Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1984, Qupperneq 13

DV. FIMMTUDAGUR 8. NOVEMBER1984.
13
Breytist órói í skjálfta?
hafa vísast aö stórum hluta trúað þvi
að þeir væru í raun að berjast fyrir
kjörum sínum. Til þess bendir meðal
annars mikil þátttaka og elja kvenna
í verkfallsbaráttunni. En hræddur er
ég um að sjaldan hafi fleiri konur
veriö dregnar á asnaeyrum til að
berjast fyrir hreinræktaðrí karla-
pólitik en einmitt í þessu verkfalli.
Niðurstööur baráttunnar segja þar
meira en löng útskýríng, því hvorir
skyldu fá meiri kauphækkun út úr
öllu saman, karlar i efri flokkum eða
konur í neðri? Og hvor hópurínn
skyldi standa hlutfallslega betur
eftir en áöur? Um þetta þýðir ekkert
að kenna stjómvöldum, því
kröfurnar voru einfaldlega svona, en
ekki fyrir lægstu hópana.
• „En framhjá því verður ekki litið að verk-
fallið skilaði opinberum starfsmönnum
litlum sem engum kjarabótum, og það er al-
varlegt mál.”
Þaö fór svo aö samningar meö
fyrirvara höfðu veriö gerðir við opin-
bera starfsmenn áður en síöasta
grein mín var prentuö. Ekki þarf
samt mörgu við það að bæta er þar
stóð. Menn greinir á um hve mikilli
verðbólgu samningamir valda, en
ekki um það að þeir valdi aukningu
hennar, og framtíðin ein getur skorið
úr um það hver áhrifin raunverulega
verða.
Lítil sem engin kjarabót
Að loknu hinu langa og stranga
verkfalli opinberra starfsmanna
blasir það við að þeir hafa sama og
ekkert uppskorið. Prósentuhækkunin
er litlu meirí en sáttatillagan aö við-
bættu glötuöu kaupi i verkfalli, og
aukin verðbólga mun meira en éta
muninn upp. Því er mjög á lofti
haldiö aö verkfallsátökin hafi aukiö
samstöðu félagsmanna. Sjálfsagt er
það rétt, í bili aö minnsta kosti. En
samstaöan borgar hvorki lán né
skatta og mig grunar að nokkur
beiskja muni koma i samstöðu staö,
þegar frá liður. A hitt er einnig að
líta aö ýmsar aðgerðir verkfails-
manna bökuöu þeim ómælda óvild
víðs vegar í þjóðfélaginu og vissast
held ég að sé að fullyrða ekkert um
hvort vegi þyngra á metunum, óvild-
in eða samstaöan, þegar frá liður.
En framhjá því verður ekki litið
að verkfallið skilaöi opinberum
starfsmönnum litlum sem engum
kjarabótum, og það er alvarlegt mál.
Þeim veitti svo sannarlega ekki af
því aö rétta hlut sinn, og ég held að
þaö sé þjóðhagslega æskilegt aðkjör
þeirra batni og það verulega. Vel
rekin einkafyrirtæki leggja kapp á
það að hafa starfsfólk sitt ánægt og
mörg þeirra borga mjög góð laun á
íslenskan mælikvarða. Þaö hlýtur aö
vera æskilegt fyrir okkur skatt-
borgarana, að það fólk sem við greið-
um laun úr sameiginlegum sjóðum
finni sig i starfi sinu og vilji leggja
sig fram af alúð við að gegna því, en
mæti ekki í vinnu meira og minna
uppgefiö eftir aö hafa aflað sér lífs-
viðurværis í annarrí vinnu.
Enda þótt ég telji að ekki hafi vel
til tekist í undanfarinni vinnudeilu er
ég eins og áður þeirrar skoðunar að
kjör opinberra starfsmanna verði að
batna. Menn eiga ekki að biða eftir
næstu átökum til þess aö freista þess
að leysa þau mál. Þegar mesti víga-
móöurinn er runninn af mönnum og
fúkyröafiaumi linnir, eiga menn aö
setjast niður og reyna aö finna til
þess færa leið. Það kann vel að vera
að sú leið verði ekki öllum sársauka-
laus, en hana veröur aö finna ef ekki
á aö veröa meiriháttar „slys” i
rekstri hins islenska velferðarríkis.
