Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1978, Page 125

SAGA HESTALÆKNINGA Á ÍSLANDI
127
Orðaforði íslenskunnar á þessu fræðasviði er satt að segja nolckuð óljós. Á bls.
9 til 10 í formála bókarinnar segir t.d.:
„Eins og títt var um flestalla bjóðsagnáfræðinga á Islandi létu Jón Árna-
son og Ólafur Davíðsson sögur og sagnir sig mestu máli skipta. í söfnum
þeirra er aðeins fátt eitt af kreddum og þjóðtrúarhugmyndum. Um skynsam-
legar alþýðulækningar á hrossum er ekki neitt að finna. Það er fyrst á síðustu
áratugum, að þjóðsagnafræðingar hafa skilið til fulls að safna eigi því sem á
ensku er kallað rational folk inedicine og rannsaka ekki síður en þær greinar
aiþýðulækninga, er lúta að göldrum og yfirnáttúrlegum verum.“
Hinu sama bregður fyrir á bls. 9 í ritgerðinni sjálfri, þar sem vitnað er í sr.
Jónas frá Hrafnagili varðandi þann sið að spretta upp úr nösum hesta og einkum
þekktist í Skagafirði. Síðan segir: „Hinir íslensku þjóðsagnafræðingar gáfu
þessari venju engan gaum.“
Ég vil í fyrsta lagi taka undir þau orð Bo Almqvists, að það voru ekki íslenskir
þjóðsagnamenn öðrum fremur, sem gerðu sig seka um þvílíkar yfirsjónir, einsog
skilja mætti af orðanna hjjóðan. En ég er bess líka fullviss, að það var ekki
þannig meint hjá doktorsefni.
1 öðru lagi tel ég hæpið að kalla menn eins og Jón Árnason og Ólaf Davíðsson
þjóðsagna/'/'a:örá,7tt nú á seinni hluta 20. aldar. Ég hygg að hugtakið þjóðsagna-
fræði hafi naumast verið til á 19. öld. Jón Árnason og Ólafur Davíðsson voru
fyrst og fremst þjóðsagnasafnarar og útgefendur.
Ef hinsvegar ætti að brúka eitthvert lærdómsheiti um alþýðulækningar og
önnur reynsluvísindi, þá væri það frekar í áttina að tala um þjóð/iúítafræði. Það
er að vísu hálfgert vandræðaorð og stendur t.a.m. ekki í einni einustu íslenskri
orðabók, enda er hugtakið þjóðháttafræði varla komið til sögunnar fyrr en á síð-
asta hálfum öðrum áratug, eftir að þjóðháttadeild Þjóðminjasafnsins tók til
starfa. En e.t.v. mætti sarnt kalla Ólaf Davíðsson og Jónas frá Hrafnagili
þ.ióð/idttaf ræðinga.
Annað atriði þessu skylt er notkun orðsins fræðimaður. Ég veit ekki hvort
nokkur treystir sér til að skilgreina það orð nákvæmlega. Houser notar það víst
ekki nema einu sinni, þ.e.a.s. um þann ágæta fróðleiksmann Sigurð Ólafsson á
Kárastöðum í Hegranesi en ekki aðra. Hvernig stendur á því? Skýringin er
ofur einföld. Sigurður á Kárastöðum hefur liaft þann metnað að titla sjálfan
sig sem fræðimann og lætur það orð ævinlega fylgja með sinni undirskrift á
bréfum og svörum við spurningaskrám. Þetta gera og gerðu hinsvegar ekki t.d.
Jónatan Líndal á Holtastöðum í Langadal, Hannes Hjartarson á Herjólfsstöðum
i Álftaveri, Ingunn Jónsdóttir á Skálafelli í Borgarhafnarhreppi eða Kristján
Jónsson á Snorrastöðum svo að eitthvað sé nefnt af úrvalsfólki. En án þess
að nokkuð sé hallað á Sigurð á Kárastöðum þá ætti allt þetta fólk jafn vel
skilið að heita fræðimenn. En ég vil ekki út af fyrir sig ásaka Houser fyrir að
nota þetta orð, því að Alþingi Islendinga hefur a.m.k. til skamms tíma brúkað
Það í sínum fjárlögum undir liðnum styrkir til fræðimanna.
Eitt stöðuheiti í tilbót verð ég því miður að fetta fingur út í, en það er
þegar ég er sjálfur á bls. 10 í formála nefndur forstjóri þjóðháttadeildar Þjóð-
minjasafnsins. Ég held það sé réttast að líta á mig og mína kollega einfald-
lega sem starfsmenn.
Þá er nú kannski búið með titlatogið, því að næsta atriði, sem ég vil nefna,
er orðið „saur“. Houser nefnir réttilega á bls. 52 það ráð við hrossasótt, sem