Morgunblaðið - 18.11.2000, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Slóð fiðrildanna kem-
Bandaríkjun-
Ljósmynd/Hulda Stefánsdóttir
Ólafur Jóhann ásamt ritstjóra Pantheon bókaforlagsins, Carol
Janway, og umboðsmanni sínum vestan hafs, Gloriu Loomis, í út-
gáfuteiti sem haldið var í Norræna húsinu á Manhattan í tilefni af út-
gáfu Á slóðum fiðrildanna í Bandaríkjunum.
ur út í
New York. Morgunblaðið.
HALDIÐ var upp á bandaríska
útgáfu á skáldsögu Ólafs Jóhanns
Ólafssonar Slóð fiðrildanna, sem
á ensku heitir, The Journey
Home, í Norræna húsinu í New
York sl. þriðjudagskvöld.
Dómar sem birtir voru fyrir út-
gáfu bókarinnar eru allir jákvæð-
ir og hefur stærsta bóksölukeðj-
an í Bandaríkjunum, Barnes og
Nobel, skipað henni í hillur meðal
verka framúrskarandi ungra rit-
höfunda sem verslunin mælir sér-
staklega með. Er þetta annað
skáldverk Ólafs Jóhanns sem
kemur út vestan hafs en fyrri
bókin, Fyrirgefning syndanna,
kom út í Bandaríkjunum árið
1994.
„Með rósemi sem svíður og yf-
irþyrmandi innihaldi sínu ber
þessi þögla skáldsaga vitnisburð
hetjudáðum lífsins,“ segir m.a. í
dómi Booklist um enska þýðingu
Á slóðum fiðrildanna. Fagrit út-
gefenda, Publishers Weekly, tel-
ur ekki ósennilegt að höfundi
verði líkt við rithöfunda á borð
við Michel Ondaatje og Kazuo
Ishiguro, og það verðskuldi hann.
Bókaforlagið Pantheon gefur
bókina út í enskri þýðingu Olafs
Jóhanns og Victoriu Cribb. Á
slóðum fíðrildanna er fimmta
skáldsaga Ólafs Jóhanns og hefur
verið gengið frá útgáfu skáldsög-
unnar í Þýskalandi og Frakk-
landi, og á Spáni, Ítalíu og Eng-
landi.
Þá hefur kvikmyndaréttur að
sögunni verið seldur til fyrirtæk-
is Sigurjóns Sighvatssonar, Pal-
omar Pictures
Þjóðarmorð
Nýjar bækur
• UT er komin bókin Kafteinn
Ofurbrók og ævintýri hans eftir
Dav Pilkey. Karl Agúst Úlfsson
þýddi.
I fréttatilkynningu segir: „Þetta
er spennandi og sprenghlægileg
metsölubók fyrir káta krakka sem
hefur veitt Harry Potter harða
samkeppni vestanhafs. Hér er líf
og fjör á hverri síðu, prakkara-
strik, skondnar söguhetjur og
drepfyndnar teikningar. Höfund-
urinn, Dav Pilkey, hefur unnið til
fjölda verðlauna fyrir bækur sínar
sem eru auðlesnar en virkja jafn-
framt ímyndunarafl krakka því
þau fá sjálf tækifæri til að taka
þátt í sögunni með hinu feikifjör-
uga flettibíói!"
Útgefandi er JPV forlag. Bókin
er 123 bls., unnin í Prentsmiðjunni
Odda hf. Leiðbeinandi verð: 1.980
krónur.
• UT er komin bókin Listin að
lifa - listin að deyja eftir Óttar
Guðmundsson lækni.
í fréttatilkynningu segir: „Hér
segir Öttar Guð-
mundsson frá
persónulegum
kynnum sínum
af dauðanum og
tekur mörg
dæmi um sam-
skigti dauðans
og Islendinga á
liðnum öldum.
Lífið hefur tekið
miklum umskipt-
um og afstaðan til dauðans hefur
breyst að sama skapi. Sá dauði,
sem eitt sinn var sýnilegur og
óaðskiljanlegur hluti veruleikans,
er nú kominn inn á sjúkrahús og
aðrar stofnanir. En þrátt fyrir allt
stendur sú staðreynd óhögguð að
dauðinn verður ekki umflúinn.
