Morgunblaðið - 11.06.1999, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 11. JÚNÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Díoxín-mengnnarhneykslið í Belgíu
vindur enn upp á sig
Eftirspurn
eftir súkkulaði
minnkar
Brussel. Reuters, The Daily Telegraph.
BELGISKIR bændur og kjötiðnaðarmenn efndu til mótmæla við hol-
lensku og frönsku landamærin í gær til að lýsa óánægju sinni og reiði
með bann sem sett hefur verið á útflutning belgískra kjötafurða í kjölfar
þess að uppvíst varð um díoxín-mengun í matvælum í síðustu viku. A
sama tíma ákváðu aðildarrfld Evrópusambandsins að setja á laggimar
nefnd sem ætlað er að rannsaka hvort nauðsynlegt sé að auka viðbúnað
til þess að tryggja að dýrafóður sé skaðlaust.
Flugslysið í
Little Rock
Lofthemlar
rannsakaðir
Little Rock.^AP.
RANNSÓKN á orsökum þess
að MD-80 þota American Air-
lines brotlenti í Little Rock í
Bandaríkjunum fyrir skömmu
beinist helst að því, hvort loft-
hemlar hafi virkað sem skyldi
er vélinni var lent í þrumuveðri,
mikilli úrkomu og hvassviðri.
Níu fórust, þ.ám. flugstjórinn,
er vélin fór út af flugbrautinni,
brotnaði í þrennt og brann að
hluta til.
Flugmaður vélarinnar sagði í
síðustu viku að hann teldi að
lofthemlarnir hafi verið á, en
flugritar vélarinnar benda til
þess að þeir hafí ekki virkað við
lendingu. Lofthemlakerfíð,
hemlalæsivöm, knývendir og
bremsukerfi þotunnar hefur
verið tekið til rannsóknar hjá
Samgönguöryggisráði Banda-
ríkjanna (NTSB).
Athugað er hvort vélarbilun,
mistök flugmanna, vont veður,
eða samspil alls þessa hafí vald-
ið slysinu. Búist er við að rann-
sókn standi í allt að þrjár vikur.
Blaðið USA Today greindi frá
því, að frumathugun þætti
benda til þess að flugmennimir
hefðu sleppt því að fara yfír
reglubundinn gátlista fyrir lend-
ingu. Hefur blaðið ónafngreinda
heimildarmenn fyrir þessu.
Hins vegar hefur fréttastofan
AP eftir rannsakendum, að á
hljóðritum úr flugstjórnarklefa
vélarinnar megi heyra flug-
mennina fara yfír gátlista, en
þeir nefni aldrei lofthemlana.
Þá hafa rannsakendur tekið eft-
ir því, að aldrei heyrast hljóð,
sem venjulega heyrast þegar
lofthemlar eru settir á.
Leonidas, stærsti framleiðandi
hágæðasúkkulaðis í Belgíu, er
nýjasta fómarlamb þess fjaðrafoks
sem orðið hefur eftir að upp komst
að fjöldi bænda þar í landi hefði
gefið búfénaði sínum mengað dýra-
fóður.
Tilkynntu stjómendur Leoni-
das-fyrirtækisins að þrjú hundrað
og fímmtíu verslunum þeirra í
Belgíu yrði lokað um ótilgreindan
tíma, eða þar til framleiðsla þess
nyti aftur trausts viðskiptavina.
„Þetta er hrikalegt áfall, en við
gátum ekki hugsað okkur tvisvar
um. Hér er um grandvallaratriði
að ræða,“ sagði Marc-Henri Rou-
vroy, yfirmaður markaðsmála hjá
Leonidas.
Lokun Leonidas táknræn fyrir
efnahagslegan skaða í Belgíu
ESB bannaði sölu allra Iandbúnað-
arafurða frá Belgíu í síðustu viku
sem koma frá býlum þar sem hugs-
anlega var notað mengað dýrafóð-
ur. Belgísk súkkulaðiframleiðsla
var ekki álitin hættuleg og þvi var
ekki lagt bann á sölu súkkulaðis
þaðan. Engu að síður er sá mögu-
leiki fyrir hendi að mjólkurvörar
eða egg, sem notuð era við gerð
súkkulaðis, hafi komið frá bónda-
býlum, þar sem notað var sýkt
dýrafóður, og strangt til tekið því
ekki útilokað að súkkulaðið sé
mengað.