Nóg um það að sinni.
Pólitískur órói
Verkfalliö færði þeim sem i því
stóðu ekki kjarabætur. Það var
heldur aldrei tilgangur þeirra sem
fremstir fóru í fylkingum. Hinir al-
mennu launþegar sem tóku þátt í því
Það var draumur þeirra sem fyrir
verkfallinu stóöu aö hnekkja á ríkis-
stjóminni. Undir lokin gleymdu þeir
meira aö segja að dylja þann ásetn-
ing. Þeim tókst þetta aö nokkru leyti
enda má kannski segja að viðbrögö
stjórnvalda hafi á stundum hjálpaö
þeim verulega. En að ööra leyti mis-
tókst þeim. Stjórnin hrökklaðist ekki
frá völdum — ekki ennþá aö minnsta
kosti. Það hljóta aö vera mönnunum
sem á bak við stóðu og héldu í þræð-
ina mikil vonbrígöi.
Hins vegar er ekki enn útséð um
hvaða pólitísk áhrif kjaradeilurnar
hafa. Þær hafa skapað mikinn póli-
tískan óróa, sem hvenær sem er
getur breyst i harðari skjálfta. Þau
Kjallari
á fimmtudegi
MAQNÚS
BJARNFREÐSSON
öfl innan stjómarflokkanna sem
ekki eru ánægö með stjórnarsam-
starfið hafa tvíeflst og hafi þau
nokkra sinni átt möguleika á þvi aö
eyðileggja stjómarsamstarfið, þá er
þaðnú.
Hins vegar er næsta broslegt að
virða fyrir sér viðbrögðin og tauga-
skjálftann meöal sumra flokks-
manna stjórnarflokkanna.
Fyrir nokkrum mánuðum skrifaði
formaður fulltrúaráös sjálfstæðis-
manna í Reykjavik grein í Morgun-
blaðið, þar sem hann lýsti Fram-
sóknarflokkinn óalandi og óferjandi
og óhæfan til samvinnu. Þetta vakti
mikla reiði i herbúðum Framsóknar
og ekki hefur dregið úr henni við
skrif annars varaþingmanns flokks-
ins nú upp á síökastiö. Margir fram-
sóknarmenn era mjög tortryggnir út
i viss öfl innan Sjálfstæðisflokksins,
sem þeir telja aö hafi staðið á bak viö
gjömingaveðrið gegn Framsóknar-
flokknum og þáverandi formanni
hans i tið ríkisstjómar Geirs Hall-
grímssonar, enda þótt forysta Sjálf-
stæðisflokksins hafi þar hvergi
komið nærrí. Þessir menn töldu
greinar frammámanna Sjálfstæðis-
flokksins geta bent til þess að slikt
gæti endurtekið sig og þeir efldust i
andstöðu gegn stjómarsamstarfinu.
Nú er þaö svo aö þegar flokkar
með jafn ólfk sjónarmiö og Fram-
sóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur
ganga til stjómarsamtarfs þarf eng-
an aö undra þótt menn i bóöum
fylkingum séu ósáttir. Þaö var þvi
óþarft fyrir framsóknarmenn að
taka þessi skrif eins óstinnt upp og
þeir gerðu. Og jafnfráleitt er það
fyrir sjálfstæöismenn að hlaupa meö
píkuskrækjum og fjaðrafoki út um
allar grundir þótt þeir fái einhverjar
hnútur í NT, sem augljóslega hirðir
lítt um linu æöstu stjómar Fram-
sóknar en reynir í örvæntingarfullri
baráttu að hasla sér völl sem ein-
hvers konar óháð málgagn á vinstrí
væng þjóðmála. Menn verða að hafa
taugar til þess að standa af sér óróa
sem pólitískum andstæðingum tekst
að skapa. Ef þeir era ekki færir um
að halda ró sinni þrátt fyrír hann
ættu þeir að fá sér annað starf en
standa í pólitík — og hirði hver sneið
semvill.
