Morgunblaðið - 12.09.2000, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 12. SEPTEMBER 2000 31

fyrir alla
Þridjudagur 12. september
PALLALVfíUR
ÞOR HF
Reykjavík - Akureyri
Reykjavík: Ármúla 11 - sími 568-1500
Akureyri: Lónsbakka - sími 461-1070
Vestræn ritskoðun
undar eins og Soltsjenitsjin hefðu
algerlega horfið úr heimspress-
unni. Hvort mögulegt væri að and-
ófsrithöfundar þrifust á hatri og
ritskoðun.
Grass svaraði því til að Soltsjen-
itsjin hefði skrifað stórkostlegar
bækur sem enn væru til en fjölmið-
lar hefðu bara gleymt honum.
Sagði það segja meira um fjölmiðla
en Soltsjenitsjin.
Hann sagðist draga þá ályktun
að blaðamenn væru ekki lengur
færir um að lesa og síðan væri
þetta spurning um ritskoðun á
Vesturlöndum. Ef rithöfundur
skrifaði gegn ríkjandi kapítalisma,
væri hann þagaður í hel.
Setning alþjóðlegu bókmenntahátíðarinnar í Reykjavik
Orðið lifir með
fullum
ALÞJÓÐLEGA bókmenntahátíðin
sem nú stendur yfir í Reykjavík, vai’
sett við hátíðlega athöfn í Norræna
húsinu síðastliðinn sunnudag. Mikið
fjölmenni var viðstatt, en auk ís-
lenskra gesta voru margir erlendir
þátttakendur, en þeir koma að þessu
sinni óvenju víða að eða frá sextán
löndum.
Setningarathöfnin hófst með sam-
leik Gunnars Kvaran sellóleikara og
Selmu Guðmundsdóttur píanóleik-
ara, en að því loknu tók Riitta Hein-
ámaa forstjóri Norræna hússins til
máls og bauð gesti velkomna. Hún
vék að því hversu margir þeirra höf-
unda sem nú sækja ísland heim hafa
gert erfiða tíma á sínum heimaslóð-
um að yrkisefnis sínu. Vegna þess að
Islendingar eiga sér langa þinghefð
jafnframt því að vera ungt Iýðveldi,
taldi Riitta Heinámaa ísland vel til
þess fallið að vera sá vettvangur þar
sem rithöfundar skiptast á skoðun-
um um vandamál samtímans og sög-
unnar.
Aldrei má sofna á verðinum
um frelsi andans
Næst flutti Helgi Hjörvar, forseti
borgarstjórnar, ávarp. Hann sagði
hátíðina vera samræður höfunda við
lesendur sína, en vék því næst að
mikilvægi tjáningarfrelsisins. Helgi
benti á að samþjöppun valds og
eignarhalds í menningu og fjölmiðl-
un gæti verið ógn við tjáningarfrels-
ið, og að margar þjóðir hafi reynt að
gera ráðstafanir til þess að slík sam-
þjöppun hafi ekki skaðleg áhrif.
Helgi tók undir orð forstjóra Nor-
ræna hússins er hann sagði að í hópi
gesta hátíðarinnar væru rithöfundar
sem minntu okkur á það að við hefð-
um verk að vinna á sviði tjáningar-
frelsisins, því aldrei mætti sofna á
verðinum um frelsi andans.
Nauðsynlegt að kveikja
áhuga meðal unga fólksins
Menntamálaráðherra, Björn
Bjarnason, tók því næst til máls og
minntist framlags Snorra Sturluson-
ar til heimsbókmenntanna. Björn
hljómi
sagði áhuga á gömlum menningar-
heimum enn vera fyrir hendi og að
hann setti svip sinn á samtímann.
Við þyrftum því öll að nota tækifær-
ið og kveikja þennan áhuga meðal
unga fólksins. Björn sagði bók-
menntahátíðir ekki svipta dulúðinni
af bók menntunum, en hins vegar
gerðu þær okkur kleift að komast í
návígi við höfunda sem okkur finnst
við þekkja af því við höfum lesið
verkin þeirra. Björn þakkaði erlend-
um gestum fyrii- að heiðra ísland
með komu sinni og lýsti fimmtu al-
þjóðlegu bókmenntahátíðina í
Reykjavík setta.
