Dagur - 22.11.1994, Qupperneq 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 22. nóvember 1994
LEIÐARI---------------------
Gildi menningarlífs
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 60, AKUREYRI, SÍMI: 96-24222
ÁSKRIFT KR. M. VSK. 1400 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ M. VSK. KR. 125
RITSTJÓRAR: JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, (ÁBM.),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
AÐRIR BLAÐAMENN:
GEIR A. GUÐSTEINSSON, HALLDÓR ARINBJARNARSON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 96-41585, fax 96-42285),
KRISTÍN LINDA JÓNSDÓTTIR, SÆVAR HREIÐARSSON (íþróttir).
LJÓSMYNDARI: ROBYN REDMAN
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RÍKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTVINNSLA: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Þótt til séu þeir sem vilja sem minnst vita af
hverskonar menningarstarfi og telja að fjármun-
um sé betur varið í eitthvað annað, þá eru þó ör-
ugglega miklu fleiri sem sjá gildi lista- og menn-
ingarlífs fyrir hvert byggðarlag, sjá hversu mikið
það hefur að segja fyrir mannlífið að geta sótt
afþreyingu eftir erfiðan vinnudag. Öflugt at-
vinnulíf og þróttmikið menningarstarf eru tveir
mikilvægir hlekkir í keðju gróandi mannlífs,
hlekkir sem ekki geta án hvors annars verið.
Gott dæmi um þetta er leiklistin sem svo
sannarlega er blómleg á Norðurlandi um þessar
mundir. Auk atvinnuleikhússins á Akureyri er
nú verið að sýna leikrit á Dalvík, Blönduósi,
Húsavík og Sauðárkróki og æfingar standa yfir á
Kópaskeri, Þórshöfn, Raufarhöfn og Eyjafjarðar-
sveit.
Leikfélögin á Dalvík, Blönduósi og Sauðár-
króki eru metnaðarfull í verkefnavali og ekki er
ráðist á lágan garð. Dalvíkingar sýna Land míns
föður eftir Kjartan Ragnarsson og gera það á af-
ar eftirminnilegan hátt. Það er hreint með ólík-
indum hvað hægt er að gera í ekki stærra húsi
en Ungó er og útkoman er undraverð. Sama má
segja um Sauðkrækinga sem sýna Dýrin í Hálsa-
skógi um þessar mundir. Þar er ekki plássinu
fyrir að fara en með útsjónarsemi gengur dæmið
upp. Leikfélag Blönduóss er metnaðarfullt í
verkefnavali og sýnir Atómstöð Halldórs Lax-
ness. Útkoman er með miklum ágætum. Þá má
ekki gleyma metnaðarfullri sýningu nemenda
Framhaldsskólans á Húsavík á Sjö stelpum.
Gífurleg vinna er á bak við allar þessar sýn-
ingar, æfingar hafa staðið yfir svo vikum skiptir
öll kvöld og allar heigar. En allt þetta fólk gefur
sig í þessa vinnu án þess að fá krónu fyrir. Laun
fólksins er hins vegar sú mikla ánægja sem leik-
starfið veitir því og þau laun eru dýrmætari en
úttroðin seðlaveski. Þetta er hluti af menning-
unni. Það er þetta fórnfúsa starf sem kryddar til-
veruna og gefur lífinu gildi.
Leiklistin er vitaskuld bara einn angi menn-
ingarlífsins. Það sama má segja um allt það fólk
sem starfar að tónlist, myndlist, tekur þátt í
klúbbastarfsemi eða stundar íþróttir. Allt flokk-
ast þetta undir hugtakið „menningu".
Húsnæðismál almeimings
- vegna greina Guðríðar Friðriksdóttur, forstöðumanns Húsnæðisskrifstofunnar á Akureyri
Það er merkilegt að umræður um
húsnæðismál skuli ekki vera fyrir-
feröarmeiri hér á landi er raun bcr
vitni, þegar að því er hugaó aó unt
er að ræöa einn stærsta vanda
samfélagsins.
Þetta er hvort tveggja í scnn
vandi fólksins, ekki síst unga
fólksins, og vandi samfélagsins,
sem m.a. birtist í óhóflegri skulda-
söfnun heimilanna. Samkvæmt
upplýsingum Seólabanka voru
skuldir íslenskra heimila um mán-
aðamótin sept.-okt. sl. komnar yf-
ir 280 milljarða og því spáð að
þær fari yfir 300 milljarða uppúr
áramótum.
