Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.01.1891, Page 214
214
leita uppi samkvæmni vitandheims síns við verand-
heim. Hugsunin eintóm er hugmyndakast og teflíng
með inntakslausum orðum. Orðið »setníng«, er menn
nú hafa í orðskipuþætti málfræðinnar, hefir aðra
merkíng en málsgrein, samanber talsháttinn: »setj-
um nú svo« og eins orðið »frumsetníng«. Orðið
málsgrein á því bezt við, til þess er það nægilega
viðtækt orð og hlutlægt.
2. Málsgreinir hafa tvö orð hið fæsta, sem þeg-
ar var sagt. En hversu fá eðr og hversu mörgsem
orð hennar eru, hefir hún þó jafnan tvo liðu: um-
sagníng og umsögn; ella er hún orð ein og málsgrein
engin. Bæði geta verið fleiri en einn umsagníngr
og fleiri en ein umsögn, tala þeirra fer eftir efni og
er því ótiltekin. En hvert er nú samband millium-
sagníngs og umsagnar í málsgreinum ? Sambandið er
komið undir umtaki umsagníngs og umsagnar, en þó
einkum undir því tvennu: 1. stærð og 2. eðli máls-
greina.
3. TJmtak umsagníngs og umsagnar. Umsagníngr
málsgreinar er vanalega eitthvert samnefni, með því að
þau nöfn eru flest til, eðr þá kynsnafn, hugtak eðr
eintæmd. En umsögnin er vanalega einkunn eðr
athöfn. Þó er þetta eingöngu hið vaualega. Nú er
auðsætt, að umtak umsagníngs og umsagnar er einmitt
hið sama, sem umtak er orðs þess, sem er umsagn-
íngr og umsögn málsgreinarinnar. í þessu efni eiga
því máisgreinir alveg sammerkt við nöfnin, lýsíng-
arorðin og hugtökin(l. kap. 3. og 9.; 2. kap. 2.). Nú
er áríðandi að þekkja og hugsa vel um hversu víð-
tækr umsagníngr og eins umsögnin sé; en það er mjög
svo hið sama sem að vita, hversu kynstórt kyns-
nafnið sé, hve mikinn kynseindafjölda það yfir grípi,
sem og hitt, hve margar eindir hluta og verunda