Þjóðviljinn - 21.05.1964, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 21. maí 1964
HðÐVIUINK
ÞJOÐLEIKHUSIÐ
S ARDASFU RST YN J AN
eftir IMRE KÁLMÁN
Leikstjórn og hljómsveitarstjórn: ISTVÁN SZALATSY
Frumsýning þessa gaman-
sama söngleiks fór fram í Þjód-
leikhúsinu á annan í hvita-
sunnu. Hér er að raeða um
sviðsverk, sem er mjög í stíl
Vínaróperettunnar bæði um
tónlist. anda og atburðarás.
Tónhöfundur er Ungverjinn
Imre Kálmán, f. 1882, d. 1953,
en hann mun mega telja síð-
asta tójiskáldið. er náð hafi
fullgildum árangri á þessu
sviði. Með honum tók þetta
vinsæla söngleiksform einskon-
ar fjörkipp, áður en það logn-
aðist út af til fuils.
Sú óperetta ICálmáns, sem
einna mesta hylli hefur áunn-
ið sér, er „Sardasfurstynjan".
Þessar vinsældir á hún ekki
Þetta gerðist á ráðstefnu í
París, sem Menningarstofnun
Sameinuðu þjóðanna (UNES-
CO) gekkst fyrir. Þar gerðu
6érfræðingamir áætlanir sínar
og komu jafnframt á fót stofn-
un, sem samræma á hinar al-
þjóðlegu aðgerðir. Þessi á-
kvörðun verður svo endanlega
samþykkt á ársþingi UNF.SCO
í október og nóvember.
Þessi barátta er hafin á
skeiði, sem einkennist af sí-
auknum vatnsskorti um heim
allan. Af samanlögðu vatns-
magni heimsins eru 97 af
hundraði i heimshöfunum, og
þetta magn er eins og nú
standa sakir ekki nothæft til
annars en „halda skipum á
floti“. eins og einn cérfræð-
inean"'' orðaði það. Þrír fjórðu
pessa vatnsmagns, sem
sizt að þakka þeim anda ung-
versku þjóðlaganna, sem yfir
henni svífur og bregður á hana
einkar sérkennilegum blæ. Tón-
listin er yfirleitt létt, eins og
vera ber í slíkum söngleikjum.
en hugtæk oft og einatt og
alltaf áheyrileg, og tekst höf-
undi furðuvel að sneyða hjá
þeirri flatneskju og væmni,
sem ósjaldan vill bregða fyrir
í sviðsverkum þessarar tegund-
ar. Efni og uppistaða eru að
sjálfsögðu léttvæg, en atburð-
arásin hæfilega slungin þeim
brögðum og flækjum, sem stíln-
um heyra, og allt er þetta
fram sett með skemmtilegri
gamansemi og oft snjallri
fyndni.
þá er eftir, eru bundnir i jökl-
um og „eilifum“ ís.
En vatnsþörf mannkynsins
eykst hröðum skrefum. Heim-
ilisneyzla á vatni er bókstaf-
lega eins og dropi i hafinu í
sambandi við vatnsmagnið sem
nota þarf I iðnaði og landbún-
aði. Til að framleiða eitt tonn
af stálþynnum þarf t.d. hvorki
meira né minna en 400 tonn
af vatni. Hver brauðhleifur
sem við fáum í hendur hefur
að jafnaði útheimt tvö tonn af
vatni. Niðurstaðan er sú, að
vatn er ekki lengur óþrjótandi
hráefni — ekki einu sinni í
löndum þar sem loftslag er
rakt. í mörgum borgum, sem
nú fá vatn sitt úr fljói-um og
ám með verulegu magni af
klór jtil sót+vii-oirisunar. hafa
menn mjög óljósa minningu
Þó að tónlistin sé að sjálf-
sögðu meginatriði í söngleikj-
um af þessu tagi, er þó gengi
þeirra ávallt mjög komið undir
hinum ytri áhrifum, eigi sizt
glæsilegri sviðsetningu, við-
hafnarmiklum hópdönsum. leik-
tjöldum o.s.frv., en allt virtist
þetta með miklum ágætum. Val
leikenda hlýtur þá einnig að
verða höfuðatriði í þessu efni,
og kemur þar eigi einungis til
greina söngkimnátta og leik-
hæfileiki Gervi hvers eins
verður einnig að hæfa sæmi-
lega hlutverki hans, því að
ella er hætt við, að heildar-
svipur verði ekki sá, sem til
er ætlazt.
1 aðalhlutverkinu var ung-
um, hvemig ferskt uppsprettu-
vatn er á bragðið.
