Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.1989, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1989.
15
Nú upphefst bjórdagur
Deilumar um bjórinn hafa
hjaðnaö í bili. Þessi Ijúfsári mjöður
hefur vakið mikla storma og stríð.
Bjórvinir hafa lengi viljað fá sinn
sterka bjór en bindindismenn og
aðrir bjórfjendur hafa staðið fast á
móti og ráðið ferðinni. Á því er að
verða breyting. Samþykkt hefur
verið aö heíja bjórsölu fyrsta næsta
mánaðar. Það e'r því 1. mars sem
verður bjórdagurinn.
Brennivínsaldirnar
Áfengir drykkir hafa verið hafðir
hér um hönd allt frá landnámi.
Þetta var úr ýmsum áttum og sumt
heimafengið. Með aukinni erlendri
verslun varð áfengi brátt algeng
söluvara og bar mest á brennivíni.
Þegar Danir tóku hér öll völd og
einokuðu verslun notuðu þeir
brennivínssöluna til að féfletta
landsmenn.
Oftast var nóg brennivín á boð-
stólum þótt matvöru og aðrar
nauðsynjar vantaði í verslanir ein-
okunarinnar. Samfara stjóm Dana
komst á dýrkun á brennivínstunn-
unni. Þetta mætti kalla brennivíns-
trú.
Ýmsir efnaðir bændur og emb-
ættismenn keyptu árlega brenni-
vínstunnu. Þeir notuðu sjálfir vín
óspart og veittu öðrum. í eymdinni
og volæðinu á liðnum öldum varð
brennivínsglasið mörgum huggun.
Sérstaklega átti þetta við um presta
og sýslumenn og aðra ráðamenn.
Em af þvi margar sögur.
Vínbannið
Þegar farið var að snúast hér á
landi gegn danska brennivíninu
var það hluti af sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. Mörgum oíbauð að sjá
erlenda menn féfletta þjóðina og
skapa eymd sem engan enda ætlaði
að taka. Upp úr seinustu aldamót-
Kjallariim
Lúðvík Gizurarson
hæstaréttarlögmaöur
um fengum við nokkra heima-
stjóm og ráðherra. Það var því
ekki tilviljun að í framhaldi af því
var stuttu seinna samþykkt vín-
bann.
Þótt vínbannið kæmist á var það
aldrei alveg í gildi, ef svo má segja.
Stjómvöld lokuðu augunum að
nokkm þegar ólögleg vínsala átti
sér stað. í fyrstu seldu mörg apótek
brennivín óátalið þrátt fyrir vín-
bannið. Þetta vom í mörgum tilfell-
um danskir lyfsalar en þeir ráku
og áttu apótekin en þetta hélt áfram
þótt innlendir tækju við.
Þegar þessi ólöglega en opna
brennivínssala var heft kom í staö-
inn vínsala í apótekunum sam-
kvæmt lyfseðli læknis. Við þetta
bættist svo ólöglega innlenda fram-
leiðslan í sveitunum sem hlaut
nafnið „landi“. í dag væri þetta
orðað svo aö framleiðsla á landa
hafi á þessum árum verið útbreidd
og mjög ábatasöm aukabúgrein.
Vínbannið var svo afnumið fyrir
rúmlega hálfri öld. Margar ástæð-
ur vom til þess. Spilling var sam-
fara ólöglegri vínsölu og nokkrir
efnuðust vel á henni.
Það var þvi eðlilegra að láta þetta
fé renna í ríkissjóð og hafa áfengis-
söluna fyrir opnum tjöldum, þar
sem vínbannið var í raun og vem
aldrei algjört. - Einnig höfðu póht-
ískar ástæður vínbannsins hjaðnað
og okurverslun erlendra kaup-
manna með brennivín var að
nokkm gleymd.
Bjórbannið
Þegar bannið var afhumið og vín-
sala leyfð var gegn því mikil and-
staða af hendi bindindismanna.
Þeir létu þó af andmælum sínum
að hluta en á móti var sala á sterku
öli áfram bönnuð-
Áfengi bjórinn fékkst fyrir vín-
bann og ætlunin var að leyfa hann
aftur en hætt var við þau áform
vegna bindindismanna. Hér var því
um póhtíska málamiðlun að ræða
og mjög umdeildan hlut þar sem
„Það mætti þó vona að eftir bjórdaginn
taki við meiri neysla á mildum bjór og
léttu vini en trúin á brennivínið, helst
óblandað, verði látin víkja.“
Af skemmt-
anaskatti og
leiðindaskatti
„Ennþá er hér í landi gömul brennivínsdýrkun frá tíma Dana og alit
kallað gutl sem veikara er“, segir m.a. í greininni.
skoðanir og sjónarmið aðila voru
ekki auðveldlega sættanleg. Hvort
þetta var besta lausnin má svo
endalaust ræða um.
Þeir vilja því frekar láta selja
brennivín og má vera ómælt, held-
ur en sterka bjórinn. Víst er það
rétt að syndin er lævís og lipur,
eins og skáldið orðaði það.
Brennivínstrúin
Eftir nokkrar vikur hefst sala á
sterku öli og er mörgum spum
hvemig til muni takast. Það kemur
í ljós eins og annað. Ennþá er hér
í landi gömul brennivínsdýrkun
frá tíma Dana og allt kallað gutl
sem veikara er. Þetta hefur breyst
með ferðalögum til Suöurlanda þar
sem létt vín em um hönd höfð. Svo
em þeir sem hatast við sterkan bjór
þótt hann sé veikasta áfengiö. Telja
þeir hann meiri freistingu og erf-
iðara að varast hann en sterkt vín.
