Þjóðviljinn - 16.08.1960, Blaðsíða 7

6) — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagnr 16. ágúst 1960
Þriðjudagur 16. ágúst 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7

23£*£*SŒKsI?!«3
llMÓÐVIUINN
; Útgefandl: Samemingarflokkur alþýöu — Sóslalistaflokkurlnn. —
RitstJ^ar: Magnús K.iartansson (áb.), Magnús Torfl Ólafsson. BIb-
uröur Guömundsson. — FréttaritstJórar: ívar H. Jónsson. Jón
; BJarnasor.. — Auglýslngastjórl: Guðgeir Magnússon. — RitstJórn.
« afgreiÖ8Ía auglýslngar, prentsmiÖJa: Skólavöröustlg 19. — Síml
1 17-500 (5 línur). - Áakriftarverö kr. 45 á mán. - Lausasöluv. kr. 3.00.
1 PrentsmlÖJa ÞJóðviljans.
Ólánsmeim
cra
tztt
tnt
ua
J>að þarf ekki að koma neinum á óvart þótt
ráðamenn stjórnarflokkanna vilji semja við
Breta um landhelgina; það hefur alltaf verið
stefna þeirra. Þegar átökin urðu um landhelgis-
málið í tíð vinstristjórnarinnar vorið 1958 og
Lúðvík Jósepsson hafði gengið frá reglugerðinni
um 12 mílna landhelgi, lýstu bæði Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn yfir því að
þeir vildu fresta framkvæmdum og taka upp
samninga við Breta áður en stærð landhelginn-
ar yrði ákveðin. Sem betur fór var málið þá
ekki í þeirra höndum, og Alþýðubandalaginu
tókst að tryggja það að reglugerðin um stækkun
landhelginnar úr fjórum mílum 1 tólf hlaut laga-
gildi- En ráðamenn þessara tveggja flokka létu
sér ekki segjast við þau málalok, heldur héldu
þeir áfram að beita sér fyrir samningum; eftir
að Bretar hófu vopnað ofbeldi haustið 1958 fluttu
forustumenn Sjálfstæðisflokksins meira að segja
enn formlega tillögu um að samningar skyldu
teknir upp innan Atlanzhafsbandalagsins. Og
alla tíð síðan hefur leynt og Ijóst verið klifað
á þessari stefnu.
l|/|eð þessari afstöðu hafa ráðamenn Alþýðu-
A flokksins og Sjálfstæðisflokksins unnið ís-
lenzku þjóðinni mikið tjón og leitt yfir hana
alvarlegar hættur. Það fór sízt af öllu fram hjá
Bretum að þeir voru andvígir reglugerðinni um
12 mílna landhelgi, og Bretar fylgdust vand-
lega með því hvernig Alþýðublaðið og Morgun-
blaðið hegðuðu sér allt sumarið 1958, þegar þau
blöð bergmáluðu allar árásir Breta á íslendinga
en áttu ekki eitt einasta orð til varnar íslenzk-
um málstað. Það er engum efa bundið að ákvörð-
un Breta um vopnaða árás á Islendinga var bein
afleiðing af þeim veilum sem þeir fundu meðal
íslendinga sjálfra. Bretar vissu frá ufphafi að
veiðar undir herskipavernd voru skrípaleikur
einn, þeir gerðu sér ljóst að herskipavernd yrði
bæði mjög kostnaðarsöm og vinsæl á alþjóðavett-
vangi; eina ástœðan til þess að þeir afréðu samt
að beita ofbeldi var vitneskjan um það að ís-
lenzkir valdamenn vœru sjálfum sér ósamþykkir.
