Lögberg-Heimskringla - 06.06.1968, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 6. JÚNÍ 1968
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinled by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Slreei, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
President, S. Aleck Thorarinson; Vice-President, Jakob F. Kristjansson; Secretary,
Dr. L Sigurdson; Treosurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason^ choirman; Dr. P. H. T. Thorlakson Dr.
Valdimar J. Eylands, Coroline Gunnorsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Rev. Phillip
M. Petursson. Voncouver: Gudloug Johannesson, Boai Bjornason. Minneopolis:
Hon. Voldimor Bjorneon. Victorio, B.C.: Dr. Richard Beck. Icelond: Birgir Thor-
locius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscription $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
Authorized os second closs moll by the Post Office Deportment, Ottawa,
and for poyment of Postoge in cash.
Dr. RICHARD BECK:
Merkileg og þakkarverð bréf
Þegar hinn merki og mikilvirki fræðaþulur Kristleifur
Þorsteinsson að Stóra-Kroppi í Borgarfirði var níræður
(1951), fór ég um hann eftirfarandi orðum í afmælisgrein
í Lögbergi:
„Það fer að vonum um jafn rammþjóðrækinn mann og
Kristleifur Þorsteinsson er, í sönnustu merkingu orðsins, að
hann hefir rækt vel frændsemi við landa sína vestan hafs-
ins. Fagur vottur þess er hin fróðlegu, prýðilegu Fréitabréf
hans úr Borgarfirði, sem hann hefir sent Lögbergi í þrjá
áratugi og eru að eigi litlu leyti atburða- og menningarsaga
héraðsins á því tímabili. Myndi þar nægt efni í stærðar-
bók og gagnfróða.“
Mér er það því mikið ánægjuefni, að þessi fróðlegu og
merkilegu bréf Kristleifs eru nýlega komin út í bókaformi
á vegum Prentsmiðjunnar Leiftur h. f. í Reykjavík. Hefir
bókinni verið valið hið látlausa en markvissa heiti: Frétia-
bréf úr Borgarfirði, en Þórður Kristleifsson, menntaskóla-
kennari í Reykjavík, hefir safnað bréfum föður síns og
búið þau til prentunnar af vandvirkni og smekkvísi.
Fréttabréf þessi, sem komu í Lögbergi á árunum 1922-
1950, eru mikið rit að stærð, 351 bls. að meginmáli. Þar við
bætist skrá yfir mannanöfn, sem tekur yfir rúmar 20 bls.
Loks er tveggja blaðsíðna efnisyfirlit.
Þórður Kristleifsson fylgir bókinni úr hlaði með ágætum
formála, þar sem hann gerir fyrst glögga grein fyrir til-
gangi föður síns með ritun bréfanna, en fyrir honum vakti
það sérstaklega, að treysta með þeim hætti frændsemis- og
vináttuböndin milli íslendinga austan hafs og vestan. Fer
Þórður, meðal annars, um það þessum orðum:
„Þótt höfundi bréfanna væri flest annað betur gefið en
að blása í herlúðra, leynir sér þó ekki, að honum er mjög
mikið í mun, þegar hann hvetur einarðlega til þess, að sem
allra flestir hér heima leggi til, þótt ekki væri nema veik-
an þátt í bróðurbandið, þá muni það öðlast æskilegan styrk-
leika, þegar margir þræðir mynda einn meginþátt.
En þessar hugrenningar höfundar eru þó upphaflega að-
eins einlæg ósk eða sem draumur um endurnýjuð vináttu-
tengsl milli íslendinga báðum megin hafsins. En draumar
okkar og veruleiki eiga sjaldnast samleið. En höfundur-
inn varð þess brátt áskynja, að mál hans fann ákjósanlegan
hljómgrimn í huga og hjörtum Vestur-íslendinga. Þar var
vissulega ekki talað fyrir tómu húsi.
Með slíkri þakklátsemi og fagnandi undirtektum tóku
Vestur-íslendingar fréttabréfunum, að eigi var um að vill-
ast að stefnt hafði verið inn á rétta braut. — Mikill fjöldi
bréfa sem höfundi barst að vestan, eftir að fréttir hans tóku
að birtast í Lögbergi, var órækt vitni þess, að honum hafði
lánast að spinna traustan þátt í bræðrabandið.“
Þetta er í engu orðum aukið, og munu þeir enn margir í
hópi hinna eldri lesenda blaðsins hér vestan hafs, auk hans,
er þetta ritar, sem lásu umrædd bréf sér til mikillar ánægju
og fróðleiks, og bera í brjósti hlýjan þakkarhug til Kristleifs
fyrir að semja þau og senda vestur yfir álana ár eftir ár.
