Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.1994, Blaðsíða 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoöarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVlK. SlMI (91)63 27 00
FAX: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDG. 25. SlMI: (96)25013. BLAÐAM.: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1400 kr. m/vsk.
Verð í lausasölu virka daga 140 kr. m/vsk. - Helgarblað 180 kr. m/vsk.
Embættaveitingar
Útbreidd virðist sú skoðun að virk þátttaka manna 1
stjómmálum geri þá nánast sjálfkrafa óhæfa til að gegna
opinberum embættum. Þegar ráðherra veitir pólitískum
samherja sínum embætti er áberandi tilhneiging að
stimpla þá ákvörðun fyrir fram sem spillingu án þess
að skoða efnisleg rök málsins.
Margir virðast enn fremur halda að það sé trygging
fyrir siðbót í opinberum embættaveitingum að þær verði
færðar frá ráðherrum til embættismanna eða dóm-
nefnda. Menn virðast telja að aðeins þannig fáist fagleg
eða réttlát niðurstaða.
Þessar skoðanir fela í sér miklar einfaldanir og stand-
ast ekki gagnrýni. Verst er að þær geta í rauninni orðið
vatn á myllu þeirra sem stunda vafasamar og jafnvel
ósiðlegar embættaveitingar í skjóli pólitísks valds. Og
hætt er við þvi að þær verði til þess að horft sé fram hjá
óhæfum embættismönnum sem ekki hafa tengsl við
stjómmálaflokka.
Þeir sem þátt taka í stjómmálum em jafii ólíkir og
þeir em margir. Sumir eiga að baki langa skólagöngu
og sérfræðilega menntun, mikla reynslu á tilteknu starfs-
sviði og hafa sýnt ótvíræða forystuhæfileika. Fráleitt er
að halda því fram að slíkur bakgrunnur ónýtist við það
eitt að viðkomandi hafi afskipti af stjómmálum.
Fram hjá hinu verður að sönnu ekki horft að innan
stjómmálaflokkanna er einnig fiöldi miðlungsmanna
sem hvorki getur státað af góðri menntun né dugnaði í
starfi. Það er ámæhsvert þegar slíkir menn njóta for-
gangs að opinberum stöðum fyrir það eitt að vera skráð-
ir í tiltekna stjómmálaflokka.
í umræðuþætti á Stöð 2 í fyrrakvöld benti Davíð Odds-
son réttilega á það að embættismenn sem hefðu með
ráðningar að gera væm ekkert síður breyskir en stjóm-
málamenn. Kosturinn við að láta ráðherra bera ábyrgð
á embættaveitingum væri sá að þeir, gagnstætt embættis-
mönnum, störfuðu fyrir opnum tjöldum og yrðu að verja
gjörðir sínar á Alþingi og frammi fyrir kjósendum.
Þeir sem þekkja til opinberra stöðuveitinga, þar sem
svokaUaðir fagmenn ráða einir ríkjum, vita að því miður
gilda þar oft á tíðum ekkert síður lögmál kunningjaþjóð-
félagsins og skjallbandalaganna en á vettvangi stjómmál-
anna. Em til mörg dæmi um ranglátar stöðuveitingar
sem ekki hefur verið veitt athygli af því að stjómmála-
menn koma þar ekki við sögu.
Annar galli á hinni einhliða sýn á embættaveitingar
stjómmálamaiina er sá að alvarlegt vandamál í opin-
berri stjómsýslu, sem er vanhæfir ríkisforstjórar, hverf-
ur í skuggann. Þótt starfsemin sem undir ríkisforstjórana
heyrir gjaldi fyrir getuleysi sumra þeirra verður það
ekki tilefni opinberrar umfiöllunnar því erfiðara er að
ná utan um það efni en verk stjómmálamannanna.
Stjómmálamenn gegna þýðingarmiklu hlutverki í lýð-
ræðisþjóðfélagi. Þeir þurfa aðhald frá almenningi og
fiölmiðlum. Sjálfsagt er að gagnrýna þá þegar þeim verð-
ur á í messunni. Stjómmálamenn sem skipulega raða
póhtískum gæðingum við kjötkatlana og htilsvirða
menntun og reynslu hæfari manna þurfa að átta sig á
því að þau vinnubrögð hðast ekki til frambúðar í nútíma-
þjóðfélagi.