Ef allir flokkar landsins og forustumenn þeirra
hefðu staðið saman sem ein heild og lýst yfir
því að aldrei yrði samið við nokkurn um land-
helgi íslands og hvergi hvjkað frá rétti þjóðar-
innar, hvað sem í skærist, benda allar líkur til
þess að brezk stjórnarvöld hefðu gefist upp þeg-
ar sumarið 1958 og þá þegar hefði unnizt fullur Wfi
sigur, viðurkenndur af öllum. Ráðamenn núver- cjg
andi stjórnarflokka bera þannig hina alvarleg-
ustu cbyrgð á árás Breta:þeir hafa átt hinn rík-
asta þatt í því að kalla yfir þjóðina þær hættur
sem þeir reyna nú sjálfir að mikla sem óskapleg- ££
ast. El.'i
»-*-* M
Dáðamenn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokks-
1 ins hafa reynzt hættulegir ólánsmenn í land-
helgismálinu. Þó er óþjóðholl iðja þeirra allt til Bg
þessa smámunir einir hjá því sem verður, ef cEr
þeir bogna að fullu löngu eftir að sigur er uHI
unninn og skerða rétt þjóðarinnar á nýjan
leik. — m.
i

eáíi&jíSÍjípsaS
ÞórSur Stefónsson segir frá verbúSarvist i Þorlákshöfn, skútulifi oJL
Gamall sunnlendingur af
Vestfjörðum var nýlega á
ferð, hafði verið að yfirlíta
æskustöðvarnar austanf jalls.
Þórður heitir hann, Stefáns-
son, Þórðarsonar í Steins-
holti. Kominn er liann af Öl-
afi Árnasvni, syni Árna
prests á Holti undir Eyja-
fjpjlum, en kcna Árna klerks
var systir Jóns Espólíns.
Móðir Þórðar af Bolholtsætt.
Þetta verður að nægja ætt-
fróðum lesendum. Til frek-
ari giöggvunar má geta þess
að Þórður er föðurbróðir
Brynjólfs Bjarnasonar fyrrv.
ráðherra.
Þórður er fæddur að Núpstúni
í Hrunamannahreppi. Faðir
hans dó þegar hann var 18
ára og gerð'st Þórður þá í 3
ár vinnumaður hjá systir
sinni og mági sínum í Núps-
túni. Þá kveðst hann hafa
farið til sjós, fyrst tvær ver-
tíðir á Eyrarbakka, svo aðrar
tvær í Þorlákshöfn.
— Var mikil útgerð í Þor-
lákshöfn þegar þú varst
þar, Þcrður?
— Já, það voru ein níu
áraskip í Norðurvörmni, man
ekki hvað þau voru mörg í
Suðurvörinni.
— Voru þetta stórir bátar?
— Já, þetta voru allt upp
í tíræðinga. Allir bátar nema
einn voru bikaðir úr hrátjöru,
en eitt skip málað, og það
var kvartað yfir því hve það
væri þungt í sjó.
— Hvenær hófst vertíðin?
— Við fórum alltaf úteftir
laugardaginn síðastan í þorra
til þess að geta bryjað að
róa á mánudaginn .... Nei,
það heyrðist aldrei nein ótrú
á þvi að byrja verk á mánu-
degi. Sumir fóru fyrr en við.
— Hvernig voru verbúðirn-
ar?
inni. Þá var hverjum manfii
fengið 1 kg áf kaffibaunum,
Ví> kg. kaffibæti og 1 kíló
kandís og skyldi það endast
út vertíðina. Brauð fékk mað-
ur eftir þörfum. '
— Var þá aldrei soðinn
fiskur?
— Nei, þó við værum að
draga fisk aila vertíðina feng-
um við aldrei nýjan fisk.
— Var ekki bú:ð þarna í
Þorlákshöf n ?
— Jú, það var mikill bóndi
þar, Jón Árnason, hann átti
— Öfluðuð þið vel?
-— Já, og í Þ r'ákshöfn
voru áiltaf tekin köst, þ. e.
farnar þrjár sjóferðir á dag
þegar vel af’aðist, það var
stutt að fara í fiskinn. Þrí-
róið var þó aðeins framan af
vertið meða’i ekki var farið
að fara vestur i sjó.
. — Vinnudagurinn hefur þá
getað orðið langur?
— Það var birtan sem
sagði til um vmnudaginn. Við
vorum 12 á sjónum og fjórir
í landi til að beita, og það
að um s’.ys þaraa þessar ver-
tíðir sem ég réri. Þeir voru
furðu slyngir á veðrið og sjó-
inn, karlarnir. Formaðurinn
sem ég var hjá var ágætis-
karl, þótt hann þætti dálít'ð
hrjúfur, og liarðhe1 víti dug-
legur. Hann hét Jón í Norð-
urkoti.
