Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1900, Blaðsíða 37

S7
voru á tréskurð, og þar á meðal sumum, sem skáru höfðaletur. Þá fór
eg að skera það sjálfur. En brátt rak eg mig á það, að flestir stafirnir í
hinu svo nefnda höfðaletri höfðu fleiri en eina mynd: að eins m, n og u
voru alt af hér um bil eins; hinir höfðu meira og minna mismunandi
myndir. Einkunr vöktu stafirnir a og e eftiitekt mína; myndir þeirra voru
fjölbreyttar. Út af þessu fór eg að veita höfðaletri meira atbygli og bera
saman hinar ýmsu myndir þess, er fyrir mig bar hér og hvar. Mér
varð það ijóst, að þrátt fyrir alla margbreytnina hélt höfðaletrið þó alt at
aðaleinkenni sínu: að »leggir« stafanna höfðu »höfuð« á endanum, er voru
mörkuð frá með skurði, sem jafnan var skáhallur, og hann var stundum
tvöfaldur, en þó oftar einfaldur. Yfir höfuð voru stafmyndirnar alt af
meira eða minna sjálfum sér líkar, þá er að var hugað. Þótti mér því
auðráðið, að mismunurinn stafaði að mestu eða öllu frá þvi, að þeir, sem
skáru, þektu eigi nógu vel hið upprunalega stafrof höfðaletursins. En hvert
var þetta stafróf? Hvernig leit það út? Þannig spurði eg sjálfan
mig, en þótti vandi að finna út svarið. Atti eg tal um þetta við Sigurð
sál. málara Guðmundsson. Sagði hann, að hinar fyrstu leturm}rndir, er
menn skáru í tré hér á landi, hefði án alls efa verið gjörðar eftir hinu
gotneska setiletri, munkaletrinu, og að líkindum hefði stafirnir i fyrstunni
verið skornir inn í tréð. En svo hefði menn komist upp á. að hleypa
peim upp , eins og myndaskurði, og þótti honum líklegt, að þeir hefði
einna fyrst haft það snið, sem vel mætti kalla bandletur, því þannig lag-
aða stafi mætti láta korna fram með því, að brjóta bryddingarband eða
mjóan borða á ákveðna vegu þannig, að fram kæmu stafmyndir eigi ólík-
ar settletri. Þetta letur hafði hann séð á gömlum útskurði. Hann sýndi
mér á nokkurum stöfum aðferðina, að mynda staf með bandi á þennan
hátt. Úr þessu bandletri hélt hann að höfðaletrið hefði svo smám saman
myndast. Eru enda nokkurir hlutir i Forngripasafninu, sem bera vott um
slíka ummyndun eða yfirfærslu (t. a. m. nr. 3291 o. fl,). Hann sýndi
mér fram á það, að til að ákveða réttar stafmyndir höfðaleturs, þyrfti bæði
að finna út frumstafróf þess, er eðlilegast væri að fylgt hefði næst eftir
bandletrið, og líka það stafróf þess, er kalla mætti hið fullmyndaða, er það
hafði smám saman vaxið upp í. Þá er búið væri að ákveða þau stafróf
bæði, — sem hann vonaði að takast mætti, er safnið yrði auðugra af út-
skornum hluturn, — þá gerði hann ráð fyrir, að niður yrði lagðar allar
hinar ósamsvarandi og oft ófögru aukamyndir, sem komist hafa inn í
höfðaletrið, — ekki man eg eftir að nafnið höfðaletur kæmi til orða milli
okkar. — Það var honum í bug, að »stúdera« höfðaletur og finna út staf-
róf þess, ef honum befði enzt aldur til, enda mun trauðla nokkur annar
jafnliklegur til þess. En hann lifði ekki nema 1 eða 2 ár eftir að við
áttum þetta tal saman um þetta efni.
Eftir lát hans, þá er ekki var lengur von á neinum upplýsingum