Steingrímur Hermannsson,
seólabankastjóri, varaói nýlega
við áhrifum þessa á bankakerfió.
Það er dæmigert að forsætisráó-
herra reyndi að reka þessi varnað-
arorð ofan í bankastjórann aftur
með sérkennilegu tali um „munn-
angur“.
Húsaleigubótalög
verður að laga
Vandi bankakerfisins felst að
sjálfsögóu í því að veóin kunna að
falla í verði eins og gerst hefur
víða. Enn hefur ekki orðió veru-
legt verðfall íbúða á Reykjavíkur-
svæðinu, en hversu lengi mun þaö
vara? Húsnæðisstefnan síóasta
áratug hefur m.a. haft þaó mark-
mið að koma í veg fyrir lækkun
fasteignaverðs og þar meó lækkun
húsnæðiskostnaðar, svo veð banka
og sjóða féllu ekki. Þannig hafa
hagsmunir eigenda og veóhafa
ráðið ferðinni á kostnað þeirra
sem ekki eiga húsnæöi, eða hafa
viö erfiðar aðstæður reynt að
kaupa þaö. Þá eru ótalin áhrif
verktaka og fasteignasala.
Til hliöar við markaðskerfió
sem hér ríkir, er svo félagslega
húsnæðiskerfið sem kallað er.
Þarna var lengst af boðið uppá
cinn kost, þ.e. að kaupa húsnæði
með sérstökum kjörum. Arið 1990
tóku gildi ný Iög þar sem boðnir
voru fleiri valkostir. Þótt þcssi lög
séu urn margt betri en þau sem
fyrir voru, eru þau þó gölluð m.a.
vegna þess að of mikið tillit er
tckið til sjónarmiða sem fyrr voru
nefnd. Þá hafa nýju lögin aldrei
komist til framkvæmda með þeim
hætti sem ætlað var. I stærri sveit-
arfélögum eru Húsnæðisnefndir
sem m.a. skulu meta greiðslugetu
væntanlegra kaupenda og koma
þannig í veg fyrir lántökur um-
fram getu. Fyrir þá sem ckki telj-
ast lánshæfir eiga að vera aðrir
kostir, t.d. Ieiguíbúðir með lengri
lánum og lægri vöxtum. (Lán til
50 ára með 1% vöxtum til leigu-
íbúða á móti lánum til 43 ára með
2,4% vöxtum fyrir eignaríbúðir).
Þeir kostir hafa þó lítt verið nýttir
víðast hvar, en áhersla lögð á að
fólk kaupi íbúðirnar þótt kjörin
séu óhagstæóari. Þarna hefur
einnig komið til þrýstingur frá
hinu opinbera sem greitt hefur
lántakendum vaxtabætur en leigj-
endum ekki. Húsaleigubætur sem
koma til framkvæmda um næstu
áramót eru til bóta, en lögin um
þau eru gölluð eins og önnur hús-
næðislög og þarfnast breytinga.
Búseti sem stofnaöur var árið
1983 hefur sætt sömu andstöðu
ráðamanna og annaö sem til breyt-
inga hefur horft og af sömu
ástæðu.
Húsnæðisnefndir hafa víða sætt
gagnrýni, m.a. fyrir of dýrar íbúó-
ir og gamaldags viðhorf og vinnu-
brögð. Þá hafa þær víða vanrækt
þann félagslega þátt starfseminnar
sem þeim er ætlaður, þ.e. að hafa
samband viö aðra aðila í sveitarfé-
laginu.
Villandi skrif
Nýlega var athygli mín vakin á
skrifum Guöríöar Friðriksdóttur
forstöðumanns Húsnæðisskrif-
stofu Akureyrar í Degi dagana 11.
okt. til 1. nóv. sl. Skrif forstöðu-
mannsins eru um margt villandi.