— Hvert fór svo fiskurinn?
— Leof- lliiverzlun á Ej'r-
arbakka tók fiskinn. Já verð-
ið hefur víst verið lágt. Þeir
skömmtuðu það. Og §vo var
oftast vöruþurrð í verzlun-
— Veggirnir voru hlaðnir
úr grjóti og mold, svo var
moldargólf og moldarþak.
— Kaldar?
— Já, þær voru bæði kald-
ar og lekar, en það var aldrei
borinn eldur í verbúðirnar.
Inn i bálkinn sem menn sváfu
á — hann var líka úr mold og
grjóti — var hlaðið skot og
inni í því voru lóðir geymdar.
Það var oft beitt gotu og
beitt inni í búðinni — svo
það hefði ekki verið mjög
gott að hafa eld inni í búðun-
um. Skinnklæði sín höfðu
menn á stoð við höfðalagið.
— Var aldrei hitaður mat-
ur ?
— Nei, mat hafði maður að
heiman og geymdi kæfu og
smjör í skrínunni fyrir ofan
sig í bálkinum. Brauð fengum
við frá Eyrarbakka. Þau
voru svo meistaralega bökuð
að ég er viss um að þau væru
óskemmd enn! segir Þórður
og hlær við.
Nei, það var aldrei hitaður
matur, aðeins kaffi. Það var
gert í smiðju. Það voru þrjár
skipshafnir um hverja smiðju.
Þær voru hafðar þarna að-
eins til að hita kaffið. Hver
maður fékk tvo kúta af kol-
um til kaffihitunar á vertíð-
mörg hundruð fjár og fjölda
kúa. Einnig voru þarna fjög-
ur kot, en hjáleigubændurnir
höfðu enga kú.
— Fenguð þið þá ekki
mjólk fyrst þarna voru marg-
ar kýr?
— Mjólk! — heldurðu að
það hafi verið til peningar
þá til að kaupa mjólk!
— Hvar voru fötin ykkar
þvegin ?
— Fötunum komum við
fyrir til þvotta. Það var
brunnur í túninu, en vatnið
í honum var salt; það var
flóð og fjara í honum.
— Heilsufarið ?,
— Gott. Já, þá hafði mað-
ur heilsu þó maður væri ekki
að þvo sér á hverjum degi
-— og þá sjaldan það var, var
það helzt sjóvetthngurinn
sem maður snyrti sig með.
Eg man ekki eftir að mér
yrði misdægurt þarna.
— Höfðuð þið nokkra bók?
— Já, það voru sungnir
passíusálmar -á hverju kvöldi,
og ætli það hafi ekki verið
Péturshugvekjur sem lesið
var í. Bókasafn var þarna í
Þorlákshöfn, hvort hreppur-
inn eða sýslan átti það man
ég ekki, en hver maður lagði
eitthvað af mörkum til ,þess.
var reynt að gera að fiskin-
um á kvöldin eftir að komið
var í land. Fiskurinn var salt-
aður í byrgi. Sömu fiskarnir
voru alltaf hafðir efst, þá
fengust ekki yfirbre’ðslur.
Það voru mestu vandræði að
geyma saltið, því engin
geymsla var til fyrir það.
— Lentirðu aldrei í hrakn-
ingum ?
— Nei, ég hef aldrei Jent
í neinum hrakningi. Man
ekki eftir að hafa heyrt taí-
inni þegar kom fram um lok-
in, einkanlega ef það dróst
með skipakomur.
— Og þegar þiú hættir að
rca?
— Þá fór ég norður í
Þingeyjarsýslu. Var þar
kaupamaður tvö sumur, og
einn vetur. Þe:r borguðu
betra kaup fyrir norðan. Eg
fékk 14 krónur á öðrum bæn-
um en 15 á hinum. Það var
hæsta kaup sem þá var
greitt. Eg setti upp 12 krón-
ur — það var hæsta kaup
sem greitt var fyrir sunnan.
— Var ekki lítið um pen-
inga í þá daga?