Með þeim var sterkari stoð rennt undir brúna yfir hið breiða
haf, sem skilur íslendinga heima og hér í álfu.
En þótt þessi bréf fjölluðu einkum um Borgarfjörð, ár-
ferði þar og atburði á því tímabili, sem þau taka yfir, eiga
þau sér miklu víðtækara sögulegt gildi. Þórður dregur
réttilega athygli að þessari hlið bréfanna í formála sínum:
„Hér að framan hefur verið á það bent, hvert gildi frétta-
bréfin höfðu fyrir líðandi stund til þess að styrkja þjóð-
ræknisanda og endurnýja og viðhalda einlægri vináttu milli
landanna báðum megin hafsins. — En í framtíðinni kynnu
bréfin að hafa nýju og langtum meira hlutverki að gegna.
Þau eru ágrip af þróunnar- og menningarsögu Borgarfjarðar-
héraðs á tímaskeiði því, sem þau spanna yfir. Þau gerast á
stórfurðulegum tímamótum, þegar gagngerðar breytingar
verða á búnaðarháttum íslendinga. Dagur hins nýja tíma
er á lofti.
1 hraða, umróti og hávaða nútímans vilja spor okkar hrein-
lega strjúkast út, nema öruggum samtímaheimildum sé
haldið til skila, áður en öldur tímans hafa algerlega máð
þær út. — Með það í huga, að í fréttabréfunum væri fróð-
leikur, sem ekki mætti falla í gleymskunnar dá, hef ég lagt
í það mikla vinnu að safna þeim í heild, búa þau til prent-
unar og sjá um útgáfu þeirra.“
Hafi hann heill að verki verið, því að ekkert er hér of-
mælt. Þurfa menn ekki lengi að blaða í bréfunum, til þess
að verða það ljóst, hve mikinn og varanlegan fróðleik þau
hafa að geyma. Einar P. Jónsson, ritstjóri Lögbergs, lýsir
vel vinsældum bréfanna og gildi þeirra í ritstjórnargrein-
inni „Langvarandi ræktarsemi þökkuð“, sem stíluð er til
Kristleifs níræðs (12. apríl 1951):
„Kristleifur Þorsteinsson er lesendum Lögbergs löngu að
góðu kunnur. Hann hefur nú í samfleytt þrjátíu ár sent
blaðinu löng og fróðleg fréttabréf um jólaleytið og ósjaldan
einnig um sumarmál. Að bréf þessi væru Borgfirðingum,
sem hér eru búsettir, sérstaklega kærkomin, verður eigi
dregið í efa, þótt víst væri, að þau fyndu einnig viðkvæman
hljóðgrunn í hjörtum margra annarra, enda síður en svo,
að þau væru einskorðuð við eitt hérað, heldur fluttu þau
tíðum glöggt yfirlit yfir merka viðburði, sem annars stað-
ar gerðust á landinu. ásamt lýsingum á veðurfari.“
Fréttabréf Kristleifs eru prýðilega í letur færð, enda var
hann maður ágætlega ritfær, eins og bækur hans bera fag-
urt vitni. Hjá honum fóru saman rík athyglis- og frásagnar-
gáfa, málið hreint og kjarnmikið. Hún er ekki orðmörg
að óþörfu þessi vorlýsing hans, en segir allt, sem segja þarf
á raunsannan hátt og fallega (bls. 74):
„Fyrir löngu er lóan komin og hrossagaukar og þrestir.
Ómar allt loftið af margrödduðum fuglasöng. Dag eftir dag
skín sól í heiði frá morgni til kvölds. Hæstu jöklarnir skarta
ennþá í fannahvítum vetrarfeldi, sést hvorki blettur né
hrukka á honum. Á hálsum og hærri fjöllum er blessuð vor-
sólin þegar búin að bræða allan ís og snjó.
Sumarblómin eru að skjóta upp fyrstu frjóöngunum, en
fara sér hægt, því að döggina vantar. Svo er eins og nátt-
úran sé búin að kenna þeim það heilræði að fara ekki of
snemma á fætur, þótt veður leyfi. — Vorharðindin hafa
orðið svo mörgu blóminu að bana.“
1 fréttabréfum sínum bregður Kristleifur einnig upp gagn-
orðum og glöggum mannlýsingum. En fjölda margir, austan
hafs og vestan, koma þar með ýmsum hætti við sögu. Bréfin
eiga því, auk annars, hreint ekki lítið ættfræðilegt gildi.
Eins og sæmir efni hennar og höfundinum, er þessi bréfa-
bók Kristleifs hin vandaðasta að prentun og öllum frágangi,
og framan við hana ágæt heilsíðumynd af hinum kempu-
lega fræðaþul áttræðum, og mynd af honum og tigulegum
Eiríksjökli á kápu bókarinnar.
