Dagur - 27.01.1960, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 27. janúar 1960
D AGUR
5
Bráðabirgðafjárgreiðslur
Við aðra umræðu þessa máls á Alþingi flutti
Gísli Guðmundsson eftirfarandi ræðu:
Herra forseti. Það er ekki ætl-
un mín að bæta miklu við þær
umræður, sem fram hafa farið
undanfarið hér í háttvirtri deild-
inni, en eg vil þó gera fáein
atriði að umtalsefni, áður en
þessari umræðu lýkur. Þétta frv.,
sem -fyrir liggur, á þingskjali 16,
er eitt þeirra mála, sem standa í
sérstöku sambandi við tillögu
hæstv. forsætisráðherra, varð-
andi frestun Alþingis nú á næst-
unni fram til loka janúarmánað-
ar. Ef ekki væri farið fram á að
fresta þinginu nú þegar, væri
ekki heldur óskað eftir afgreiðslu
þessa írv. að svo stöddu, þar sem
það kemur ekki til framkvæmda
fyrr en í byrjun janúarmánaðar á
næsta ári. Samþykkt þessa frv.
og frv. á þingskj. 40 um bráða-
birgðabreytingu og framlengingu
nokkurra laga, samþykkt þessa
frv. nú þýðir, eins og fram hefur
verið tekið áður í þessum um-
ræðum, að hægt er að fresta
þinginu strax, ef tillagan um það,
sú sem fyrir liggur, verður sam-
• þykkt. Það er því eðlilegt, að
þeir, sem vilja draga þingfrestun,
t. d. fram yfir miðjan þennan
mánuð, vilji einnig fresta af-
greiðslu þessa frv. til þess tíma
eða því sem næst.
Eg tel, eins og fleiri, sem hafa
tekið til máls í þessum umræð-
um, að frestun Alþingis, eins og
hún er fyrirhuguð, sé ótilhlýði-
leg. Eg skal ekki rekja ástæðurn-
ar til þess í löngu máli, það hefur
verið af öðrum gert, og eg get að
miklu leyti undir það tekið, en eg
vil í því sambandi nefna, að fjár-
lögin hafa ekki verið tekin til 1.
umræðu og ekki flutt fjárlaga-
ræða, að mörg mál hafa nú verið
lögð fyrir þingið og mál hafa ver-
ið að koma fram þessa daga og
nú síðast í dag og að eðlilegt er,
,.^ð. nokkuð sé- að þeim málum
unnið, áður en þingi er frestað. í
þriðja lagi kemur það svo til, að
bráðabirgðalögin frá 18. sept., um
verð landbúnaðarvara, hafa ekki
enn vei'ið tekin til meðferðar í
þinginu. Eg vil leyfa mér að gera
þetta síðasta atriði að umræðu-
efni með nokkrum orðum, vegna
þess að mér sýnist það mál vera
stæi-sta ástæðan fyrir því, að
ekki er tilhlýðilegt að fresta
þingi að svo stöddu.
Þegar Alþingi kom saman 20.
nóvember, held eg, að flestir,
a. m. k. þeir, sem ekki höfðu
fengið vitneskju um annað, —
hafi búizt við, að þau yrðu lögð
fyrir þingið þegar eftir að það
væri tekið til starfa, að þau yrðu
eitt af allra fyrstu málum þings-
ins. Eg minnist þess, að ný ríkis-
stjói’n, sem tók við völdum árið
1956, gaf þá um haustið út bráða-
birgðalög, sem mikla athygli
vöktu og fjölluðu eins og þessi
bráðabii’gðalög um vissan þátt
efnahagsmála, þótt þar væri að
vísu öðruvísi á málum tekið og
með meiri víðsýni að mínum
dómi. Þessi bi’áðabii’gðalög 1956
voru lögð fyrir þingið svo fljótt,
sem kostur var á. Þau munu hafa
vei’ið á þingskjali 12 á því þingi.
Ætla mátti, að óreyndu, að nú
yrði fai’ið eins að.
