Morgunblaðið - 01.08.1998, Qupperneq 8

8 LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1998
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Skortur I múrarastéttmni undanfarin ár:
SVONA drífið ykkur af stað, góðærið er líka komið til ykkar . . .
National Geographic styrk-
ir rannsóknir við Mývatn
UNNIÐ að undirbúningi Hofsstaðaleiðangursins, Adolf Friðriksson
t.v. og dr. Gavin Lucas.
FORNLEIFASTOFNUN íslands
hefur staðið fyrir fornleifaupp-
greftri á Hofsstöðum í Mývatns-
sveit undanfarin sumur. Er þetta
sjötta sumarið sem unnið er að
rannsóknum þar auk þess sem
stofnunin hefur unnið að skráningu
fomleifa í Mývatnssveit í samstarfi
við Skútustaðahrepp frá árinu
1996.
Adolf Friðriksson er forstöðu-
maður stofnunarinnar og sam-
kvæmt upplýsingum hans hefur
rannsóknarstaðurinn á Hofsstöð-
um dregið að sér athygli erlendra
vísindamanna í auknum mæli. Á
Hofsstöðum er að finna vel varð-
veittar leifar fornbýlis frá land-
námsöld. Fundist hefur mikið af
vel vai'ðveittum dýrabeinaleifum
og m.a. eggjaskurn, en efniviður af
þessu tagi getur varpað ljósi á
tímabilið frá um 850 til 1100.
Alþjóðlegir sérfræðingar
til liðs við verkefnið
National Geographic hefur veitt
styrk til þessa verkefnis og er von-
ast til að fleiri aðilar gangi til liðs
við Hofsstaðaleiðangurinn í kjöl-
farið, samkvæmt upplýsingum Ád-
olfs. Einu kvaðirnar sem þeim
styrk fylgja eru þær að tímarit
National Geographic hafi forgang
umfram sambærileg tímarit um að
fjalla um rannsóknirnar. Styrknum
fylgir fáni National Geographic og
ósk um að fá hann til baka með eig-
Vara við
Á VEGUM Flugleiða hefur verið
ákveðið að grípa þegar tii ráðstaf-
ana vegna glóðarkveikjara á borð
við þann sem varð til þess að
kviknaði í flugvél á vegum flugfé-
lagsins Atlanta og verður farþeg-
um félagsins gert viðvart.
Jens Bjamason, flugrekstrar-
stjóri hjá Flugleiðum, sagði að hjá
flugfélaginu hefðu menn ekki áttað
sig á þessari hættu eða vitað af til-
inhandaráritunum allra leiðangurs-
manna.
Fornleifastofnun fengið til liðs
við sig alþjóðlegan hóp sérfræð-
inga frá Cambridge, Sheffield, St-
irling og Hunter College í New
York, auk þess nýtur rannsóknin
stuðnings NABO, en það eru sam-
tök fomleifafræðinga og fornvist-
fræðinga sem starfa við Norður-
Atlantshaf. Tekur Pjóðminjasafn
íslands einnig þátt í rannsókninni.
í frétt frá Fomleifastofnun segir
vist umræddra kveikjara fyrr en
fréttir bárust af því að eldur hefði
komið upp í farþegarými Lockheed
Tristar-vélar Átlanta rétt fyrir
flugtak í Alicante á Spáni á mánu-
dag.
„Við munum grípa til tafarlausra
ráðstafana vegna þessara kveikj-
ara,“ sagði hann. „Allur er varinn
góður og það er til dæmis þannig
með rafeindatæki, kveikjara og
að erfiðlega hafi gengið að fjár-
magna umfangsmiklar rannsóknir
hérlendis á sviði fornleifarann-
sókna. Rannís hafi haldið lífinu í
þessu verkefni í allnokkur ár og
jafnan verið helsti bakhjarl fom-
leifafræðinga. Samhliða rannsókn-
um á Hofsstöðum sem hefjast nú
um mánaðamótin verður rekinn
sumarskóli Fornleifastofnunar
með stuðningi Alþingis. Skólastjóri
er dr. Gavin Lucas frá Cambridge.
annað, að sé staðfest að þau valdi
hættu eru gefnar út viðvaranir.