Islendingar vestan hafs, ekki sízt Borgfirðingar og niðjar
þeirra, ættu að sýna minningu Kristleifs Þorsteinssonar
maklega virðingu og þakklæti með því að kaupa þetta merki-
lega og efnismikla bréfasafn hans. Mér er að vísu ekki kunn-
ugt um verð þess, en menn geta pantað það frá útgefandan-
um: Prentsmiðjan Leiftur h. f., Höfðatúni 12, Reykjavík.
Lýk ég þessari umsögn minni með eftirfarandi Ijóðkveðju,
sem ég sendi Kristleifi níræðum:
Þarfur varstu þjóð og byggð,
þrungið hjartað ættartryggð.
Fögur Ijómar fræðaglóð,
fennir seint í þína slóð.
Ég möglaði þá
Ég möglaði þá er þeir þögðu hinir
og þorðu ekki að segja neitt,
er mannfrelsið lét í minni pokann
og mætti var atkvæði greitt,
er harðstjórinn ósvífin réði ríkjum
og rétturinn gilti ekki neitt.
Ég skildi þá ábyrgð til setta og tíða
sem einstaklingurinn ber.
Þó smá séu að vísu áhrif hins eina
að einhvers er megnugur hver,
að framtíðin hvað sem að framundan biði
stóð fæti sínum á mér.
Áheit á
Strandarkirkju
Framhald frá bls. 2.
ferðafólki, gætu verið beggja
handa járn. Þeim gekk allt
að óskum til klukkan þrjú.
Þá eru þau komin hátt upp
í Mosfellsheiði. Þar nema
hestarnir allt í einu staðar, og
er með engu móti hægt að
knýja þá úr sporunum, hvem
ig sem við er leitazt. Þeir em
barðir áfram, teymdir, leystir
frá vagninum, farið á bak
þeim, ýtt á eftir vögnunum,
en allt kom fyrir ekki. Hest-
unum varð ekki ekið lengra,
hvaða brögðum sem beitt var.
Við þetta voru þau að glíma
nokkrar klukkustundir. Þá
urðu þau að snúa aftur við
svo búið til Reykjavíkur, og
komu þangað laust fyrir
klukkan tólf á miðnætti.
(Þ. Þ. skrásetti í febrúar 1925
eftir Jóni Egilsen.)
Frásögn Sigríðar Björnsd.
Daginn, sem ferðafólkið úr
Stykkishólmi lagði á stað til
Þingvalla, kom ég á h j ó 1 i
a u s t a n yfir Mosfellsheiði.
Þegar fer að halla vestur af
heiðinni, sé eg einhvers konar
hrúgald á veginum all-langt
fram undan mér. Eg gat fyrst
ekki áttað mig á, hvað þetta
var. En þegar eg kom nær, sé
eg að það er tómur vagn með
tveimur hestum fyrir. Tveir
menn streittust við að tosa
hestunum áfram, en einn rak
á eftir. Hestarnir stóðu graf-
kyrrir eins og klettur. Eg ætl-
aði að hjóla fram hjá þessu.
En þá sé eg, hvar fólk situr
í brekkunni til vinstri handar
við veginn. Einhver úr hópn-
um kallar til mín. Eg stíg af
hjólinu og sé þá, að þetta er
reyndar allt fólk úr Stykkis-
hólmi og þar á meðal Kristín
Sveinsdóttir frændkona mín.
Eg spyr, hvað um sé að vera.
Mér er sagt, að hestarnir hafi
allt í einu orðið svona staðir.
Það sé sama, hvaða brögðum
beitt sé. Þeim verði ekki
mjakað úr sporunum, nema
þeim sé snúið við í áttina til
Reykjavíkur. Þá ætli þeir að
rjúka út úr höndunum á
þeim. Eg staldra þarna við
um fjórðung stundar. Allan
þann tíma var verið að reyna
að koma hestunum áfram. En
þeir þokuðust ekki eitt hænu-
fet, hvernig sem að þeim var
farið. Eg skildi síðan við fólk-
ið þarna í brekkunni og mun
hafa komið til Reykjavíkur
um átta leytið.
Þegar klukkan er að ganga
tólf, er eg að lesa í rúmi
mínu. Þá heyri ég skyndilega
fótatak, líkt og verið sé að
læðast á ganginum fyrir fram
an dyrnar á svefnherberginu.
Áður en mig varir, eru dyrn-
ar opnaðar og inn kemur
Kristín Sveinsdóttir og frök-
en Lorange. Þær koma fyrst
ekki upp orði fyrir hlátri. Eg
spyr, hvað þetta sé og hvort
þær hafi ekki komizt til Þing-
valla. Þær segja, að þau hafi
orðið að snúa við í heiðar-
Framhald á bls. 5.