En svo liðu nokki-ir dagar í
upphafi þings, að frv. var ekki
lagt fram. Þegar þingmenn tóku
að spyrja eftir frv. og hvenær
það kæmi fram, vai’ð hæstv. land-
búnaðarráðherra afundinn og gaf
engin svör, sem því nafni mætti
nefna í þessu sambandi. Er svo
skemmst af því að segja, að ríkis-
stjórnin hefur allt til þessa dags
ekki fengizt til þess að leggja
frv. fram, þótt margsinnis hafi
vei’ið eftir því gengið, en hefur í
þess stað boi’ið fram tillögu um
að fresta þinginu nú þegar. Loks-
ins nú í kvöld hafa þau tíðindi
gei’zt, að bi’áðabirgðalagafrum-
varpi hefur verið útbýtt hér í
háttv. deildinni. Þetta er þá sá
árangur, sem umræðurnar und-
anfarna daga hafa borið. Hitt er
þá enn eftir, að sannfæra háttv.
ríkisstjórn um, að henni beri að
láta málið ganga til úrslita í þing-
inu.
Afstaða Sjálfstæðisfl. eða for-
ustumanna hans í þessu bráða-
birgðalagamáli hefur verið mjög
einkennileg fyrr og síðar, svo að
ekki sé meira sagt. Bráðabirgða-
lögin voru, eins og eg sagði áðan,
gefin út 18. september sl. En
hinn 22. september birtist í
Morgunblaðinu yfirlýsing frá
Sjálfstæðisfl. Það hafði að vísu
áður birzt yfirlýsing í Moi’gun-
blaðinu frá þessum flokki varð-
andi þetta mál, en eg geri þá yf-
irlýsingu ekki að umræðuefni
heldur þessa, sem birtist 22. sept.
í þeirri yfii’lýsingu frá flokknum
segir svo oi’ðrétt — með leyfi
hæstv. foi’seta — og er vitnað til
hinnar fyrri yfirlýsingar:
„Sjálfstæðisfl. lýsti sig þegar í
stað andvígan setningu bi’áða-
birgðal. um ákvörðun ’ verðlags
landbúnaðarafurða og mun þess
vegna ekki styðja þau á Alþingi,
heldur leggja til, að bændum
verði bætt upp það tjón, sem
þeir verða fyrir af þessum sök-
um.“
Þannig hljóða þau orð. Það
mun út af fyrir sig orka nokkuð
tvímælis, hvort Sjálfstæðisfl.
hafi, eins og segir í þessai’i yfir-
lýsingu, þegar í stað lýst sig and-
vígan setningu bi’áðabirgðal. Þeg-
ar litið er á yfirlýsingar hæstv.
fyrrverandi forsætisráðherra í
Alþýðublaðinu í september, um
þetta leyti, verður að ætla, að
ands töð uyf irlýsing S j álfstæðisfl.
hafi a. m. k. ekki komið nógu
snemma og ekkj verið með nógu
mikilli áherzlu fram boi’in til að
hindi’a útg. laganna. Eg man þess
ekki dæmi síðan eg kom fyi-st á
þing fyxir 25 árum, að íikisstj.
hafi gefið út bráðabii’gðal. nema
hún væri í góðri trú á það, að
lögin myndu ekki sæta andstöðu
meirihluta alþingismanna. Það
eru þingmenn en ekki ráðherrai’,
sem slíkir, sem hafa löggjafar-
valdið. Ákvæði stjórnarskrárinn-
ar um útgáfu bráðabirgðalaga
eru vart sett í þeim tilgangi að
fá ráðh. löggjafarvaldið, heldur
til þess, ef alveg sérstaklega
stendur á, að leyfa þingm. eða
meirihluta þeirra fyrir forgöngu
ríkisstj. að nota löggjafarvald, án
þess að vera saman komnir á
fundi í Alþingishúsinu í Reykja-
vík. Það er þetta, sem að jafnaði
gerist, þegar bráðabirgðalög eru
gefin út. Eg hef líka alltaf gengið
út frá því, að fyrrv. hæstv. for-
sætisráðherra, sem er bæði
glöggur maðpr og þingræðissinn-
aður, hafi hlotið að gera sér þetta
ljóst og að hann hafi verið í góði’i
trú, þegar hann gaf lögin út,
hvort sem þar kann að hafa verið
um misskilning að ræða og hvei’s
eðlis sem sá misskilningur kann
að vera. En hvað sem þessu líður,
þá hefur Sjálfstæðisfl. heitið því
opinberlega og skriflega hinn 22.
september svo skýrt, að ekki
verður um villzt, að styðja ekki
bráðabirgðal. á Alþingi. Það er
það orðalag, sem eg las upp áðan,
tekið úr yfirlýsingunni. ,
En hvaða stuðningur er það þá,
sem bráðabirgðal. þurftu á að
halda, eða formælendur þeúra?