Höfundur greinir frá áratuga
gömlum áhuga sínum á ríki dauð-
ans, hvernig fundum þeirra bar
saman í fyrsta sinn og hvernig
samskipti þeirra hafa þróast á síð-
ustu áratugum. Óttar kemst að
þeirri niðurstöðu að þrátt fyrir
meinta fjarveru sína sé dauðinn
ennþá ein helsta forsenda lífsins:
Sá sem ekki kann að lifa kann
ekki heldur að deyja; listin að lifa
og listin að deyja haldast í hend-
ur.
Bókin hjálpar þeim sem eiga
erfitt með að sætta sig við hlut-
deild dauðans í lífinu og hugleið-
ingar höfundar, ásamt eigin
reynslu, sýna dauðann í öðru ljósi
en venjulega: Lífið og dauðinn
gefa hvort öðru gildi því að án
dauðans væri ekkert líf og án lífs-
ins enginn dauði.
Óttar Guðmundsson starfar sem
geðlæknir hjá Landspítala. Hann
hefur ritað ótal greinar um lækn-
isfræðileg efni og m.a. skrifað
handbækurnar: Islensku kynlífs-
bókina (1990), Tímann og tárið
(1992) og Það sem máli skiptir:
ástin, tilfinningar og kynlíf ungs
fólks (1993) og skáldsöguna
Kvennamaður deyr (1996).“
Útgefandi er JPV forlag. Bókin
er ríkulega myndskreytt. Hún er
277 bls. í stóru broti, unnin í
Prentsmiðjunni Odda hf. Búi
Kristjánsson hannaði útlit bókar
og kápu. Leiðbeinandi verð: 4.480
krónur.
• ÚTerkomiðþriðjabindirit-
safnsins Á lífsins leið.
í fréttatilkynningu segir: Sem
fyrr sýnir fjöldi þekktra manna og
kvenna á sér nýja hlið og segir frá
atvikum eða fólki sem ekki gleymist.
Frásagnimar eru því um áhugavert
efni af mörgu tagi, ýmist glettnisleg-
ar eða áleitnar; þær segja frá
bemskuárum höfunda sem síðari
skeiðum á ævi þeirra; þær em um
daglegt líf með ýmsum tilbrigðum,
ævintýralegar ferðir og viðburði, um
dulræn efni og drauma.
Ágóði af sölu bókarinnar rennur
til Bamaspítala Hringsins og for-
vamarstarfs meðal bama.“
Útgefandi er góðgerðarfélagið
Stoð og styrkur. Bókin er 160 bls.,
brotin um afÆskunni, prentuð og
umbrotin í Prentsmiðjunni Odda.
BÆKUR
Frásaga
ÓGNIR MINNINGANNA
eftir Loung Ung, Ingi Karl Jóhann-
esson þýddi. Vaka-Helgafell 2000. -
283 bls.
TUTTUGUSTU aldarinnar verð-
ur vafalaust minnst sem aldar mik-
illa hörmunga. Stríð og faraldrar af
ýmsum tegundum hafa hrjáð mann-
kynið en þó er verst af öllu meðvituð
og markviss útrýming fólks, þjóð-
emis- og þjóðarhreinsanir, kyn-
þáttahreinsanir og þess háttar. Vita-
skuld standa upp úr útrým-
ingarbúðir Hitlers og Gúlagið og
Vorkútabúðir Stalíns. En Pol Pot og
hans Rauðu khmerar em ekki fjarri
því að komast í hóp þessara mestu
fjöldamorðingja allra tíma. Heims-
byggðin starði í fomndran á það þeg-
ar upp komst eftir innrás Víetnama í
Kambódíu að þeir höfðu útrýmt
vemlegum hluta eigin þjóðar af
óskiljanlegri grimmd í nafni þjóð-
rembukommúnisma. Talið er að 1,7
milljónir manna hafi farist í þeim
hörmungum.
Um þessa þjóðarútrýmingu fjallar
bókin Ógnir minninganna. Hún er
átakanleg frásögn frá Kambódíu.
Höfundurinn Loung Ung var fimm
ára gömul þegar ósköpin dundu yfir.
Fjölskylda hennar var millistéttar-
fjölskylda og vön góðu. Því var hún
kjörið skotmark Rauðu khmeranna.
Saga þessarar fjölskyldu verður þó
Litrík
BÆKUR
Barnabák
DREKASTAPPAN
Saga og myndir eftir Sigrúnu
Eldjárn.
Mál og menning, Reykjavík, 2000.