Að láta aldrei segjast
Eftir að viðstaddir höfðu hlýtt á
Rómönsu eftir Jean Sibelius ávarp-
aði Thor Vilhjálmsson rithöfundui’
gesti. Hann sagði skáldið vera þjóð-
félaginu brýnast í því hlutverki að
láta aldrei segjast, að hlýða aldrei
öðru, þegar á reynir, en því sem
Sókrates kallaði guðsröddina í
brjósti sér - því sem einnig mætti
kalla samvisku. Thor varpaði fram
þeirri spurningu til hvers væri boðið
til þessarar bókmenntahátíðar og
taldi svarið vera margþætt. Mikil-
vægasta hlutverk hátíðarinnar væri
samt sem áður að færa þjóð okkar
lifandi vitni þess að orðið lifir með
fullum hljómi. Thor sagðist vona að
gestum bókmenntahátíðar myndi
takast að ræða „vanda þess að vera
manneskja“, og vitnaði þar í orð Jó-
hannesar Kjarval.
Áhrifamáttur
skáldskaparins
Síðastur til að ávarpa gesti við
setningarathöfnina var Gunter
Grass handhafi bókmenntaverð-
launa Nóbels árið 1999. Grass sagð-
ist hafa eytt þremur dögum í að
ferðast um landið og ýmislegt mark-
vert hefði borið fyrir augu hans.
Hann sagðist hafa undrað sig á því
\
NORRÆNA HÚSIÐ KL. 10
Alþjóðleg bókmenntahátíó
Meðal viöburöa í dag er málþing út-
gefenda ísamvinnu viö Félag ís-
lenskra bókaútgefenda.
NORRÆNA HÚSIÐ KL. 15
Pallborösumræöur um bókmenntir
og kvikmyndir.
IÐNÓ KL. 20.30
Á bókmenntakvöldi í kvöld veröur
upplestur Jógvans Isaksen, Noru
Ikstena, Ivans Klima, Sjóns og Pét-
urs Gunnarssonar.
Hátíðin stendur til 16. september.
www.nordice.is
www.reykjavik2000.is, wap.olis.is
Það var ekki laust við beiskjutón
hjá Grass þegar hann sagði að
Vesturlönd litu á sig sem sigurveg-
ara og að sigurvegarar væru alltaf
heimskir. „Þeir eru að gera sömu
mistök og kommúnistarnir áður,“
sagði hann, „og þeir trúa sínum
eigjn blekkingum.
Á Vesturlöndum er því haldið
fram að markaðurinn leysi allt. Það
er lygi og áróður.“ I fyrsta skipti í
þessu hádegisspjalli heyrðust mót-
mæli úr sal en Grass var ekki af
baki dottinn og bætti við: „Þetta er
eins og þegar kommúnistaflokkur-
inn sagði að flokkurinn myndi sjá
um allt." Matthías Johannessen tók
undir það, að markaðurinn bjarg-
aði ekki endilega neinum verðmæt-
um, hann væri t.a.m. ekki listvænn,
þar ættu góðar bókmenntir undir
högg að sækja. "Það er mitt kapita-
liska viðhorf!!." Mrozek sagði, að
hann væri ekki ritskoðaður í dag.
„Ég hef búið einn í Mexíkó í
mörg ár, á afskekktum stað þar
sem ég hef ekki haft síma og ekki
sjónvarp. Ég fór aftur heim fyrir
nokkrum árum og þá hafði Pólland
gerbreyst. Ef það hefði ekki gerst,
hefði ég aldrei farið heim. En ég er
í einskismannslandi. Ég hef gleymt
reynslunni af kommúnistakerfinu
og af kapítalíska kerfinu í þau sjö
ár sem ég bjó í Mexíkó. í þau fjög-
ur ár sem ég hef verið í Póllandi,
hef ég verið að reyna að púsla lífi
mínu saman."
Náttúra og
bókmenntir
Höfundarnir þrír ræddu að lok-
um um tengsl náttúru og bók-
mennta og sagðist Grass vel skilja
að þessi tengsl væru íslendingum
hugleikin, þar sem hér væri bara
náttúra, náttúra, náttúra - menn
þyrftu ekki að fara út úr húsi til
þess að njóta hennar.
