Lögberg-Heimskringla - 07.03.1963, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 7. MARZ 1963
7
Aðalræða Frá bls. 4.
rátt ráðið því meira um gerð
vora og gjörðir, sem vér
þekkjum minna til hennar,“
segir Nordal, að því ógleymdu,
að sá, sem gengur á vit ís-
lenzkrar tungu og menningar,
fer ekki í hreysi neinna fá-
tæklinga. Nei, hann fer til
hins ríkulegasta veizluborðs í
fornfrægum sölum, og situr
þar dýrlegt hóf mikilla höfð-
ingja í andans ríki. Það má
vel vera, að þetta borgi sig
ekki í centum, en það verður
áreiðanlega endurgoldið í
annarri mynt og dýrri, þeirri,
sem lífsfyllinguna gefur, un-
aðsstundir samfélagsins við
þá, sem fyrr og síðar hafa fellt
snjalla hugsun í farvegu lauss
eða bundins íslenzks máls. En
jafnvel þó að svo fari að sjálf
tungan þoki, verði ekki framar
hið mælta, lifandi mál, þá er
samt margt unnt og rétt að
geyma af því, sem íslenzkast
er og upprunalegast — eins og
við heima á íslandi varðveitt-
um þann norræna menningar-
arf, sem við fengum frá landi,
þar sem önnur tunga varð
ríkjandi en sú, sem okkur var
munn tömust.
Hér er ekkert það um að
ræða, sem verði til þess að tor-
velda mönnum að gerast góðir
synir og dætur Kanada eða
Bandaríkjanna. Við Austur-
íslendingar myndum sízt vilja
að því stuðla, allt of minn-
ugir orða skáldsins um
„Væringjans dug“, enda
kennir sagan okkur, að
flestir þeirra frænda okk-
ar, sem til mestra mann-
virðinga komust hér vestra,
hafi reynzt hvort tveggja í
senn, trúir sinni fóstru og
tryggir sínum uppruna, góðir
íslendingar og ágætir Ame-
ríkumenn. Við íslendingar
heima höfum að fornu og nýju
margt gott sótt hingað vestur
um haf, og munum enn um
langan aldur margt' geta af
Vestmönnum lært. Hvers
vegna skyldum við þá ekki
gæta þess, að vegirnir okkar í
milli vaxi ekki hrísi og „hávu
grasi“? Hvers vegna skyldum
við ekki vilja efla hið íslenzka
ríki fornra og nýrra kyrina,
austan hafs og vestan? Ég trúi
að við munum gera það. En
til þess þurfum við vökumenn
á verði — engu síður en þið
hér vestra.
☆
Það er stundum sagt, að há-
stemdar ræður einkenni frem-
ur samskiptin okkar í milli en
raunhæf samvinna, og vel má
það vera, að stundum hafi
fremur verið slegið á þá
strengi, sem hvellt hljómuðu,
en grandprófa kyrrlátlega
spakleg úrræði. Þó ætla ég,
að þess megi ekki síður minn-
ast, að stundum hafi hinn
hagnýti árangur engu síður
orðið allrar athygli verður en
sú óskhyggja, sem borin var í
barmi hins góða hjarta einum
saman. Ég ætla að leyfa mér
að rifja upp tvennt í þessu
sambandi, tvennt, sem þó
verður, þegar betur er að gáð,
ekki annað en tvær greinar á
einum og sama meiðinum.
Til er gamalt latneskt mál-
tæki, þar sem staðhæft er, að
nauðsynlegt sé að sigla, en að
ekki sé nauðsyn að lifa. Nú
kennir sagan að hjá okkur hafi
hvort tveggja mjög haldizt í
hendur. Siglingarnar á 9. og
10. öld voru grundvöllur þess
lífs, sem þá var kveikt úti á
íslandi, og þar með hinnar
sérstæðu menningar, sem þar
reis. Siglingarnar til Græn-
lands urðu líftaug þeirrar
byggðar, sem þar óx, siglinga-
leysið dauði hennar. Við sigld-
um, frjálsir menn, eigin skip-
um frá upphafi landnámsaldar
til loka þjóðveldis. Skipaleys-
ið var ein af aðalástæðum
þess, að við glötuðum sjálf-
stæðinu á 13. öld, og siglinga-
leysið til Islands varð síðar
einn hinn mesti bölvaldur og
einangrunarmúr í s 1 e n z k u
þjóðarinnar.