HARPA og Hrói eru komin á
kreik á nýjan leik, nú í Dreka-
stöppunni. Fyrir þremur árum
kom út bókin Kynlegur kvistur á
grænni grein þar sem við fengum
að kynnast ævintýrum vinanna og
kynnum þeirra af verum handan
raunveruleikans. Nú lesum við um
eins konar dæm-
isaga um örlög
kambódísku þjóð-
arinnar. Við fylgj-
umst með því
þegar borgirnar
eru tæmdar af
fólki og það neytt
til að vinna nauð-
ungarvinnu á ökr-
unum, hvernig
Rauðu khmerarn-
ir beita fólkið
harðræði, svelta það og niðurlægja
en svo fer fólk að hverfa. Hægt og
hægt fækkar í fjölskyldu Loung Ung
og hún sundrast. Heiti sögunnar á
ensku segir ef til vill alla söguna en í
hrárri þýðingu yrði það: Fyrst drápu
þeir föður minn. Þegar sverfur að
sér móðir Loung Ung ekki annað ráð
en að sundra fjölskyldunni og dreifa
bömunum í þeirri von að eitthvert
þeirra komist af.
í raun og veru beinir höfundurinn
þó ekki síður sjónum að þeim sem
lifðu hörmungarnar af, hvemig þeir
komust af, hvernig sjálfsbjargarvið-
leitnin ýtti öllu öðru til hliðar, hvem-
ig hinir veiku og smáu fundu leiðir út
úr ógöngunum og hún beinir athygli
sinni að sársaukanum og hatrinu
sem blundar í bijósti þeirra sem eft-
ir lifðu og ekkert fær sefað. Þetta er
öðram þræði skelfileg og átakanleg
bók en einnig hrífandi þvi að hún
miðlar umfram allt annað mannlegri
reisn.
Loung Ung er baráttukona og
berst m.a. gegn ógnum af jarð-
sprengjum, Þessi baráttuvilji og
kímni
ferðalag af allt
öðrum toga en
þó frá öðrum
heimi ekki síður.
Hrói er ljós á
brún og brá og
lítill í sér sem
fýrr. Harpa er
með miklu villt-
ari koll, hárið úf-
ið og krallað og
hugurinn kjark-
aður og fullur ímyndunarafls. Alls
kyns kynjaverur elta þau um
blaðsíður bókarinnar, í björtum og
fallegum litum.
Myndirnar eru vel gerðar og
fullar kímni, eins og von er þegar
hugrekki skfn í gegnum alla söguna
og gefur henni mikið gildi.
Loung Ung var barnung þegar
þessir atburðir áttu sér stað og velur
að segja söguna frá sjónarhorni
barnsins sem er ef til vill megin-
styrkur sögunnar. I raun og vera era
slíkir atburðir svo óskiljanlegir að
hin barnslega sýn á þá varpar jafnvel
skýrara Ijósi á þá en heimssýn þeirra
fullorðnu sem láta fátt koma sér á
óvart.
Lýsingar Ung á fólki era eftir-
minnilegar og skýrar. Þrátt fyrir hið
bemska sjónarhom sem hún víkur
ekki frá tekst henni að sýna okkur
fólk í margvíslegu ljósi. Á vissan hátt
er erfitt að lesa þessa bók. Höfundur
dregur ekkert undan og gengur
nærri lesanda með lýsingum sínum á
sannri mannvonsku. En henni er
jafnljóst að sú mannvonska sprettur
af ómannlegum aðstæðum. Því að
kúgarinn er jafnhræddur og hinir
kúguðu.
Ef til vill má gagnrýna höfund fyr-
ir skort á heildarsýn yfir þá atburði
sem þama áttu sér stað. Það er dálít-
ið erfitt að átta sig á því hvers vegna
þessir atburðir urðu út frá bók
Loung Ung. En á vissan hátt er sú
aðferð þó jafnvel áhrifasterkari.
Lesandi er allt í einu hrifinn úr ör-
uggu millistéttarumhverfi inn í ór-
eiðu þjóðarhreinsana og fær því inn-
sýn í áfallið sem slíkt veldur.
Þýðing Inga Karls Jóhannssonar
er læsileg og látlaus og engir hnökr-
ar áberandi. Hér er því á ferðinni
frásögn sem vert er að gefa gaum.
Það era dálítil átök að lesa hana
vegna þess hversu hræðilegir at-
burðimir era sem hún skýrir frá en
samt er hún hrífandi og gefandi.