Lokun Leonidas er sögð tákn-
ræn fyrir þann skaða,sem díoxín-
mengunarhneykslið hefur valdið
belgískum efnahag en fyrirtækið
er þekktast belgískra súkkulaði-
framleiðenda, en eins og kunnugt
er þykir belgískt súkkulaði með því
allra besta sem þekkist.
Hefur eftirspurn eftfr belgísku
súkkulaði mjög dregist saman á
síðustu dögum og talsmaður Har-
rods-verslananna bresku sagði að
þegar væri búið að taka allt
súkkulaði, sem búið væri til úr
ferskum rjóma, úr búðarhillum.
Hagvaxtar-
kippur í Japan
Tdkýó. Reuters.
HAGVOXTURINN í Japan var
margfalt meiri á fyrstu þremur
mánuðum ársins en hagfræðingar
höfðu spáð og reyndist 7,9% miðað
við heilt ár. Gengi japanskra verð-
bréfa og jensins hækkaði veralega
við þessi óvæntu tíðindi.
Hagvöxturinn á fyrsta ársfjórð-
ungnum var 1,9% meiri en síðustu
þrjá mánuðina áður. Samkvæmt
nýlegri könnun Reuters höfðu hag-
fræðingar gert ráð fyrir miklu
minni hagvexti, eða um 0,23%.
Síðustu átján mánuðina höfðu
hagtölumar verið neikvæðar og
samdráttur hefur verið í efnahag
Japans tvö fjárhagsár í röð.
Hagfræðingar eru þó efins um
að þessi mikli hagvöxtur haldist
út árið og japanska stjórnin stóðst
þá freistingu að spá uppgangi í
öðru stærsta hagkerfi heims.
„Það er of snemmt að fullyrða út
frá þessu að efnahagurinn hafi rétt
úr kútnum,“ sagði Taichi Sakaiya,
yfirmaður Efnahagsáætlanastofn-
unar Japans. „Við verðum að vera
á varðbergi og fylgjast grannt með
efnahagsástandinu."
Sakaiya bætti við að stofnunin
héldi sig við það mat að samdrætt-
inum væri greinilega lokið en hætt-
an á að hann skyti aftur upp kollin-
um væri ekki afstaðin.
Gengi japanskra hlutabréfa
hækkaði um 3% eftir að hagtölurn-
ar vora birtar og jenið styrktist
gagnvart dollamum. Gengi jensins
lækkaði þó aftur og hermt var að
japanski seðlabankinn hefði keypt
dollara til að stöðva gengishækk-
unina.
Kvöldstund við orgelið
TOJVLIST
Geislaplötur
MARTEINN H. FRIÐRIKSSON
D. Buxtehude: Prelúdía og fúga
BuxWV 139. J.S. Bach: Vakna, Síons
verðir kalla - sálmforleikur, Prelúdía
og fúga BWV 552. F. Mendelssohn -
Bartholdy: Súnata nr. 3. Páil ísólfs-
son: Chaconne um stef úr Þorlákstíð-
um. Jún Þúrarinsson: Jesús, mín
morgunstjarna - sálmforleikur. Jún
Nordal: Tokkata. Hjálmar H. Ragn-
arsson: „Um endalok tímans" -
fantasía fyrir orgel. Organleikari:
Marteinn H. Friðriksson. Hljúðfæri:
Orgel Dúmkirkjunnar í Reykjavík
(Karl Schuke, Berliner Orgel-
bauwerkstatt 1985). Upptökustjúrn:
Sigurður Rúnar Júnsson. Utgáfa:
Dúmkúrinn í Reykjavík DKR 04.
Lengd: 70’40. Verð: kr. 1.000. (Til
sölu í Dúmkirkjunni).
HVAR væri íslenskt tónlistarlíf
og menningarlíf yfirleitt statt hefði
þjóðin ekki notið góðs af þeim
mikla fjölda erlendra tónlistar-
manna sem hingað hafa flutt í ár-
anna rás? Gæfa þjóðarinnar er
nefnilega sú að flestir hafa reynst
góðir tónlistarmenn og sumir
þeirra tilheyrt afreksmannaflokki,
svo notað sé orðalag hinnar há-
væra íþróttahreyfingar. En það að
vera hávær og berja sér á brjóst í
rembingi og sjálfsánægju er ekki í
eðli sannra listamanna. Nánast
þvert á móti. Auðmýktin fyrir tón-
listinni situr í fyrirrúmi og tónlist-
armaðurinn er þjónn listarinnar.