„Það er auðvelt að skilja hversu
hættuleg tilvera ykkar er,“ sagði
hann og bætti því við að ef hann
ætti að tala um náttúruna á
vinsamlegan hátt, þá hefði náttúr-
an mun meiri fantasíu en mannlegt
eðli.
„Ég reyni að skilja hana og
bregðast við henni,“ sagði Grass,
„og ég held að manneskjan sé að
missa sambandið við hana.“ Hann
lýsti yfir þeirri skoðun sinni að
hann áliti manneskjuna mesta að-
dáanda náttúrunnar - og versta
óvin hennar.
Matthías Johannessen lauk svo
hádegisspjallinu með því að lýsa
ánægju sinni með að hafa þessa tvo
viðmælendur í hádegisspjalli, sem
m.a. hefði snúizt um íslenzka nátt-
úru og fornsögurnar. Grass sagði
þá, að það væri óþarfi að nefna til
fornsögurnar, þegar Islendingar
ættu svo ágætan og lifandi sam-
stímaskáldskap.

-2000
Allir almennir dansar fyrir börn, unglinga og fullorðna.
Gömlu dansarnir - Standard - Latin
Byrjendur og framhald.
Kántry línuáans
Salsa + Mambó + Merenge
Brúðarpör
Keppnispör, æfmgar 2-3svar í viku
Erlenáir gestakennarar
# Einkatímar
Frábœrir kennarar og skemmtilegt
anárúmsloft
# Opið hús á
láugaraagskvöláúm
FaýtKeiwg/lci. ifyf-immi
DANSSKÓLI
Siguröar Hákonarsonar
Auðbrekku 17 - Kópavogi
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Ólafur Jóhann Ólafsson og norski rithöfundurinn Erlend Loe lesa úr
verkum sínum á bókmenntakvöldi í Iðnó.
að þjóð sem ekki teldi nema u.þ.b.
270.000 íbúa hefði tekist að skapa
bókmenntir sem lesnar væru víða
um heim. Hann vék í því samhengi
orðum sínum _að mætti bókmennt-
anna og bar Islendinga sem smáa
menningarheild saman við sinn eigin
móðurarf, en Grass er af kasjúbísk-
um ættum í móðurlegg. Það vakti
nokkra kátínu meðal gesta hátíðar-
innar er hann sagði frá því að honum
hefðu eitt sinn verið veitt kasjúbísk
bókmenntaverðlaun en við upphaf
verðlaunaveitingarinnar hefði for-
maður nefndarinnar tilkynnt honum
að þeim líkaði ekki bækurnar sem
hann skrifaði. „Það sem þér skrifið
um kaþólsku kirkjuna er hræðilegt,
og það sem þér skrifið um kynlíf er
voðalegt. En vegna þess hve bækur
yðar hafa verið þýddar á mörg
tungumál hafið þér sýnt öllum heim-
inum fram á tilvist okkar Kasjúba -
og fyrir það fáið þér verðlaunin,"
sagði Grass að nefndarformaðurinn
hefði sagt við sig. Með þessari litlu
dæmisögu setti Grass sig í hlutverk
sagnamannsins frammi fyrir gest-
unum og lagði á þann táknræna
máta áherslu á áhrifamátt skáld-
skaparins og mikilvægi tjáningar-
frelsisins, eins og þeir sem á undan
honum höfðu talað.
F yrsta upplestrarkvöld bók-
menntahátíðarinnar var síðan í Iðnó
á sunnudagskvöldið og lásu fimm
höfundar fyrir troðfullu húsi. Þeir
sem lásu voru Thor Vilhjálmsson,
Erlend Loe, Kristín Ómarsdóttir,
Ólafur Jóhann Ólafsson og Gunter
Grass. Erlendu rithöfundarnir lásu
á eigin tungu og var íslenskum texta
varpað á skjá á sviðinu. Var sú til-
högun til mikillar fyrirmyndar og
átti án efa sinn þátt í því að skapa
góðan skilning meðal hlustenda, sem
fögnuðu rithöfundunum vel eftir að
lestri þeirra lauk.
Forstjóri Norræna hussins, Riitta Heinamaa, ávarpar gesti við setningu bókmenntahátíðar.
Morgunblaðið/Arni Sæberg