Sigrún Eldjárn á í hlut. Ungum
dreng á heimili skrifara finnst
gaman að skoða myndirnar og það
vefst ekki fyrir honum að finna
það á blaðsíðunum sem hann er
beðinn um að benda á. Sömu
skepnurnar birtast blaðsíðu eftir
blaðsíðu og upplagt að nota tæki-
færið og kenna bömum hugtök og
örva myndlestur þeirra.
Sagan er vel sögð og „plottið" er
vel uppbyggt. Bókin er spennandi
og skemmtileg. Ungir áheyrendur
biðja um meira ef lesandi hikar.
Barn er góður gagnrýnandi og
segir á sinn hátt það sem því býr í
brjósti. Það biður ekki um meira
nema sagan höfði til þess.
Það er góður kostur þegar saga
höfðar til lesenda á öllum aldri-
Drekastappan gerir það.
María Hrönn Gunnarsdóttir
Kaffihúsa-
ljóð
JÓHANN Guðni Reynisson gefur
Ijóðin sín með kaffíbollum á Súf-
istanum til 27.
nóvember.
Þetta eru
ljóð, sérstak-
lega ort til
þeirra sem sitja
á kaffihúsum
með allar sínar
sögur, langanir
og þrár, hug-
renningar, til-
finningar, ekki
sfst andstæður,
andhverfur og mótsagnir sem líflð
elur af sér hverja einustu stund.
Ljóðin hverfast öll um slíka
kjarna. Þegar fólk fær sér kaffi-
bolla á Súfistanum fylgir ljóð á
litlum renningi með.
Og vegna þess að ljóðin má
segja að eigi lögheimili á kaffi-
húsum er skorað á gesti að yrkja
sjálfir á eins renninga og skilja
eftir, merkt höfundarnafni. Þann-
ig verði til safn kaffihúsaljóða
sem sfðar kann að koma með ein-
hverjum hætti fyrir sjónir al-
mennings, segir í fréttatilkynn-
ingu.
------*-4-4-----
Nýjar bækur
• ÚT er komin
skáldsagan
Heimsins
heimskasti pabbi
eftir Mikael
Torfason.
í fréttatil-
kynningu segir
um söguefnið:
„Marteinn Máni
er nútímamaður
á niðurleið,
þriggja barna faðir í Þingholtunum.
Hann er hamingju- og öryggisfíkill,
hefur átt erfiða bernsku og ber ör á
líkama og sál. Foreldrar hans era
af hippakynslóðinni, sjálfur tilheyr-
ir hann firrtri kynslóð sem sífellt á
að vera hress, á framabraut og í
góðu formi. En hann er ekkert af
þessu. Hvert á hann að beina reiði
sinni yfir vondu hlutskipti. Þetta er
óvenjuleg og áleitin saga um ást og
ástleysi, kynlíf, sjúkdóma og dauða.
Snörp ádeila á nútímasamfélag í
sögu þar sem höfundur fer á kost-
um í fyndnum, tregafullum og
beinskeyttum lýsingum."
Heimsins heimskasti pabbi er
þriðja skáldsaga höfundarins.
Utgefandi er JPV forlag. Bókin
er218 bls., prentuð í Prentsmið-
junni Odda hf. Finnur Malmquist
gerði kápu. Leiðbeinandi verð:
3.980 krónur.
• ÚT er komin barnabókin
Barnapíubófinn,
Búkolla og
bókarránið eftir
Yrsu Sigurðar-
dóttur.
í fréttatil-
kynningu segir:
„Sumarið sem
Freyja er ellefu
ára ræður
mamma hennar
fyrrum fanga til
að gæta hennar
og fjögurra systkina hennar. Til
að byrja með gengur allt vel og
Bergþór er þrátt fýrir vafasama
fortíð ábyrgðarfull og blíð barn-
fóstra. En þegar vinir hans og
samfangar fara að skjóta upp koll-
inum og biðja um greiða flækjast
málin og það verður verkefni
barnapíubófans og krakkanna
fimm að leysa úr þeim flækjum.
Yrsa Sigurðardóttir hefur löngu
sannað sig sem hugmyndaríkur
höfundur bráðskemmtilegra
ærslasagna og gefur þessi fyrri
bókum hennar ekkert eftir. Arn-
gunnur Ýr Gylfadóttir mynd-
skreytti."
Útgefandi er Mál og menning.
Óltiir
Guðmundsson
Skafti Þ. Halldórsson
Sigrún
Eldjárn
Jóhann G.
Reynisson