Bjórdagurinn
Eins og rakið hefur verið hér að
framan hafa mörg sverð verið á
lofti í áfengismálum. Okkur hefur
ekki tekist að sigrast á vandanum
og verður líklega seint eða aldrei.
Það mætti þó vona að eftir bjórdag-
inn taki við meiri neysla á mildum
bjór og léttu víni en trúin á brenni-
vínið, helst óblandað, verði látin
víkja.
Lúðvik Gizurarson
Nú um skeið hefur um fátt verið
meira talað en funda(her)ferð for-
manna A-flokkanna. Það sem
mörgum virðist hggja þyngst á
hjarta varðandi þetta merkilega
samkomuhald er fjármögnun þess.
Því hefur stundum verið haldið
fram að þeir sem best kunna lög
og reglur komist gjama betur frá
því að greiða ýmiss konar gjöld
heldur en hinir sem htið kunna
fyrir sér í þessum efnum.
Ekki veit ég í hvaða stjómmála-
flokki maöurinn var sem hélt því
fram að hægt væri aö stela löglega
undan skatti. Auðvitað vita allir
að ekki er hægt að stela löglega en
fólk trúir því gjama að reglur megi
í það minnsta beygja þótt ekki séu
þær brotnar. Ekki efa ég að fjár-
málaráðherra, fyrrverandi og nú-
verandi, viti meira um skatta og
skyldur en gengur og gerist en er
það nú ekki fulhangt gengið þegar
þeir gera í því leynt og ljóst að finna
út hvernig helst sé hægt að komast
hjá því aö þyngja ríkiskassann með
smá skemmtanaskatti.
Reyndar las ég það í blaði nýver-
ið að menntamálaráðherra áhti að
ekki ætti að borga skemmtanaskatt
af svona skemmtanahaldi sem gæti
svo sem aht eins verið af því að
KjaUaiinn
Guðmundur Axelsson
framhaldsskólakennari
hann áhti þetta ekki skemmtanir
heldur hrein og bein leiðindi.
Smáir hagsmunir og stórir
Mér finnst það í sjálfu sér ekkert
stórmál hvort greiddur er skemmt-
anaskattur af þeim tekjum sem inn
koma á fundum flokksforingja og
ráðherra enda um að ræða mjög
htla eiginhagsmuni þeirra. Það
sem ég óttast á hinn bóginn er að
ef um væri að ræða stærri hags-
muni gæti farið iha þegar farið
væri að leita úrræða th að komast
hjá greiðslum th skattyfirvalda.
Ég verð líka að viðurkenna að ég
þarf að beita sjálfan mig töluvert
meira harðræði eftir þessa funda-
ferð en áður th þess að trúa öhu
sem þessir herramenn segja en ég
trúi þeim auðvitað ahtaf á endan-
„Ýmsir sitja yfir þessu sér til ama og leiðinda", segir greinarhöfundur.
„A-flokka formenn kunna ekki ráö
handa fleirum en sjálfum sér til þess
aö koma í veg fyrir „ótímabæra“ þyng-
ingu ríkiskassans.“
um. Svo er náttúrlega Amundi
sjálfur skipuleggjandi og „primus
mótor“ í öhu stússinu sem óneitan-
lega gefur öhu heha trallinu trú-
veröugan, virðulegan og umfram
aht traustvekjandi blæ og aldrei
hefur honum dottið í hug að reyna
að hafa skemmtanaskatt, hvað þá
aðra skatta, af hinu opinbera.
Tími skattskila
Sjálfsagt er það umhugsunarvert
fyrir okkur sem eigum bráðlega að
fara að skha skattskýrslunum okk-
ar að viðlögðum drengskap og án
ahra undanbragða að athuga hvort
þeir hinir vísu A-flokkaformenn
kunna ekki ráð handa fleirum en
sjálfum sér til þess að koma í veg
fyrir „ótímabæra" þyngingu ríkis-
kassans. Af reynslunni veit ég að
mörgu fólki er eftirsjá að þeim tíma
sem það notar í skattskýrslugerð.
Ýmsir sitja yfir þessu sér th ama
og leiðinda og reyna að gera skýrsl-
una sína með aðstoð leiðbeininga
sem eru meira og minna óskhjan-
legar venjulegu fólki og við megum
áreiðanlega vera þakklát forsjón-
inni meöan það fólk sem semur
leiðbeiningar um skattskýrslugerð
er ekki fengið til þess að semja leið-
beiningar um lífgun úr dauðadái,
viðbrögð á slysstað, brunavamir
og annað þess konar.
Undanþágur frá skatt-
greiðslum
Yfirvöld hafa rétthega komist að
því að sumir þjóðfélagshópar búa
almennt við erfiðari kjör en ýmsir
aðrir. Einn þessara hópa er ein-
stæðir foreldrar. Ég hef stunduni
heyrt því fleygt að einstaka manni
þyki ofgert í skattaívhnunum fyrir
þessa hópa.
Sjálfsagt heyrast raddir af þessu
tagi aðeins vegna þess að þeir seln
svona hugsa geta ekki og reyna
ekki að setja sig í spor þeirra sem
verið er aö aðstoða. En á þessu
máh er einnig önnur hhð. Það er
að segja sá hópur fólks sem lifir í
sambúð og sér sér hag í því vegna
þess að það þýðir t.d. lægri skatta,
hærri námslán og hver veit hvað.
Kannske eru þeir sem gagnrýna
það sem gert er th stuðnings þessu
fólki kunnugir dæmum af þessu
tagi og alhæfa svo meira en nokkur
sanngimi er í.
Guðmundur Axelsson