Minnugir sinnar fornu sögu
og samtíðar ákveða Islending-
ar árið 1913 að stofna skipa-
félag til þess að annast sjálfir
flutninga á eigin vörum og
fólki landa í milli. Hvert leita
forgöngumennirnir um hjálp?
Til Islendinga allra, austan
hafs og vestan. Og hverju
svara Vestmenn? I anda þess
kvæðis, sem Þorsteinn Þ. Þor-
steinsson orti, herhvatarinnar,
lögeggjanarinnar um að duga
nú sem bezt, um „austrið og
vestrið í einingar samvinnu
böndum“, og sannarlega var
svo tengt til heilla allri hinni
íslenzku þjóð. Það má vel
vera, að reynzt hefði unnt að
stofna eimskipafélag án að-
stoðar Vestur-íslendinga. Ég
veit það ekki, en áreiðaníega
hefði það þá orðið með allt
öðrum og risminni hætti en
raun varð á, svo sem augljós-
ast er af því, að af hálfrar
milljón króna frjálsum fram-
lögum söfnuðust 160 þúsunc
hér vestra. Ég veit ekki held-
ur, hvert okkar hlutskipti
hefði orðið í heimsstyrjöldun-
um tveim, ef útlendingar
hefðu einir átt að annast sigl-
ingar til og frá landinu, en
engum getum þarf að því að
leiða, að það hefði orðið ann-
að og aumara en það, sem
þetta samstillta átak Austur-
og Vestur-íslendingar tryggði
okkur.
Þó að gerð skipanna hafi
tekið miklum breytingum frá
því er við kunnum fyrst að
rekja sögu þeirra, þá standa
hin fornu sannindi Rómverj-
anna óhögguð frá kynslóð til
kynslóðar. „Navigara necesse
est“. — Það er nauðsyn að
sigla. Lengi dreymdi manninn
um það eitt að eignast stór
hraðskreið skip, sem boðið
gætu hafinu byrginn og flutt
fólk og farangur örugglega
landa í milli. Síðar verða
draumarnir ofdirfskufyllri,
ævintýralegri. Maðurinn vill
ekki framar láta sér nægja að
sigla skipum sínum um öll
heimsins höf, þjóta í vögnum
um yfirborð þurrlendisins.
Hann dreymir um að verða
líkur þeim guðum, er hann
skóp, að troða „tungla krapa“
hefjast sem Völundur hlægj-
andi „at lopti“. Sex áratugir
eru nú liðnir frá því er fyrsti
bjarminn þoðaði, að draumur-
inn myndi rætast, að nýr dag-
ur væri runninn í samgöngu-
málasögu mannkynsins, og á
þeim sex áratugum hafa stór-
stígari framfarir orðið á þess-
ari nýju braut en hina bjart-
sýnustu forvígismenn óraði
fyrir.
Það sem gerzt hefir er í
stuttu máli það, að mannkynið
eignaðist nýja gerð skipa, sem,
— þrátt fyrir afbrigðilega
eiginleika, — lúta um margt
sömu lögmálum og þau, sem
mennirnir höfðu áður notað
til siglinga um höfin, og ef
einhver skyldi efast um, að hið
forna orðtak Rómverjans ætti
ekki við þau, þá er hollt að
lesa það, sem ritað var í ís-
lenzk dagblöð í marzmánuði
fyrir 18 árum. Þá er borið
mikið lof á íslenzku ríkis-
stjórnina fyrir, að hún stuðli
að því við bandarísk stjórnar-
völd, að íslendingar fái far til
útlanda með amerískum flug-
vélum, og telur velvild Banda-
ríkjamanna í þessum efnum
einstakt vináttubragð við ís-
lendinga. Með öðrum orðum:
Hin nýju skip samtíðarinnar
hafa rofið einangrun íslands
með svo mikilli skyndingu, að
íslendingar vakna upp við
þann vonda draum, að vera á
ný orðnir skipvana bónbjarg-
armenn útlendra farmanna.