Til dæmis segir í grein 18. okt.:
„Vió endursölu færöu endurgreitt
það fjármagn sem þú lagóir fram í
upphafi og þær afborganir sem
greiddar hafa verið af láni aö við-
bættum verðbótum frá greiðslu-
degi til söludag.“
Þetta er rangt, því ekki er um
neina eignamyndun að ræða fyrstu
20 árin í félagslegum eignaríbúð-
urn og vegna ákvæöa um fymingu
og fleira fær fólk sem flytur út úr
slíkri íbúð fyrir þann tíma, ekki
endurgreitt nema hluta þess sem
það hefur borgað. í sömu grein
segir forstöðumaður einnig:
„Möguleiki er á láni fyrir 10% út-
borgun fyrir þá sem búa við mjög
erfiðar fjölskyldu- og fjárhags-
ástæður.“ Eg spyr: Mun þetta fólk
Jón Kjartansson, frá Pálmholti.
standast greiöslumat og ræóur það
við endurgreiðslu? Vaxandi van-
skil fólks má m.a. rekja til 100%
lánveitinga.
Greiðslubyrðin í raun
Fleira gæti ég nefnt úr greinum
forstöðumannsins, t.d. hugleiðing-
ar um áhrif húsaleigubóta. Mark-
aðsverð ræóst af framboði, því
fólk greiðir ekki hærri leigu en
það þarf. Komist húsaleigubætur í
svipaó form og vaxtabætur nú,
mun eftirspurn eftir leiguíbúðum
stóraukast, enda þá um að ræða
hagkvæman kost fyrir fólkið og
samfélagið. Forstöðumaður segir
réttilega að húsaleigubætur verði
ekki greiddar fyrir einstök her-
bergi. Það er hins vegar ekki rétt
aó í lögunum sé ekkert talaó um
það hvernig húsnæði eigi að vera
að öðru leyti. I lögunum segir að
þeir sem búa í ósamþykktum
íbúöum fái ekki húsaleigubætur.
Meginástæða þess að ég setti
þessa grein saman, cru þó útreikn-
ingar þeir sem grcin forstöðu-
manns fylgdu. Það er alvarlegt
mál að forstöðumaður í ábyrgðar-
stöðu skuli láta svo villandi upp-
lýsingar frá sér fara. Ég hef því
tekið saman raunverulega
greiöslubyrði vegna almennrar
kaupleiguíbúðar seni kostar 7
milljónir. Kaupendur eru hjón
með 2 börn og 150.000 í mánaðar-
tekjur, þ.e. 1.800.000 kr. í árstekj-
ur sem er viðmiðun fyrir fullar
vaxtabætur. Þetta er sama dæmið
og forstöðumaðurinn reiknaði.
(Vaxtabætur taka ekki tillit til
barnafjölda).
Dæmið lítur þá þannig út:
Greiðslubyrði lána pr. mánuð
kr. 31.100.
Annar kostnaður (fasteign.gj.-
trygg. ofl.) kr. 4.900.
Samtals kr. 36.000.
Mínus fullar vaxtabætur
kr. 16.600.
Samtals kr. 19.400.
Vió bætist fyrning
1,5% kr. 8.750.
Alls á mánuði kr. 28.150.
Til fróóleiks er 1 áér samskonar
dæmi hjá Búseta:
Greiðslubyrói lána
pr. mánuð kr. 28.700.
Annar kostn. þ.m.t.
viðhald kr. 9.100.
Samtals kr. 37.800.
Húsaleigubætur f. 2
börn eftir skatt kr. 6.482.
Samtals kr. 31.318.
Verði húsaleigubætur ekki
skattlagðar eins og nú er áformað
yrði dæmiö vitaskuld leigjendum
mun hagstæðara. Þá yrði leiga fyr-
ir áðurnefnda íbúð hjá Búseta kr.
20.644 á mánuði.
Meginmunur á þessum tveimur
dæmum er hins vegar í því fólginn
að ef flutt er úr íbúðunum eftir 10
ár og miðað er við óbreytt verð-
lag, hefur eignarhlutinn í fyrrtöldu
íbúðinni veriö afskrifaður um kr.
1.050.000, auk þess sem eigand-
anum ber að standsetja hana á eig-
in kostnað, en í síðara tilfellinu cr
eignarhlutinn óbreyttur, þar sem
viðhaldskostnaðinum er mætt
mánaðarlega í leigufjárhæðinni.
Mcð þökk fyrir birtinguna.
Jón Kjartansson frá Pálmholti.
Höfundur er formaður Leigjendasamtakanna.
Millifyrirsagnir eru blaösins.
Lánstíml
Eignamyndun í félagslegu húsnæði, á föstu verðlagi. (Verð íbúðar 7 millj.)