Stuðningurinn var sá, að þau
yrðu ekki felld úr gildi með Al-
þingissamþykkt fyrir 15. desem-
ber. Eftir þann t'ma eru þau fall-
in úr gildi eða efni þeirra samkv.
ákvæðum í þeim sjálfum. Ef Al-
þingi er frestað fyrir 15. desem-
ber og þingm., sem eru á móti
lögunum, hefur ekki gefizt kost-
ur á að greiða um þau atkv. og
afgreiða þau endanlega fyrir
frestunina, þá er þessum lögum,
sem út voru gefin 18. september,
þar með veittur allur sá stuðniiig-
ur, sem þau þurfa á að halda, og
það er þá Sjálfstæðisfl., einmitt
hann, sem veitir þann stuðning
Gísli Guðmundsson
aiþingismaður.
Ef hæstv. forsætisráðh. leggur
það til við forseta lýðveldisins, að
þinginu verði frestað fyrir 15.
desember og hæstv. landbúnaðar-
ráðherra dregur að beita sér fyr-
ir því, að bráðabirgðalögin verði
afgi’eidd þá hafa þeir hæstv.ráðh.
þar með gert að engu heit Sjálf-
stæðisfl. 22. september um að
styðja ekki bráðabirgðalögin frá
18. september. Af hálfu flokksins
hefur þeim lcgum þá verið veitt-
ur allur sá stuðningur, sem þeir
þurfa á að halda, eða sá, mál-
staðui’, sem í þeim felst, og ef
svo á að fara að, þá er ekki óeðli-
legt, þó að mönnum komi til hug-
ar, eins og nokkuð hefur verið
tæpt á í þessum umræðum, að
hæstv. ríkisstj. kunni að láta sér
koma til hugar að gefa út ný
bárðabirgðalög eftir þingfrestun-
ina. Það er ekki mikið öryggi í
því að treysta þeim, sem sýna
tómlæti af þessu tagi í sambandi
við yfirlýsingar sínar.
Nú má e. t. v. segja, að Sjálf-
stæðisfl. eigi fyrst og fremst um
það við sjálfan sig og kjósendm’
sína, hvernig forystumenn hans
meta þær yfirlýsingar, sem gefn-
ar hafa verið í nafni flokksins.
En það er skylda alþm., eftir því
sem í þeirra valdi stendur og Al-
þingis í heild, að láta ekki lítils-
virða eða rýra það umboð, sem
þjóðin, þ. e. a. s. kjósendurnir,
hafa falið þeim til þess að setja
landinu lög. Það er því skylda
þeirra í því tilfelli, sem hér er
um að i-æða að sjá um, eftir því,
sem í þeirra valdi stendur, að
þau lög haldi ekki áfram að gilda,
sem meirihluti Alþingis er á
móti, og látið það koma í ljós, ef
ætla má, að svo sé. Samkvæmt
yfirlýsingunni er astæða til að
ætla, að meirihluti Alþingis sé á
móti þessum bráðabirgðalögum,
þó að trúnaðarmenn Sjálfstæðis-
flokksins í ríkisstj. hafi komið í
veg fyrir, að það kæmi í ljós. Það
er því eðlilegt, að hér á Alþingi
sé staðið gegn því, að þingið sé
sent heim á gildistíma bráða-
birgðal. áður en þingviljinn er
fyrir hendi. Þess er að vænta, að
hæstv. ríkisstj. fallist á þetta sjón
armið áður en lýkur, og hún er
komin nokkuð á leið með að fall-
ast á það, sem betur fer.
Sjálf þingírestunartillagan er
ennþá ekki komin til umræðu.