ísland var allt í einu komið á
hinar miklu krossgötur þjóð-
anna, áningarstaður á fjölfar-
inni leið milli hins gamla og
nýja heims — og þar stóðum
við og mændum á eftir útlend-
ingunum, sem brunuðu blá-
vegu loftsins í austur eða
vestur yfir landi okkar. „Viss-
irðu, hvað Frakkinn fékk til
hlutar“? var einu sinni kveð-
ið. „Navigare necesse est“ —
íslendingum var nauðsyn að
eignast eigin skip, ef þeir áttu
ekki að verða eintrjáningar og
strandaglópar í eigin landi.
Sagan var hér okkur til varn-
aðar. Tilmælin um flugfar
með erlendum farkosti vakti
óþægilegar endurminningar
um hin sex skip Hákonar
gamla. Hér varð að hefjast
handa:
Ýmsa framsýna íslendinga
hafði reyndar grunað þetta
fyrir alllöngu, því 28. marz
1919 komu nokkrir menn sam-
an í Iðnaðarmannahúsinu í
Reykjavík til þess að stofna
fýrsta íslenzka flugfélagið, og
þó að saga þess yrði alltof
stutt, þá varð hún nægjanlega
löng til þess að hennar verður
alltaf minnst með þökkum í
annálum íslenzkra flugmála.
Þið vitið eflaust, að einn af
fyrstu flugmönnum þess fé-
lags var Frank Fredricksson,
einn hinna frægu fullhuga
Fálkanna íslenzku, nú bæjar-
ráðsmaður í Vancouver, og
þótti mörgum heima á íslandi
vænt um að sjá hann þar aft-
ur, er hann kom þangað á ný
fyrir nokkrum árum í boði
Loftleiða.
Aftur er stofnað flugfélag á
íslandi fyrir forgöngu Alex-
anders prófessors Jóhannes-
sonar árið 1928, en fjárþröng
og skilningsskortur almenn-
ings varð því að aldurtila árið
1931.
Sex árum síðar reisir Agnar
Kofoed Hansen merkið að
nýju með forgöngu sinni um
stofnun Flugfélags Akureyrar,
sem síðar verður að Flugfélagi
Islands — en nú skulum við
brjóta í blað og víkja að flug-
sögu íslands um stund hingað
vestur til Winnipegborgar.
Special Low-Cost Easter Tour!
10 wonderfu/ days ! Visit
Vancouver - Nanaimo
and Victoria!
GREAT IDEA! — a spring vacation in Canada’s
evergreen province! You’ll see the Rockies from the
scenic dome of “The Canadian” . . . enjoy bus and
steamship tours . . . take a beautiful 5 hour scenic
drive to Paradise Valley Lodge near Squamish . . .
visit famous Butchart Gardens . . . dine at exciting
new places, stay at the best hotels!
See your CPR agent now for free descriptive folder
or write: General Passenger Agent, CPR Station,
Winnipeg.
Co/uuíicui (fhci^ic
TlfAINS / TRUOCS / SMIPS / PIANES / HOTEIS / TELECOMMUNICATIONS
WORLD'S MOST COMPLETE TRANSPORTATION SYSTEM
FROM WINNIPEG
AS LOW AS $181.20
Leaves Winnipeg April 11
Rtns. from Vancouver April 19
Fyrir tilbreytilegar og lystugar máltíðir
framreiðið oft ljúffenga fiskrétti!
X. V) WMV.vvv.vvvAv.'MWWyrr.v/.v.^.yAy.'.w.WWO.
í

Þegar fiskur — (margar tegundir af
honum fást í Kanada) er vel fram-
reiddur, þá er hann ágætis matur.
Hann er ekki einungis ljúffengur
heldur og mjög ódýr.
Þú mátt reiða þig á ágæti fisks, sem
pakkaður er í Kanada, hvort sem
hann er 'frosinn, glænýr, niðursoð-
inn, reyktur eða pæklaður, því Fiski-
máladeildin hefir nákvæma umsjón
með honum.
Umsjónarmenn stjómarinnar athuga
að staðaldri fisksendingar og rann-
saka pökkun fisksins og frágang til
að tryggja ágætis fisksins, sem fer
á markaðinn.
DEPARTMENT OF FISHERIES
OTTAWA, CANADA
Hon. J. Angus MacLean. M.P.. Minister