En gagnrýni, hvort sem hún beinist að stjómmála-
mönnum eða öðrum, hittir því aðeins í mark að hún sé
sanngjöm og efhisleg. Það grundvallaratriði þurfum við
öh að hafa í heiðri þegar rætt er um opinberar embætta-
veitingar. GuðmundurMagnússon
LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1994
Norðurlandaþjóð-
irveljaúrræði
sósíaldemókrata
Erlendtídindi
Veldi jafnaðarmannaflokka á
Norðurlöndum gengur 1 endumýj-
un lífdaganna. Stjóm Verka-
mannaflokksins í Noregj hefur
skapað festu eftir ótraust samstarf
Hægri flokksins við miðflokka.
Sænsku kosningamar á sunnudag
færðu Sósíaldemókrataflokknum
völdin eftir þriggja ára samsteypu-
stjóm borgaraflokka. Og danskir
kjósendur völdu á miðvikudag að
veita sósíaldemókrötmn áfram lyk-
ilaðstöðu til stjómarmyndunar,
þótt fylgi þeirra rýmaði nokkuð.
Bæði í Danmörku og Svíþjóð
snemst kosningamar fyrst og
fremst um úrræði til að nýta bata-
horfur í efnahagsmálum tíi að
vinna sig út úr undangengnu
þrengingaskeiði. Báðar þjóðir búa
við mikið atvinnuleysi og þörfin á
að laga víðtækt og vinsælt velferð-
arkerfi að þrengdum hag er nú al-
mennt viðurkennd með þeim báö-
um.
Sigur sænskra sósíaldemókrata
var fyrirsjáanlegiu- af viðbrögðum
markaðarins við birtingu kosn-
ingastefnuskrár þeirra fyrir rúm-
um mánuði. Daginn sem kosninga-
stefnuskráin lá fyrir hækkaði gengi
sænsku krónunnar um tæplega tvo
af hundraði og hlutabréfavísitölur
lyftust einnig.
Meginástæðan fyrir þessum við-
brögðum var að áform sósíaldemó-
krata um að koma böndum á ríkis-
sjóðshalla og skuldasöfnun þóttu
traustvekjandi. Fjárlagahalli í Sví-
þjóð frá miðju ári í ár til jafnlengd-
ar 1995 er áætlaður 160 milljarðar
sænskra króna eða 13 af hundraöi
þjóðarframleiðslu, sem hið mesta í
evrópsku landi. Ríkisskuldimar
nema nú 1,27 billjónum (milljón
milljónum) sænskra króna.
Sósíaldemókratar setja sér það
mark að lækka ríkissjóðshallann
um 61 milljarö á næstu fjórum
árum. Það á að gera jöfnum hönd-
Magnús Torfi Ólafsson
um með niðurskurði og aukinni
tekjuöflun.
„Engin ríkisstjóm verður fær um
að dylja þá staðreynd, að við búum
við skertan e£nahag,“ segir í kosn-
ingastefnuskránni. i samræmi við
það verður lagt til atlögu við fjár-
frekustu útgjaldaliði almanna-
trygginga. Fjármögnun heilbrigð-
iskerflsins á að breyta þannig að
15 milljarðar sparist. Atvinnuleys-
isbætur og lífeyrisgreiðslur eiga
ekki að fylgja verðbólguaukningu
nema að hálfu þangað til ríkissjóðs-
halli er kominn niður fyrir 100
milljarða, þá verður verðbólgu-
aukning bætt að fjórum fimmtu.
Með þessu á að spara niu millj-
arða. Og loks á að afla 12,4 millj-
arða með hækkuðum skatti á háar
tekjur.
Eins og sjá má er þetta enginn
fagnaðarboðskapur, en færði þó
höfundum kosningasigur. Meginá-
stæðan er að þegar í harðbakkann
slær treystir Jiógu stór hluti
sænskra kjósenda sósíaldemókröt-
um best til að viðhafa heildaryfir-
sýn og deila byrðum niður af rétt-
sýni. Borgaraflokkamir fengu sitt
tækifæri, en í höndum þeirra fóra
ríkisfjármálin alvarlega úr bönd-
unum, meðal annars vegna ósam-
komulags stjómarflokkanna.
