Óðinn - 01.11.1910, Blaðsíða 7

ÓÐINN
63
stund á búskap og smíðavinnu, sem hvorttveggja
hefur orðið til að draga úr starfsemi þeirra og arði
af þeim. Enda hefur honum ekki safnast auður,
og ber ýmislegt til þess. Hann hefur orðið fyrir
miklum átroðningi, sem óhjákvæmilega hefur leitt
af rekstri vjelanna, enda er hann gestrisinn. Fyrstu
15 árin var skortur á nægu vatni til að reka vjel-
arnar með fullum krafti og dró það mjög úr starf-
semi þeirra ýmsa tíma árs. Þá var rætt um að
taka vjelarnar upp og flytja þær til Húsavíkur;
sýslunefndin ræddi ítrekað um það atriði, en treyst-
ist að lokum ekki til, að ábyrgjast svo mikið lán,
sem Magnús áleit að hann yrði að taka, ef til flutn-
ings kæmi, og varð því ekki af þeim flutningi.
En bót rjeðst á vatnsskortinum á þann hátt, að
1897 fjekk Magnús hallamælingam. Pál Jóakims-
son til þess, að mæla fyrir vatnsleiðsluskurði og
grafa liann úr svo nefndri Pverá, er rennur úr
Laxárdalsheiði ofan hjá Þverárbænum. Páli lán-
aðist að lciða valnið heim í Halldórsstaði, í mörg-
um krókum, eftir þessum skurði, sem er yfir 1200
faðma langur. í fyrstu kunnu engir að vinna með
vjelunum, nema Magnús, og eins og flestar ný-
ungar, þurftu þær alllangan tíma til að vinna
sjer tiltrú.
Þessir dræltir lirökkva vitaskuld skamt í sögu
ullarverksmiðjumálsins, enda ekki ætlunin að rita
liana hjer. Hitt sjest, að Magnús hefur, með að-
stoð ýmsra góðra manna, lagt hornsteininn í fram-
kvæmd og sögu þessa máls.
Smíðisgáfa Magnúsar er annað mál. Það
kom þegar snemma í ljós, að honum var mjög vel
sýnt um smíðar og að setja fram nýgervingshug-
myndir sínar í verulegri mgnd. Um tvítugsaldur
smíðaði hann einkennilegan linif með 12 blöðum
og silfursmeltu beinskafti. Það er mælt, að Jón
heit. Jóakimsson á þverá hafi, þegar liann sá liníf
þennan, skoðað hann lengi og talið hann mjög
vel gerðan; það þótti góður vitnissburður, því Jón
var þektur stakur glöggskygnismaður og dæmdi
jafnan liispurslaust um slíka hluti. Magnús gaf
hnifinn Siglúsi syni síra Magnúsar á Grenjaðarstað,
áður en hann fór til Ameríku.
Þá má nefna y>skrána hans Magnúsar«, sem
margir kannast við; þeir, sem hana hafa sjeð og
trúa má til að dæma um hana, telja hana völ-
undarsmíði. Hjer er ekki ætlunin, að lýsa skrá
þessarri ítarlega; hins skal getið, að hún er allstór,
og virðist eiga vel við í bankahurð eða aðra pen-
ingahirslu. Hún er vafalaust frumleg að gerð,
enda sjerstaklega vönduð og margháttuð gerðin.
Engin hefur getað opnað hana með hennar eigin
lyklum, nema einir 2 menn, sem lært hafa til þess
hjá Magnúsi. Á iðnsýningunni í Reykjavík 1883
fjekk Magnús lieiðurspening úr silfri fyrir skrána.
Þangað sendi hann og sýnishorn af yfirfallshjóli,
er hann mun hafa smíðað og notað fyrstur manna
hjer á landi. Skráin átti að fara um aldamótin á
iðnsýninguna í París, en komst þó ekki lengra en
til Reykjavíkur, af einhverjum misföllum. Það er
margra mál, að í grundvallarhugmynd þeirri, er
skráin er gerð eftir, felist allmikið verðmæti. En
hún hefur aldrei komist á miðpunkt heimsmenn-
ingarinnar til álits og uppboðs, heldur liggur hún
lieima á Halldórsstöðum.
Þá hefur Magnús þreytt sig töluvert við það,
að hugsa upp og búa til dúnhreinsunarvjel, og
kostað til þess miklum tíma og fjármunum, því
nokkur frumsmíði hefur hann gert af henni. Fyrir
1890 fjekk hann hvatningu frá Sigurjóni á Laxa-
mýri um, að smíða dúnhreinsunarvjei, en liann
lagði fram 100 kr. um leið. Magnús smíðaði þá
stóra vjel, er skyldi ganga fyrir vatnsafli; en þegar
liún var reynd á Laxamýri, vantaði eitthvað á, að
Sigurjóni líkaði vjelin, og vildi liann ekki kaupa liana,
og varð Magnús að hverfa heim með liana við
svo búið. Hann nefnir þessa vjel »Sívalning«, og
hefur hann brotið heilann mikið um hana, enda
þykist nú vera búinn að hugsa upp það, sem á
vantar að hún sje fullkomin, en ýmsar ástæður
hafa enn aflrað honum frá, að fullgera hana í
nýrri mynd. Hún virðist geta orðið afkastamikil,
enda miðuð við það, að hreinsa dún í stórum stíl.
Svo var það, að Egill Sigurjónsson á Laxa-
mýri sá hjá Magnúsi, 1906, frumgerð af minni og
öðruvísi dúnvjel. Hann hvatti Magnús til að full-
gera þá vjel og bauðst til að kaupa hana. Þetta
komst í framkvæmd, og sú vjel var sett upp á
Laxamýri vorið 1908, og endurbætt næsta sumar
á eftir. Hún gengur fyrir vatnsafli. Hann liefur
og stníðað aðra vjel samskonar, og sett upp á
Sauðanesi hjá síra Jóni Halldórssyni. Loks var
ráðið, að hann siníðaði eina slíka vjel fyrir Höfða-
bræður, Þórð og Baldvin Gunnarssyni.
Magnús hefur fengið konunglegan einkarjett til
þess, að láta gera þessa vjel. Hún hreinsar 6—7
S af dún á dag, og skilar honum úr sjer sjerstak-
lega góðum og fallegum; rifnar hann ekki sundur