Bókasafnið - 01.04.1993, Side 48

Kristín H. Pétursdóttir ræðir við Sandy Dolnick
Bakhjarl bókasafna
- vinafélög hafa reynst bandarískum bókasöfnum ómetanleg
egar landið skartaði sínum fegurstu haustlitum í
fyrrahaust, fengum við góðan gest til Islands, Sandy
Dolnick, framkvæmdastjóra samtaka vinafélaga bóka-
safna í Bandaríkjum Norður-Ameríku. Hún heillaðist
mjög af landinu enda getur vart fegurra að líta en Þing-
velli í septemberskrúða sínum. Sandy var líka fljót að
finna andlegan skyldleika með þeim Islendingum sem
hún hitti. Þegar hún skrifaði okkur eftir að hún kom
heim, sagði hún að hvort tveggja, landið og þjóðin væru
„vel varðveitt leyndarmál" því flestir í hennar umhverfi
þekktu lítið til íslands og umræða og kynni á íslandi
væru engin.
Sandy Dolnick var gestur Styrktarsjóðs Blindrabóka-
safns íslands og fræðslunefndar Bókavarðafélags íslands,
en þessir aðilar sameinuðust um að
bjóða henni hingað til þess að kynna
starfsemi vinafélaga bókasafna. Hún
hélt hér fræðslufund um efnið, en
hitti einnig ýmsa og heimsótti nokk-
ur bókasöfn. Námskeiðið sem haldið
var í Gerðubergi sóttu 25 manns,
starfsfólk úr ýmsum tegundum
bókasafna, og var það ákjósanleg
blanda af fólki, því vinafélög eru
ekki síður nauðsynlegur bakhjarl
fyrir rannsóknarbókasöfn en al-
menningsbókasöfn.
Sandy var bebin að skýra í fáeinum
orðum aðstœður í Bandaríkjunum,
söguleg atriði, fjárveitingar til bóka-
safna, lagasetningar og samvinnu
safna:
Bandarísk bókasöfn fá mestan
hluta fjárframlaga frá eigin sveitarfé-
lagi eða borg. Fjárframlög frá alríkis-
stjórninni eru aðeins um 1%. Pen-
ingar eru aðallega fengnir af útsvörum sveitarfélaga og
einhver fjárframlög koma einnig frá fylkisstjórn. I mörg-
um fylkjum verða bókasöfn að tilheyra einhverju
ákveðnu bókasafnakerfi til að fá framlög frá fylkisstjórn.
Gert er að skilyrði að söfnin haldi uppi ákveðinni þjón-
ustu og fjöldi opnunartíma nái ákveðnu lágmarki. Einnig
verður að uppfylla lagaákvæði um aðgang fyrir fatlaða,
o.fl. Lögð er áhersla á að söfn skipti með sér verkum og
samnýti upplýsingar og efni og þannig er séð til þess að
fé nýtist sem allra best. Fylkisstjórnir sjá um að á vegum
fylkisbókasafna séu ráðgjafar sem fylgjast með og að-
stoða við þessa tengingu.
Vinafélög bókasafna - hvernig urðu þau til, bvað fékk
fólk til að sameinast um stofnun þeirraf
Vinafélög bókasafna voru beinlínis stofnuð til að afla fjár
til einstakra safna innan sveitarfélags, og til þess að að-
stoða við að útvega hluti eða efni til safnsins sem ekki
fékkst fjárveiting til. Oft voru þetta hlutir sem ætlaðir
voru í barnadeildir safna, kvikmyndasýningarvélar,
myndbandstæki, píanó, gluggatjöld o.s.frv. Þetta hefur
lítið breyst, þótt forgangsröðin sé önnur. Fólk stofnaði
þessa vinahópa annars vegar vegna skattalaga og hins
vegar vegna áhuga á að efla og bæta mikilvæga stofnun
samfélagsins.
Sjálfboðaliðavinna í þessu formi er mjög algeng og sést
í ýmsum myndum í Bandaríkjunum. Þegar fjárhag safna
er ógnað, fólk hefur ekki aðgang að safni vegna stytting-
ar á opnunartímum eða vinsælar bækur eða eftirlætis-
tímarit eru ekki fáanleg á safninu, láta þessir sjálfboðalið-
ar til sín taka. Þeir ráðgast við forstöðumenn safnanna
um hvað sé til bjargar. Stundum er lausnin aðstoð sjálf-
boðaliða á söfnunum sjálfum, stund-
um gagnar að rætt sé við sveitar-
stjórnarmenn og þá sem ráða fjár-
málunum. Hækkun fjárframlaga er
aðalmarkmiðið, en það er einnig
hægt að safna fé til safnsins með því
að ráðast í ýmis verkefni, svo sem
bókamarkaði, góðgerðasamkomur
o.fl.
Hvers konar fólk tekur þátt í slíku
starfif Hvað far það til að bjóða
fram tíma, krafta og peninga? Hvert
er markmið slíkra hópaf
Ég get nefnt sem dæmi athafna-
menn í viðskiptalífi sem gera sér
grein fyrir þeim almenna velvilja sem
þeir og fyrirtæki þeirra fá með því að
taka þátt. Aðallega eru það þó konur
sem framkvæma hlutina: mæður,
framkvæmdastjórar, eigendur fyrir-
tækja, kennarar. Sambland af öllu
þessu er þó best og gott er að hafa
nokkur þekkt andlit innan um. Svo ég nefni dæmi: í
New York varð þátttaka Frú Astor, konu velþekkts auð-
kýfings, til þess að Vinafélag borgarbókasafnsins, New
York Public Library, náði þeim mikla árangri sem raun
ber vitni. Fólk í vinafélögum er hvatt áfram af þeirri hug-
sjón að það sé að styrkja og efla samfélagið og jafnframt
er það ást þeirra á bókum og lestri sem heldur áhuganum
vakandi. Margir ganga í vinafélög vegna þess að þeim er
boðið að koma á bókamarkaði áður en þeir eru opnaðir
almenningi! Samtök vinafélaga í bókasöfnum (FOL-
USA) hafa notið áhuga Barböru Bush, forsetafrúar, á
bókasöfnum og lestri. Hún er verndari samtakanna og
viðurkenning hennar á starfi okkar hefur hjálpað við að
auka skilning og traust á okkur sem þjóðarsamtökum.
Hvernig á að standa að stofnun vinafélags bókasafnsf
Hér eru stuttar leiðbeiningar sem FOLUSA lætur
fólki í té í þessu skyni:
48