-—- Jú, það mátti heita að
þetta væri í fyrsta skipti að
ég sá peninga.
— Hvernig líkaði þér fyr-
ir norðan?
— Mér fannst þeir komnir
töluvert lengra fyrir norðan
en ég átti að venjast að sunn-
an. Á aldamótum man ég
ekki eftir stórum hlöðum
nema á tveim bæjum fyrir
austan. Fyrir norðan voru
víðast hvar komnar hlöður.
Þeir voru mjög þurrkvandir.
Það myndi oft hafa verið
h'rt fyrir sunnan sem þeir
kölluðu votaband. Þá var
ekki eldavél nema á tveim
bæjum i Hreppunum, en fyrir
norðan voru alstaðar eldavél-
a-r.
— Hvað tókstu þér fyrir
hendur þegar þú fórst úr
Þingeyjarsýslum ?
— Eg fór suður aftur, og
fór á skútu.
— Varstu lengi á skútum,
og var þetta ekki hundalíf?
— Eg mun hafa verið átta
vertíðir á skúfum. Lífið, og
jæja, ég er ekki viss um að
menn gerðu sér gott af þvi
lífi nú sem þá var lifað. Eg
hætti á skútunum vegna lapp-
anna, þoldi það ekki vegna
þeirra. Annars voru gamlir
menn á skútunum. Eg man
eftir að einn formaðurinn
skipaði þeim alltaf að vera
niðri í vondum veðrum á sigl-
ingum. sagði að það væri nóg
af ungum mönnum til að ann-
ast siglinguna.
Eg var með góðum for-
mönnum. Hef aldrei verið
með formanni sem vann eins
mikið á skútunum sjálfur og
Kristinn Magnússon gerði.
Hann stóð allar vaktir við
færið, hann var í lireingern-
ingum með okkur og fór í
snjóferðir.
— Snjóferðir?
— Já, við höfðum svolítinn
ískassa. Hann var beitu-
geymslan. Og svo vorum við
að snapa snjó til að geyma
beituna í. Það var helzt uppi
í fjöllum norður á Ströndum
að við fengum snjó á sumrin.
Hann var borinn í pokum á
bakinu til skips. Það var
sóðaleg vinna. Seinast var ég
Þórður Stefánsson
með Jcni Ólafssyni, síðar
bankastjóra. Færasti for-
maðurinn sem ég var hjá
var Magnús' Magnússon sk:p-
stjóri á Ragnheiði. Mér datt
hann í hug þegar EgiII rauði
fórst við Grænuhlíð. Það var
einu sinni í síðasta túr á
skútunni að við vorum norð-
ur i Reykjafjarðarál þegar
brast á með norðanhríð.
Magnús lét. setja upp seglin
og bað okkur vera handfljóta
að gera að fislr'num, en það
var töluverður fiskur á dekk-
inu. Við þurftum að beita
töluverðu til að ná út og
norður og vestur fyrir Horn.
Magnús fór strax að stýrinu
og vék ekki frá því alla nótt-
ina. Við sáum hvergi land
frá því við lögðum af stað,
aðeins hríð, en svo vissum
við ekki fyrr en við vorum
komnir í smásævi, og Magn-
iis skipaði að varpa út alck-
erum. Svo bað hann vakt-
mennina að hafa færi úti
um nóttina og fylgjast með
því ef grynnkaði. Þegar birti
um morguninn sáum við að
við láum urdir Grænuhlíð.
Þetta rataði hann þótt ekki
sæist útúr augunum. Og sigl-
ingatækin þá voru helzt logg
— sem varð að taka inn til
að lesa af því. Magnús var
kennari við stýrimannaskól-
ann, en tók skipið alltaf á
páskum.
— Varstu með fleiri kunn-
um mönnum á skútunum ?
— Já, tvær vertíðir var ég
með Þórbergi Þórðarsyni.
— Var hann ekki óttalegur
skítbrasari?
— Hann var háseti aðra
vertíðina, og hann var ekki
verri kokkur en hver annar.
Hann var ómiíisandi maður á
skipinu, hann var svo
skemmtilegur.
— Gat hann nokkuð fisk-
að ?