Magnús Bjarafreðsson.
AÐ LOKNU VERKFALU
„Barátta BSRB minnti okkur á að baráttu- og stjómmálaflokkur verkafólks
er ekki til á lslandi.”
Fólkið i BSRB minnti okkur á
nokkur grundvallaratriöi mannrétt-
inda og verkalýðsbaráttu. Það
minnti okkur á að launamenn eiga aö
hafa rétt til aö leggja niður vinnu.
Þaö minnti okkur á að þeir sem
kaupa vinnuaflið, reyna jafnan að
hafa launin sem „hæfilegust” miðað
við eigin hagsmuni. Það minnti
okkur á aö samstöðu þarf til þess aö
sækja launabætur til þeirra sem lifa
af annarra manna vinnuafli eöa
ráöskastmeð þaö.
Aö visu takmarkaði BSRB sig við
almenn sannindi sem þessi og tengdi
þau, sem samtök, ekki við stjóm-
málabaráttu og Qeiri sannindi. Enda
era samtökin samfylking fólks meö
ýmsar og ólikar stjómmálaskoðanir
og þau haf a afmarkað starfssviö.
Það er sjaldgæft að verkalýösfélög
haldi nú orðið fram grunnþáttum
verkalýðsbaráttunnar. Þau era flest,
eins og svonefndir verkalýðsflokkar,
farín að taka mið af greiðslugetu
fyrírtækjanna (sem þau skilgreina
sjálf), af samráöum aðila vinnu-
markaöarins (þeirra eigin orð) og
vilja „skapa samstööu launafólks og
framleiðslunnar” (úr fréttabr.
Alþýðubandalagsins, 2. tbl., 1. árg.).
Félög þessi og flokkar hafa ekki
starfað í þeim anda sem BSRB-fólk
gerði nú. Það sýnir reynslan af
launabaráttu og verkföllum. Það
sýnir kjarastaða launafólks. I staö
baróttu hefur undanhaldið veríö
einsætt. Tilraunir margra verkalýös-
foringja og stjómmólamanna til að
faöma og styðja BSRB nú, er i
hróplegu ósamræmi við gerðir
þeirra. Aðför „vinstri” stjórnar að
hjúkrunarfólki árið 1982, stuðningur
(eða þögn) flokkanna þá og afskipta-
leysi annarra verkalýðsfélaga er
dæmigert fyrir tvöfeldni þessara
aðila.
Barátta BSRB minnti okkur á að
baráttu- og stjórnmálaflokkur
verkafólks er ekki til á Islandi.
Gleymska og áróður
Þjóðfélagsþróunin undanfarna
áratugi hefur stórskemmt stéttar-
vitund fólks. Oþarft langlundargerð,
samstöðuleysi og umkvartanir ein-
kenna okkur, frekar en samhjálp og
hvatning. Menn voluðu unnvörpum
undan verkfalli BSRB, af þvi aö það
snerti þá; aðrir en andstæöingurínn.
Otal launamenn öfundast út i
15.000—20.000 kr. mánaðarlaun af
því að þeir hafa 2—3000 kr. minna.
Beinn stuöningur utan raða opin-
berra starfsmanna viö verkfall
þeirra var allt of lítill. Er furða aö is-
lenskri yfirstétt takist að fó sitt fram
og deila og drottna?
Orsakir þessa eru margþættar.
Hér veröa aðeins nefndar tvær. Fólk
hefur um margt gleymt inntaki verk-
fallsbaráttu og gleymt stöðu sinni.
Barótta er sjaldgæf og verkföll und-
anfarinna áratuga hafa ekki sprott-
ið af lýöræðislegri fjöldahreyfingu og
nýfengnar kjarabætur era illa
varðar. Það er ekki ótrúlegt að slíkt
slævi árvekni og baráttuhug fólks,
sem vinnur 50—55 stunda vinnuviku
að meöaltali. Hin orsökin vegur enn
þyngra. Þar fléttast saman áróður
yfirstéttarínnar og röng þjóðfélags-
sýn meginþorra verkalýðsforystunn-
ar. Þetta lið tönnlast á þvi að launa-
hækkanir valdi beinlínis verðbólgu,
að fólk með 40% framfærslukostn-
aðar í daglaun (en ekki bara 30%) sé
hálaunafólk, aö verkföll séu óheppi-
leg, að þjóðartekjur ákvarði kaup-
mátt o.s.frv., — allt borgaraleg hag-
fræði sem kynnt er sem
„óhrekjanleg sannindi” og „efna-
hagslögmál”; en era í raun pólltísk
viðhorf og póUtískar ráöstafanir.