Það verður einnig gert í þessu til-
viki því að kveikjaramir em greini-
lega mjög varasamir. Það þarf að-
eins þiýsting til að kveikja á þeim
og þeir þurfa ekki súrefni til að
logi. Við munum því ekki bíða eftir
neinu í þessu máli.“
glóðarkveikjurum
Breytt fyrirkomulag í greiðslumiðlun
Almenningur
þrýsti á um stað-
greiðslukjör
Sigurður Lárusson
SIGURÐUR Lárusson
hefur rekið söluturninn
Dalsnesti í gamla versl-
unarstaðnum Hafnarfirði í
tíu ár. Hann hefur varið
þónokkrum tíma í baráttu
gegn núverandi fyrirkomu-
lagi í greiðslumiðlun á þeirri
forsendu að kaupmenn beri
kostnað af greiðslukorta-
notkun viðskiptavina. Sam-
keppnisráð úrskurðaði um
skilmála greiðslukortafyrir-
tækja gagnvart verslunum
og fyrirtækjum í kjölfar er-
inda frá Sigurði, sem óskað
hafði eftir að stofnunin aflaði
upplýsinga um gjaldskrár
greiðslukortafyrirtækjanna.
Segir Sigurður að að áfrýj-
unamefnd samkeppnismála
hafi veitt málsaðilum frest til
aðlögunar að breyttu við-
skiptaumhverfi til 1. október á
þessu ári.
- Hvernig munu kaupmenn
innheimta kostnað af viðskiptavin-
um sem nota greiðslukort írá og
með 1. október?
„Greiðslukortafyrirtækin settu
á sínum tíma bann við því að
kaupmenn væru með tvenns kon-
ar verðlagningu fyrir notendur
greiðslukorta og peninga. Banka-
kerfið segist ekki vilja mismuna
viðskiptavinum en ég kalla þetta
fyrirkomulag regluna um að not-
andinn borgi ekki. Ég vil sjá setta
upp gjaldskrá fyrir þessa þjón-
ustu þannig að kaupmenn verði
eingöngu með staðgreiðsluverð og
innheimti kostnað síðan eftir
gjaldskrá. Ég er búinn að ákveða
með sjálfum mér hvað ég geri þá
en get ekki skipt mér af því hvern-
ig aðrir haga sínum málum.“
- Hvaða kostnað á notandi
greiðslukortsins þá að bera?
Hvernig á að reikna hann út?
„Allan kostnað. Samkvæmt
mínum útreikningum fyrir árið
1995 kostar debetfærsla til dæmis
að meðaltali um 40 krónur eða þar
um bil. Af því borgar viðskiptavin-
urinn níu ki'ónur beint til banka-
kerfisins þannig að eftir stendur
31 ki'óna. Þann kostnað á við-
skiptavinurinn að sjálfsögðu að
greiða. Ég bendi á að peningar
eru lögum samkvæmt með fullu
ákvæðisverði, sem þýðir að fullt
verð á að fást fyrir þá. Á sama
hátt á kaupmaðurinn að fá fullt
verð fyrir sína vöru því greiðsla til
hans á að hafa fullt verðgildi."
- Geta kaupmenn ekki reiknað
út með mismunandi hætti hvaða
kostnað þeir þurfa bera af því að
táka við greiðslu með korti?