Einn þessara auðmjúku en fram-
úrskarandi tónlistarmanna sem Is-
lendingar „fengu gefins“ er
dómorganistinn og stjómandi
Dómkórsins Marteinn Hunger
Friðriksson. Greinilegt er að þema
þessarar nýju geisla-
plötu Marteins H.
Friðrikssonar er að
talsverðu leyti bundið
fyrirrennara hans við
orgelið í Dómkirkj-
unni, Páli Isólfssyni,
því flest verkanna hafa
einhverja skírskotun
eða tengingu við hinn
látna stórsnilling okk-
ar við orgelið. Þannig
að Marteinn setur sig
sjálfviljugur í skugga
fyrirrennara síns.
Það sem fyrst vekur
athygli við diskinn er
mjúkur og tær hljóm-
ur upptökunnar þar
sem lítið er gert til þess að auka við
eðlilegan (og pínulítið þurran)
hljómburð Dómkirkjunnar.
Efnisskráin er fjölbreytt blanda
þekktra verka orgelbókmehntanna
og sjaldheyrðari verka. Alkunnur
sálmforleikur Bachs í útsetningu
Schúblers nokkurs, Vakna, Síons
verðir kalla, er með fallegustu tón-
verkum yfirleitt og nærfærinn og
blíðlegur leikur Marteins gerir
þessari perlu þau skil að vart verð-
ur betur gert. Tröllaukna Prelúdíu
og fúgu Bachs BWV 552 leikur
Marteinn af miklu öryggi og festu
en þó hvflir ákveðinn léttleiki yfir
flutningnum. Athyglisvert er að
túlkun Páls Isólfssonar á sama
verki á þekktri hljómplötu hans frá
sjötta áratugnum (His Master’s
Voice ALPC 6) virkar þyngri þótt
hún sé um 15 sek. styttri. (Og
svona í framhjáhlaupi: væri ekki
ástæða til að gefa þessa merkilegu
plötu Páls út á geisladiski?)
Verulegur fengur er að því að fá
nútímalega hljóðritun á Chaconnu
Páls Isólfssonar en verk þetta hlýt-
ur að teljast einn af
homsteinum í íslensk-
um orgelbókmenntum.
Marteinn hefur áður
hljóðritað sálmforleik
Jóns Þórarinssonar,
Jesús, mín morgun-
stjama. Þetta litla og
fallega verk á vafalaust
langa lífdaga fyrir sér.
Prelúdía og fúga
Buxtehudes í D-dúr er
mikið sýningarstykki
og er leikið hér með
svellandi glæsibrag
sem gerir verkið ef til
vill betra en það er!
Sónata Mendelssohns
er einnig leikin af miklu
öryggi en getur varla talist til merk-
ari tónverka hans og er nokkuð lit-
laus í félagsskap meiri meistara.
Nýrri og sjaldheyrðari verk er
hér einnig að finna og rís þar
mögnuð Tokkata Jóns Nordals
hvað hæst. Hún er samin í minn-
ingu Páls Isólfssonar fyrir vígslu
Dómkirkjuorgelsins 1985. Þetta er
áleitið verk, fullt af sterkum and-
stæðum og gerir ábyggilega miklar
kröfur til flytjandans. Diskinum
lýkur með kraftmikilli org-
elfantasíu „Um endalok tímans"
eftir Hjálmar H. Ragnarsson en
hún var samin fyrir Tónlistardaga
Dómkirkjunnar sem helgaðir era
minningu Páls Isólfssonar. Skyldi
það vera meðvitað að titill verksins
er sameiginlegur einu þekktasta
kammerverki Oliviers Messiaens
eða kannski bara tilviljun? Mjög
tilkomumikið og grípandi verk sem
Marteinn leikur glæsilega.
Þetta er afar eigulegur diskur og
öllum aðstandendum til mikils sóma.
Valdemar Pálsson
Marteinn
Hunger
Skáldaeinvígi
í Rotterdam
Það er mikið um ljóðahátíðir og umræðu
um ljóðlist víða um heim. Arlega er haldin
alþjóðleg ljóðahátíð í Rotterdam. Jóhann
Hjálmarsson ræddi við Skafta Þ. Halldórs-
son, einn fyrirlesara hátíðarinnar, um það
helsta á dagskránni og það sem Skafti
saknar einna helst hér heima, umræðu
um eðli ljóðlistar.
aldarinnar, velur hvert skáld eitt
meiriháttar ljóð frá sínu landi,
uppáhaldsljóð sem mun að þeirra
dómi lifa af öldina, og þannig á að
verða til eins konar Ljóðlistarsafn.