En afgreiðslu þess frv., sem hér
liggur fyrir, og frv. á þingskj. 40,
er nú eins og eg sagði áðan óskað
— þeirrar afgreiðslu er óskað af
hálfu hæstv. íúkisstj. svo snemma
sem raun er á, til þess að hægt sé
að ákveða þingfrestunina. Ella
væri það ekki hægt. Andstaðan
gegn frestun þingsins nú þegar
hlýtur því þegar á þessu stigi að
koma fx’am og hefur komið fram
andstaða gegn því, að af-
greiðslu frumvarpanna sé hrað-
að, þótt sú afgreiðsla væri að öðr-
um kosti síðar talin eðlileg. Með
þessari andstöðu eru þingm. að
gæta réttar síns og skyldu gagn-
vart kjósendum sínum eftir því,
sem í þeirra valdi stendur. Af
þessum ástæðum hafa átt sér
stað langar umræður í báðum
deildum, þó að eg hafi raunar
ekki tekið þátt í þeim fyrr, og í
sameinuðu þingi, sem hægt hefði
vei’ið að komast hjá að miklu
leyti, ef hæstv. ríkisstj. hefði far-
ið rétt að í öndverðu gagnvart
þingi og þjóð í þeim málum, sem
eru tilefni þessara umræðna. —
Þeim tíma, sem farið hefur í það
að ræða þessa mjög svo óvenju-
legu aðferð ríkisstj., og hann er
orðinn töluvei’t langur, honum
hefði verið betur varið til að
ræðn bráðabirgðalögin og ýmis
vandamál í sambandi við þau.
Og það mátti hæst. ríkisstj. auð-
vitað vita fyrirfram, að alþingis-
menn myndu ekki taka alveg
þegjandi þeim — eg leyfi mér að
segja hvatvíslegu og vanhugsuðu
í’áðagerðum og því tillitsleysi,
sem hér er um að ræða gagnvart
Alþingi og öðrum. Eg segi öðrum,
því að allur sá fjöldi manna um
land allt, sem ber í brjósti sára
gremju út af umræddum bráða-
birgðalögum, allir þessir menn
eiga fullan rétt á því, að fulltrúar
þeirra í þessum sölum fjalli um
þetta mál á réttum tíma. Hér er
því ekki eingöngu verið að sýna
tillitsleysi gagnvart Alþingi,
heldur fjölda manns.
Eg er því miður ekki svo fróð-
ur sem æskilegt væri um sögu
Alþingis frá öndverðu, en eg
hygg það þó einsdæmi, og eg
held að það hafi komið fram
ómótmælt í umræðunum, að það
sé einsdæmi, eða að minnsta
stóðu yfir höfuðsvörðum hinna
fornu kjördæma, að ganga hægt
um gleðinnar dyr, því að öll er
þessi litla þjóð í einum báti, og
enginn veit í dag, hver skarðast-
an ber hlutinn að lokum, ef
stjórnai’farsreglum er raskað í
írafári af þeim, sem telja sig
þurfa þess við í bili. Það veit
enginn, hver skarðastan hlutinn
ber frá borði að lokum, þegar
slík fordæmi eru gefin. Forystu-
menn og flokksstjórnir ættu að
kunna sér hóf, þótt þeim hafi ver-
ið lagt meira upp í hendurnar á
þessu ári en vera skyldi. Og odd-
vitar fjölmennis ættu alð gæta
hófs í því að láta kné fylgja kviði
gagnvart þeim, sem minni hafa
máttinn, hvort sem um er að
ræða fámenn byggðarlög þessa
lands eða dreifða atvinnustétt,
sem er seinþreytt til vandræða.
Eg teldi það vel farið, ef hæstv.
ríkisstj. sæi sig um hönd í þessu
máli, eins og eg er ekki vonlaus
um, að hún sé nú að byrja að
gera, og þeir myndu vera margii’,
sem mætu hana meira eftir en
áður. ,
Rómvei-jar hinir fox-nu sögðu:
Það er mannlegt að láta sér
skjátlast, en það er óviturlegt
að vaða áfram í villu sinni.“ Eg
hygg, að enn geti orðið samkomu-
lag hér á þingi um eðlilega af-
greiðslu þeirra mála, sem nú
xarf að ráða til lykta og um eðli-
lega þingfrestun, ef hæstv. ríkis-
stjórn vildi taka þann kostinn,
sem henni og öðrum er fyrir
beztu, og eg vil bæta mínum til-
mælum við tilmæli annarra
manna um, að hún geri það.