Sænskt atvinnulíf er að rétta úr
kútnum, stórfyrirtækin birta
reikninga sem sýna verulega batn-
andi afkomu, og stjómendur fjög-
urra þeirra öflugustu vöraðu fyrir
kosningar við skattahækkunum
sem haft gætu þau áhrif á rekstrar-
umhverfi að þeir gætu séð sig
nauðbeygða til að fjárfesta á næst-
unni erlendis frekar en heimafyrir.
Ingvar Carlsson, væntanlegur for-
sætisráðherra, á því vandasamt
verk fyrir höndum, og þörfin á að
geta siglt milli skers og bára á vafa-
laust drjúgan þátt í því að hann kýs
að mynda minnihlutastjóm frekar
en mynda samsteypustjóm með
Þjóðarflokki, einum af flokkunum
sem stóðu að fráfarandi stjóm.
í Danmörku er gengi krónunnar
traust, viðskiptaj öfnuöur hagstæð-
ur, ríkisfjármál í þokkalegu horfi
og uppsveifla í atvinnulífi, en lítið
miðar að ná niður atvinnuleysi.
Ný stjóm Paul Nymp Rasmussen
verður einkum dæmd eftir því
hvemig til tekst á þvi sviði.
Aukning atvinnuleysis, upp í 14
af hundraði þegar verst var, kom
enn verr við Svía en Dani, vegna
þess að í Svíþjóð hafði mátt heita
full atvinna fyrir alla vinnufæra í
áratugi. Vandinn sem Norður-
landaþjóðir standa nú frammi fyr-
ir, þótt með mismunandi hætti sé,
felst í því að ráða fram úr hvemig
unnt er að halda uppi velferðar-
kerfi sem rís undir nafni, jafnframt
því sem atvinnulífinu er tryggð
samkeppnisstaða á heimsmarkaði
og fólki þar með viðunandi at-
vinnustig við arðbær störf.
Ingvar Carlsson gefur sigurmerki á fréttamannafundi í Stokkhólmi að unnum kosningasigri. Simamynd Reuter
Skoðanir annarra
Þakklæti í garð Carters
„Bandaríkin hafa nú fengið samning sem gerir
kleift að endurreisa lýðræði á Haítí og innleiða
mannréttindi. Clinton forseti hefur ástæðu til að
vera þakklátur fyrirrennara sínum Jimmy Carter
sem leiddi samningaviðræðumar við herforingja-
stjómina. Carter var allt annað en heppinn í utanrík-
ismálum í eigin forsetatíð. Nú kann hann að hafa
losað eftinnann sinn úr mjög erfiðri stöðu.“
Úr forustugrein Verdens Gang 20. september.
Zhírínovskí fær ekki að koma
„Ríkisstjómin hefur neitað Vladímír Zhírínovskí
um að koma til Noregs. Synjunin er rökstudd með
framkomu Zhírínovskís í fyrri utanlandsferðum
hans þar sem hann hefur haft í hótimum við gest-
gjafalandið. Það hefði hann áreiðanlega líka gert í
Noregi. Við hörmum engu að síður synjunina, Viö
höfum ráð á víðsýni. Aftur á móti trúum við því að
ef Zhírínovskí hefði fengið að koma hefðu samtök
ESB-andstæðinga litið á það sem hð í ESB-leik stjóm-
arinnar."
Úr forustugrein Arbeiderbladet 22. september.
Ritskoðunin lifir enn
„Einn mikilvægur fundur sem fáir tóku eftir í
undirbúningnum fyrir landgönguna á Haití fjallaði
um hvenær og hversu mikið bandarískur almenn-
ingur fengi að vita um athafnir og velferð hermann-
anna sinna ef innrás yrði gerð á Haítí. Hvíta húsið
og Pentagon fóm fram á fréttabann í átta klukku-
stundir. Stjómin vildi líka halda fréttamönnum á
hótelum sínum þar til herforingjar leyfðu þeim að
fylgjast með bardögunum. Blaðamenn og almenning-
ur sem trúa á óhindrað upplýsingaflæði ættu aö taka
eftir þessari tilraun til að binda fyrir augun á þeim.‘
Úr forustugrein New York Times 22. september.