Verkföll og mannróttindi
Það er hjartnæmt að fylgjast með
hástemmdum yfirlýsingum, jafnt
hægri foringja sem lélegra verka-
lýðsforingja, um réttmæta baráttu
Samstöðu í Póllandi. Þó eru hægri
foringjamir ekki í vafa um inntak
verkfallsréttar og verkalýðsbaróttu.
I verkfalli BSRB vora hagsmunir
þessara manna i veði og þá var hátt
hrópaö um ólögmæti verkfallsvörslu
á Islandi og óbilgimi BSRB. Ekkert
þýöir að afsaka sig meö skirskotun
tU hins sannarlega óþverralega
kerfis i Póllandi og telja andstöðu viö
verkfall hér réttmæta vegna miklu
skárra ástands. MáUÖ snýst um
sjálfsviröingu verkafólks. Það snýst
um þokkaleg laun fyrir mannsæm-
andi dagvinnu. Það snýst um rétt til
að ráða einhverju um eigin framtiö.
Hafi einhverjir verkalýðsforingjar,
t.d. i ASI, stutt BSRB nú með skir-
skotun til Samstööu i PóUandi þarf
ekki annað en aö skoöa aftur i tim-
ann, t.d. umrætt hjúkrunarverkfaU,
verkfaU bankamanna skömmu áður
og verkfaU prentara í tíð „vinstri”
stjórnar. Þá er tvöfeldnin augljós.
I núverandi samfélagsgerð er
verkfaUsréttur réttur manna tU að
beita ýtrustu aðferðum tU að fá sem
hæst verð fyrir vinnuafliö, rétt eins
og fyrirtækjaeigandinn (-stjómand-
inn) hefur rétt tU aö ákvaröa verð á
sinni vöru. Það virðist enginn draga i
efa að VífUfeU h/f setur upp verð á
ARITRAUSTI
GUÐMUNDSSON,
KENNARI, MENNTASKÓLANUM
VIÐ SUND
kók, og hefur rétt tU að stöðva fram-
leiðsluna eins og frystihúsaeigendur
gera tU aö knýja fram kröfur. Eg og
við hinir launamennirnir höfum líka
þennan rétt, fyrir oss. Valdi vinnu-
stöövun óþægindum og stöðvun starf-
semi, þá eru það afleiðingar mann-
réttinda. Verkfallsbrot eru mann-
réttindabrot. Það era óhjákvæmi-
legar afleiðingar verkfallsins, svo
sem stöðvun fjölmiölunar, hins
vegarekki.
Þetta verða allir yfirlýstir stuön-
ingsmenn Samstööu í PóUandi að
skilja, ekki satt? Þeir geta svo veriö
með eða á móti; en hætt skoUaleikn-
um.
Einn lœrdómur
Okkur er sagt aö það sé ekki tU fé
til þess að lágmarkslaun hér verði
svipuö og viðast annars staðar i
Evrópu. Allar sannanir vantar. Þær
verða heldur ekki lagðar fram. Eina
leiðin tU þess aö láta reyna á raun-
verulega greiðslugetu fyrírtækjanna
er aö fara að eins og BSRB: Nýta
lýðræðislega hreyfingu með góðri
„Samstööu” tU að prófa sig áfram.
Það er ein niöurstaðan af verkfaUi
BSRB.
Ari Trausti Guðmundsson.
•. „Þjóðfélagsþróunin undanfarna áratugi
hefur stórskemmt stéttarvitund fólks.
Öþarft langlundargeð, samstöðuleysi og
umkvartanir einkenna okkur, frekar en sam-
hjálp og hvatning.”