Leiksýningar tengjast hátíðinni
og flutt verða munnlega ljóð eftir
hina og þessa höfunda.
I samtali við Skafta Þ. Halldórs-
son kom fram að víða sé mikill ljóð-
listaráhugi en minna fari fyrir hon-
um á Islandi. Hann segir að þótt
mikið sé gefið út af ljóðum hér sé
lítið skrifað um þau. Ekki sé heldur
mikið um nýjungar í íslenskum
skáldskap. Hann minnti þó á að
textagerð sé skáldskapur þótt hann
sé ekki alltaf merkilegur og spurði í
framhaldi af því: „Kannski íslenskir
plötusnúðar fari nú að kveðast á?“
Skafti sagði að m.a. yrði rætt um
„vald gagnrýnandans" og „hvort til
væri einhver aðferð til að dæma
hvort Ijóð sé gott eða ekki“.
ÞRÍTUGASTA árlega
alþjóðlega Ijóðahátíðin
í Rotterdam í Hollandi
verður m.a. fólgin í því
að skáld kveðast á,
heyja nokkurs konar
einvígi í skáldskap og
er sá siður ranninn
undan rifjum ungra
skálda í Chicago.
Fimm ung skáld munu
iðka þessa list í Rotter-
dam og að sögn Skafta
Þ. Halldórssonar, bók-
menntagagnrýnanda
Morgunblaðsins, minn-
ir hún ekki svo lítið á
gamla íslenska hefð
þegar menn kváðust á.
Áheyrendur púa ýmist
eða klappa á þessari
athyglisverðu dagskrá.
Skafti Þ. Halldórsson mun taka
þátt í umræðum á hátíðinni og fjalla
um íslenska nútímaljóðlist, en 17.
júní verðui- sérstaklega tileinkaður
íslandi. íslendingar hafa ekki íyrr
verið með á hátíðinni, en nú verða
þar fimm íslensk skáld, Vilborg
Dagbjartsdóttir, Baldur Óskarsson,
Sjón, Linda Vilhjálms-
dóttir og Didda. Hall-
dór Guðmundsson út-
gáfustjóri mun greina
frá útgáfu ljóðabóka á
Islandi.
Islensk skáld og
skáld frá Karíbahafinu
verða í brennidepli. Að
sögn Skafta fær hátíð-
in rómantískt yfir-
bragð með því að Pús-
hkíns verður minnst.
Einnig verður pólska
skáldið Zbigniev Her-
bert, sem lést í fyrra,
hyllt. Hollendingar í
forystu era þeir Hugo
Claus og Gerrit
Kouwenaar.
Skáld sem á sér
ekkert ritmál
Hátíðin hefst á ræðu ljóðskálds
frá Mongólíu, Galsan Tschinag, en
hann er fulltrúi Tuvan-fólksins
sem á sér ekkert ritmál. Hann er
menntaður í Þýskalandi og yrkir á
þýsku. Talandi skáld.
í lokin, á þessari síðustu hátíð
Saknar umræðu
um ljóðlist L
Skafti sagðist sakna ljóðrænnar
umi-æðu á íslandi fremur en þess að |
dæmdai- séu einstakar bækur. Þetta
ætti þó að vera takmark gagn-
rýnenda sem skrifa eingöngu fyrir
bókmenntatímarit, en oft sé hún
endurómur dagblaðagagnrýninnar.
En hvað um blaðagagnrýnina,
hvað einkennir hana þá helst?
„Bókmenntagagnrýnandi dag-
blaðs er blaðamaður að einhverju
leyti. Blaðagagnrýni er líka kynn-
ing. Gagnrýnandinn tekur á hinu
daglega í umræðunni en tímaritin J
era eðlilegri umræðuvettvangur
um ljóðlist. Það þyrfti að skrifa
meira um ljóðlist í tímaritin. Eg
sakna umræðu um eðli ljóðlistar.“
Þótt Hollendingar séu að mestu
leyti metnaðargjarnir í vali höf-
unda leggja þeir einnig áherslu á
„óhátíðlegri" ljóðagerð með ýmsu
móti, samanber einvígi skáldanna. i
Einnig verður þeim tíðrætt í kynn-
ingu um að Sjón hafí samið söng-
texta fyrir Björk.
Ljóðahátíðin stendur frá 12.-18.
júní.
Morgunblaðið/Þorkell
Skafti Þ. Halldórs-
son segir að of lítið
sé skrifað um ljóð á
Isiandi.