— Já, hann stundaði vel
Framnald á 10 síðu.
ll)lllllllllll!lll1IlllllllllllllllllllllIllIIllllllllllllllllllllllIlllllllllil|||||||l!l<|||||||||||ll||||lllil|l||||ii|||||||i||||l||lil||i|(|lllIIIIllIllllHllllIllIIUIIIIIUil!Uillll!IIIIHIIlllilllll!lllllilIlli:ill!ili;illlllil^illlUlllllllll(lllllllllIlllllllllIlllllllllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllIllllllllllllIHIIIIlIllllllllllIlllllllIllllllllIllllllllllllHimiI1!linill!
TÍMI ÁTAKANNA KEMUR OG
BARATTUMALIN ERU AUQLJÓS
Nú er svo komið „viðreisn-
inni“ að flestar nauðsynja-
vörur hafa hækkað um þriðj-
ung og nokkrar vörutegundir
drjúgum meir, á meðan kaup-
gjald stendur í stað. Og verð-
ur ekki dregin dul á þá stað-
reynd. Þar segja verðlags-
skýrslur beran sannleika.
1 því góðæri sem nú er til
lands og sjávar, á þeim velti-
tímum, sem verið hafa,
hrynja tekjur verkafólks- í
botnlausan hyl verðhækkana
þrát.t fyrir að næg vinna hefir
verið og það er unnið. En
samhliða vex auður og chófs-
eyðslubragur í húsum auð-
manna. Og í leyni hirzlum
þeirra heima og erlendis hlað-
ast auðæfin upp.
Auðmennirnir ráða, og þeir
ráða í umboði fátækra manna,
það er dekksti skugainn.
Dýrtíðin heldur sína blóð-
göngu. Eyðslulán var tekið
erlendis og því er .eytt með
hraða. Meðal annars með töku
þess láns, sem verður að
greiða, er stefnt að eyðilegg-
ingu okkar beztu markaða.
Og markvisst er stefnt að
atvinnuleysi, með furðuleg-
ustu vaxtahækkunum, með
stöðvun fjárfestingar og með
kaupgetuleysi almennings,
sem mebkir samdrátt í iðn-
aði og verzlun.
Allir vita og viðurkenna,
að íslenzkar vinnuhendur af-
kasta miklu starfi. Sjómenn
hlýfast hvergi við og aflinn
berst á land og verkafólk í
landi tekur á móti aflanum,
svo hann r.ýtist og verði að
góðri vöru. Það er unnið
langa vinnudaga og oft nótt
með degi. Hvíldartíminn er
styttur og helgidagar verða
að vinnudcgum. Allt til þess
að aflinu nýtist og verði að
góðri gjaldeyrisvöru.
Við sem þekkjum þessa
langvirnudaga, þegar auk
þess oft vei’ður að vinna af
kappi, þekkjum þreytuna og
það slit, sem hún veldur, vit-
um að öfugþróun er í lífi ok'k-
ar þegar aðeins er gengið í
vinnuna og þaðan í ofstuttan.
svefninn Það veit hver sem
reyir að mikla sjálfsfórn þarf
til að standa langtímum of-
þreyttur að verki, og bera
svo í vitund sinni skuggann
af vaxandi dýrtíð sem sverf-
ur launin án afláts, það er
offórn. Sigg vinnunnar krepp-
ir lófann, sigg óstjórnar
kreppir hugann.
En íslenzkir valdránsmenn
og arðsjúgendur, en það er
hirð ríkisstjórnarinnar, hafa
komið ár sinni svo fyrir borð
að kaupgjald lækkar daglega
með síhækkuðu vöruverði og
verkamenn eru þvingaðir til
að lengja og lengja vinnu-
daginn, til að fyrra heimili
sín örbirgð.
Það krefst orðið ofþrælk-
unar að vinna fyrir brýnustu
lífsnauðsynjum, og verka-
menn fjarlægjast sína dýru
ávinninga.
Átta stunda vinnudagurinn,
er að vísu það sem dagvinnu-
kaup er miðað við, en vinna
þar fram yfir er greidd með
50 og 100% álagi, en það
lifir engin fjclskylda á kaupi
átta stunda vinnudags.