Mundi eg vilja leggja slíku sam-
komulagi lið. Eg sé ekki ástæðu
til að vera vonlaus um það enn-
rá, að úr því geti orðið, og dreg
xað m. a. af því, sem gerðist í
kvöld, er bráðabirgðalögin voru
lögð fram.
kosti fádæmi, að ríkisstjórn, sem
hefur sett bráðabii’gðalög, hafi
komið þannig fram gagnvart
þinginu í því sambandi, sem þessi
ríkisstjórn hefur leyft sér að
gera, því miður. Og eg efast um,
að þetta hefði getað gerzt, meðan
hin fyrri kjördæmi landsins
héldu enn sínum sögulega rétti
til að eiga sína sérstöku fulltrúa
á Alþingi. Eg efast um, að það
hefði getað gei’zt á meðan. Eg ef-
ast um, að þeim fulltrúum hefði
vei’ið boðið þetta, sem hæstv. rík-
isstjórn nú þykir hlýða að bjóða
þeii’i’i „réttu mynd þjóðarvilj
ans“, sem hér blasir við henni á
þingbekkjum. Þegar samtök urðu
um það hér á þessum vettvangi á
sl. vetri að leggja kjördæmin nið-
ur, var því af mörgum spáð, að
ekki mundi sú ráðstöfun vei’ða til
þess að styi’kja gnindvöll þing-
í’æðisins hér á landi. Hin nýja
kjördæmaskipun hefur það m. a.
för með sér, að í stað hinnar
pei’sónulegu kosningar, sem tíðk-
ast hefur hér á landi til Alþingis,
er nú komin kosning flokkslist-
anna. Eg hygg, að aðferð núvei’-
andi hæstv. ríkisstjórnar, og al
veg sérstaklega hæstv, ráðhei’i’a
Sjálfstæðisfl., beiá þess vott, að
andrúmsloftið sé strax byi-jað að
breytast í þeim herbúðum til
samræmis við þennan nýja þing-
ræðisgrundvöll. Það er byi’jað að
loka gluggum á þessari vistar
veru. Það er hugboð mitt, að
frestur af ýmsu tagi kunni að
þykja æskilegur á meðan flokks-
menn ýmsir, þ. á. m. nýliðar
þingi, eru að venjast hinu nýja
andrúmlofti. Það er samt hyggi-
legt fyrir þá, sem á sl. sumri
Sýningum hraðað
Sýningar á söng- og gaman-
leiknum „Ævintýi’i á gönguför“
eru-að hefjast. En þannig er mál-
um háttað, að sýningum þarf að
vera lokið á ákveðnum tíma, og
til þess að það geti oi’ðið, þarf
helzt að sýna á hverju kvöldi
meðan aðsókn varir.
Leikhúsgestum, í bæ og héraði,
er vinsamlega bent á að tryggja
sér miða sem fyrst. Oft hendir
það að leikhúsið er hálftómt á
næstu sýningum eftir frumsýn-
ingu, þótt síðar geti orðið miklir
örðugleikar á að svara eftirspum
eftir aðgöngumiðum.
Aðgöngumiðasími L. A. er 1073.
Tekið á móti pöntunum milli kl.
2 og 4 alla virka daga eftir að
sýningar hefjast.
Næstu sýningar ex’u miðviku-
dag og fimmtudag 27. og 28. jan.
Orðsending frá S. N.E.
Bændur, sem færa mjólkur-
skýi’slur á sambandssvæði SNE,
eru beðnir um að senda skýrslur
sínar til uppgjöx’s á skrifstofu
Mjólkursamlags KEA sem allra
fyi’st.
Áríðandi er, að á skýi’slunum
séu færðar allar þær upplýsing-
ar, er skýrsluformin gera ráð
fyrir og vitað er um. Einkum.
skal bent á, að miklu máli skipt-
ir að getið sé um feður og mæður
ungu kúnna, ásamt fæðingai’degi
og ári. Ennfremur að fóðui’bætis-
gjöfin sé færð, undanrenna með-
talin.
Ólafur Jóiisson,
ráðunautur.