„Kaupmenn mega ekki sam-
ræma slíka gjaldtöku. Þeir verða
að reikna þennan kostnað en það
er auðvitað hægt að
gefa út leiðbeiningar
um það hvernig það
skuli gert og hvaða
þætti sé eðlilegt að
taka inn í þá útreikn-
inga. Með því að búa til
gjaldskrá fyrir þessa þjónustu
verður kostnaðuiinn sýnilegur
hinum almenna borgara svo hann
geti vegið og metið hvaða
greiðslukort hann vill nota eða
hvort hann vill nota peninga. Ég
kem til með að skipuleggja ein-
hverja kynningu á þessu fyrir mitt
leyti og vil skipuleggja aðgerðir í
gegnum Neytendasamtökin og
samtök kaupmanna um að menn
verði annars vegar með stað-
greiðsluverð og hins vegar gjald-
töku fyrir þessa þjónustu. Að öðr-
um kosti þarf almenningur að
þrýsta á um staðgreiðslukjör.
Endanlegt markmið hjá mér er
lagasetning um greiðslukort því
slík lög eru ekki til og að banka-
► Sigurður Lárusson fæddist í
Reykjavík árið 1944 og ólst þar
upp. Hann útskrifaðist úr Sam-
vinnuskólanum að Bifröst árið
1963 og stundaði auk þess nám
við Samvinnuháskólann á sama
stað 1990-1991 og 1991-1992.
Hann hefur meðal annars starfað
sem aðalbókari hjá Hafnaríjarð-
arbæ og deildarstjóri launa- og
starfsmannadeildar hjá Raf-
magnsveitum rfkisins. Börn Sig-
urðar eru Pétur, kvikmynda-
gerðarmaður, búsettur í Banda-
ríkjunum, og Elín, landsliðskona
í sundi. Sambýliskona hans er
Guðrún Greipsdóttir frá Flat-
eyri. Hún starfar hjá varnarlið-
inu á Keflavíkurflugvelli.
kerfið semji beint við sína við-
skiptamenn eins og tíðkast hefur í
viðskiptum í hundruð ára.“
- Ættu kaupmenn ekki að nota
frídag verslunarmanna til þess að
vekja athygli á baráttumálum?
„Kaupmenn eru sundurleitur
hópur hefur mér sýnst í þessari
baráttu og fullir tortryggni hver í
annars garð. Frídagur verslunar-
manna er líka löngu hættur að
gegna sínum tilgangi því flestir
aðrir en verslunarmenn vii'ðast
eiga frí þennan dag. Það finnst
mér einkennileg þróun.“
- Hvernig finnst þér verslunur-
umhverfið í dag?
„Það er dálítið einsleitt. í mat-
vöruverslun ber mest á stórmörk-
uðum með sjálfsafgreiðslukerfi
því verið er að spara vinnuafl.
Fyrir bragðið dregur úr persónu-
legum tengslum milli afgreiðslu-
fólks og viðskiptavina. Það sem
eftir stendur er kaupmaðurinn á
horninu, sem er deyjandi stétt. í
sölutumum og á skyndibitastöð-
um er, eðli þeirra samkvæmt,
eifitt að mynda persónuleg tengsl.
Samræður manna í
milli eru orðinn sjald-
gæfur viðburðm'.
Þannig hefur mynstrið
gerbreyst frá þeim
tíma þegar tengslin
voru mun persónulegri
milli kaupmanna og viðskiptavina.
Mér finnst eftirsjá að þessu.“
- Hvaða breytingar hafa orðið
á rekstri söluturna íþinni tíð?
„Tóbakssala er orðin stærra
hlutfall af heildarveltunni hjá mér
en áður. Þetta er þróun sem orðið
hefur á undanförnum árum. Það
hefur dregið úr sölu á gosi og sæl-
gæti því stórmarkaðirnir og lág-
vöruverðsverslanirnar hafa tekið
stærri skerf þessum markaði “
- Einu sinni snerist verslunin
líka um mannleg samskipti. Um
hvað snýst hún aðallega í dag?
„Hún snýst um það að lifa af.
Samkeppnislögmálið er strangasti
og harðasti húsbóndi sem hægt er
að finna.“
Endanlegt
markmið lög
um greiðslu-
kort