappa hjá lögreglunni og
notað hann til að villa um fyrir Jeltsín.
Korzhakov segir að í upphafí hafí
hann aðeins starfað fyrir Jeltsín, en
hafí farið að bera virðingu fyrir hon-
um fyrir að skera sig úr restinni af
valdastétt kommúnista í Sovétríkjun-
um. Eftir valdaránið 1991 hefði hann
fengið völdin upp í hendurnar og alla
Rússa hefði þyrst í breytingar. |
Valdið spillir
„Jeltsín hefði getað notað þetta I
frábæra tækifæri til að gera umbæt-
ur, hreinsa út spillingu og bæta líf
milljóna Rússa,“ segir Korzhakov.
„En Borís Níkolajevitsj varð hneyksl-
anlega fljótt spilltur af fylgifískum
algers valds, smjaðri, efnislegum
gæðum og algerum skorti á sjálf-
stjóm.“
í skrifstofu Jeltsíns er engin við- i
brögð að fá við bókinni. Þegar breska
blaðið Guardian hafði eftir Korzhakov '
í júní að Jeltsín hefði reynt að fremja I
sjálfsmorð árið 1990 með því að
stökkva af brú í Moskvufljót og aftur
tveimur ámm síðar með því að loka
sig inni í gufubaði var hins vegar
gefín út yfírlýsing í Kreml þar sem
sagði að Korzhakov væri „blindaður
af óvild" og léti stjórnast af hefndar-
þorsta. Jeltsín hefur aftur á móti
gefíð frásögn lífvarðarins ákveðinn k
trúverðugleika. í ævisögu sinni skrif- '
ar Jeltsín að Korzhakov hafí alltaf )
verið sér við hlið: „Hann kann að virð- |
ast einfaldur út á við, en að baki
þessari einfeldni leynist skarpur hug-
ur og framúrskarandi og skýr hugs-
un. “
Jeltsín hefur einnig sagt að
Korzhakov hafí skipulagt árásina á
rússneska þingið árið 1993 þegar
andstæðingar forsetans höfðu komið
sér þar fyrir og hafíð vopnaða bylt- ,
ingu. Að sögn Korzhakovs hafði Jelts- I
ín meira að segja slegið upp sam- |
kvæmi áður en liðsmenn hans höfðu k
náð þinghúsinu á sitt vald og þegar ’
hann sneri aftur til að segja forsetan-
um tíðindin var veislan langt komin.
Sérfræðingar um málefni Rúss-
lands segja að Korzhakov hafí verið
einn valdamesti maðurinn að tjalda-
baki þar til Jeltsín var endurkjörinn
forseti, sérstaklega meðan á tíðum
fjarvemm hans vegna veikinda stóð.
Korzhakov byijaði að starfa fyrir j)
Jeltsín árið 1986. Hann starfaði þá t
hjá sovésku leyniþjónustunni, KGB, v
en sagði þar upp störfum til að geta »
fylgt Jeltsín þegar honum var vikið
úr stjórnmálaráði sovéska kommún-
istaflokksins árið 1988. í kosninga-
baráttunni á síðasta ári fór hins veg-
ar að halla undan fæti hjá lífverðinum
og að endingu rak Jeltsín hann.
Korzhakov höfðaði mál gegn Jelts-
ín fyrir að flekka heiður sinn og æru,
en tapaði því í júní og var gert að k
greiða málskostnað.
Hann var kjörinn á þing í febrúar P
og situr í Dúmunni, neðri deildinni. |
Þar nýtur hann friðhelgi frá málshöfð-
un.