Orlofið okkar sem á að
vera hvíld frá yinnu og nú
eru 18 dagar eða 6% af
kaupi, hefur misst gleðina úr
tilgangi s'inum, þegar fleiri
og fleiri verkamenn neyðast
til að leita, sér vinnu orlofs-
dagana, til þess þannig að
mæta dýrtíð og tilbúnum
þrengingum viðreisnarsérfræð-
inganna.
Eix með fækkandi hvíldar-
dögum verkamamia þrengir
. að hag ok'kar þjóðax’menn-
ingar.
Þannig er ástandið, þjóð-
artekjur á sl. ári mestar sem
þær hafa verið, en fátækt
verkamanna eykst. Og at-
hyglisvert er að einmitt nú
þegar valdhafarnir hreykja
sér hæst í gullstólunum und-
ir smásjá gjótandi auðvalds-
augna, þá telja atvinnurek-
endur að nú sé færi að vega
að réttindamálum verkafólks.
Lög um slysa- og veikinda-
daga verkamanna eru þeim
mikill þyrnir í augum. Þeir
hafa hamazt að þeim lögum
og vilja þau feig. Þeir ráð-
ast að vinnulöggjöfinni og
heimta þar breytingar sem
höggvi sem mest ihelgasta
rétt verklýðssamtakanna. Og
þeir horfa gráðugum augum
á atvinnuleysistryggingasjóð-
ina, sem eru kkýlaus eign
verkamanna og heimta þar
meirihlutaaðstöðu.
Viði’eisn auðvaldsins er í
fullum gangi.
En mælirinn er brátt full-
ur, fjöldi alþýðufólks sem
veitti viðreisnarherrunum
umboð, er nú að vakna til
vitundar um þeirra aðferð.
Dýrtíðin segir til sín, meun
vita að spyrna verður gegn
c.fugþróuninni og það að sam-
tök fólksins ein eru þess
megnug að rétta við hlut a.l-
þýðunnar í landinu, og að
hver verkamanður og kona
sem styður íhaldsöflin, veikir
sín eigin samtök. Baráttan,
sem við höfum háð, heldur
áfram, tími átakanna kemur
og baráttumálin eru augljós:
Átta stunda vinnudagur með
fullmn Dunum, en það merk-
ir að lifað sé af átta stunda
virnuxdegi, lVað því mennxng-
arlífi, sem íslenzk framleiðsla
og þjóðartekju og auður geta
veitt.
Það verður okkar mikla
baráttumál og síðan stytting
vinnudagsins, sem vakandi
tækniþróun með aukinni
framleiðslu ber í skauti sínu.
Það er kominn tími til að
verkafólk, virði að fullu sinn
eigin manndóm, til jafns við
þá sem menningarlífi lifa bezt
með okkar þjóð í allri lífsaf-
komu, í klæðaburði, í húsa-
kynnum, í tryggingum og í
þeim lvstisemdum sem þióð-
lifið hefur bezt að bióða. Við
vitum af gcfugri tónlist, af
fjölþættrí list handa og anda
og af dýrum bókmenntum, en
hvers virði yrði kaup o'kkar
ef við ættum að njóta þess-
ara lystisemda. Kaun sem
verr og verr mætir brýnustu
lífsnauðsynjum.
Það er niðurlægjandi fyrir
verkafólk að hoi’fa til ört
lækkandi tekna æ ofan í æ og
vinna þó, lengja vinnudaginn
og hamast við framleiðslu-
störf og skyld hagnýt verk-
efri og s.iá svo. það sem öll-
um er ljóst, hvílíku eyðslu-
lífi fjcldi fólks lifir og hví-
lík stórglæfra fjárpólitík er
relriu í skjóli illa fengins
ve'tíauðs.
Það er skylda verkafólks
og verklýðssamtaka að
byggja nú öll sin ráð og á-
kvarðanir á traustum grunni.
Rétta sinn hlut, rétta hann
vegna þess sem af okkur
hefur þegar verið tekið og
með ihliðsión af l’fi okkar
í framtíðinni í okkar auðuga
landi.
Trj’ggxi Emilsson.