Hin nýja áætlun miðar fyrst
og fremst að því að gera gagn-
gera rannsókn á því, hvað um
hið ósalta vatn verður í alls-
herjarhringrás vatnsins í heim-
inum, og sömuleiðis er ætlun-
in að rannsaka gaumgæfilega
ýmsa þætti i sambandi við
vatnsforða heimsins, bæði þá
sem snúa að náttúrunni og lög-
málum hennar og eins þá sem
snúa að viðleitni mannsins við
að breyta vatnshlutföllunum í
heiminum. — (Frá S.Þ.).
Apolloskot reynt
í næstu viku
KENNEDYHÖFÐA 19/5 — Á-
kveðið hefur verið að reyna að
skjóta geirafari af gerðinni
Apollo á loft á þriðjudaginn
kemur. Slíkt geimfar \ að senda
með menn til tunglsins þegar
þar að kemur, en í hessari
íyrsiu tilraun verður þó eng-
inn maður með því. Eldflaug
af gerðinni Saturn 1 verður not-
uð til tilraunaskotsins.
verska söngkonan Tatjána Du-
bnovszky og lék hina ungu og
fögru söngmey Sylvlu, sem
kveikir í hjörtum ungu mann-
anna með yndisþokka sínum.
Þetta hlutverk hlýtur að verða
helzti burðarás sýningarinnar.
Ungverska söngkonan syngur
laglega, og leikur hennar myndi
einnig nægja til að bjarga hlut-
verkinu. Hinsvegar verður að
segja, að óþarflega langt hafi
verið seilzt eftir leikkonu í
þetta hlutverk. Hefði eflaust
verið unnt að finna hér unga
og laglega söngkonu, sem fær
hefði verið um að gera þvi
hæfileg skil.
Af öðrum leikendum ber
fyrst að nefna Erling Vigfús-
son. Verður eigi annað sagt en
að hlutverki hins unga fursta
væri vel borgið í höndum
hans. Erlingur er nú orðinn sá
söngvari, að hann getur hik-
laust tekið að sér slíkt hlut-
verk, og jafnvel þó að nokkru
meira væri. — Bessi Bjamason
var óviðjafnanlegur í hlutverki
greifans. Skemmtileg gaman-
semi hans veitti í leikinn lífi
og fjöri, sem ekki hefði mátt
vanta. Aðalmótleikari hans,
Herdís Þorvaldsdóttir. lék sitt
hlutverk létt og þokkafullt.
Söngur beggja tókst furðuvel,
þó að hvorugt hafi sönglist að
sérgrein. — Guðbjörg Þorbjam-
ardóttir sómdi sér ágætlega í
hlutverki furstafrúarinnar. —
Þeir Guðmundur Jónsson. Lár-
us Pálsson, Ævar Kvaran og
Valur Gíslason fóru einnig með
allmerk hlutverk og tókst hið
bezta. önnur hlutverk voru
mirmi háttar. — Þjóðleikhúss-
kórinn hafði Carl Billich þjálf-
að og auðheyrilega vandað vel
tih
— * —
Sinfóníuhljómsveitinni stjóm-
aði ungverski hljómsveitar-
stjórinn István Szalatsy, og
hafði hann einnig haft á hendi
leikstjórnina. Þess kenndi víða,
bæði i tónlistarflutningi og
sviðsetningu, að þar hafði
maður um fjallað, sem öllum
hnútum er kunnugur. og má
Þjóðleikhúsið eflaust hrósa
happi fyrir að hafa getað feng-
ið kunnáttumann frá heima-
landi ,,Sardasfurstynjunnar“
sjálfrar til að stjóma hér þess-
um flutningi.
Þýðingu leikritsins hefur Eg-
ffl Bjamason annazt. Af því,
| sem prentað er í leikskránni,
má sjá, að hann hcfur vandað
sig betur en áður í þýðingu
söngtexta. Óbundna málið er
yfirleitt sæmilegt, þó að sums-
staðar komi fyrir ambögur, en
slíkt er ekkert einsdæmi. enda
leikrit, sem hér eru flutt, ein-
att að hálfu leyti á enskuskot-
inni dön&ku. Hér skal
einungis gerð athuga-
semd um eitt slíkt atriði,
sjálft heitið á söngleiknum,
„Sardasfurstinnan” sem fer
leiðinlega dansk-þýzkulega í
mu.mi, Hví má hún ekki heita
„furstynjan“ að gör tlum og
góðum íslenzkum hætti’’ 'Tða bá
„furstafiú", ef menn eru asJþ
hvað mótfallnir viðskeytinu
,,-ynja“. sem vissulega er þó
ástæðulaust. (Vera má, að nýja
orðabókin íslenzka hafi hér
valdið hugtakaruglingi, því að
af skilgreiningu hennar mætti
ráða, að viðskeytið væri lítt
hæft nema um kvendýr sumra
Erlend fjárfesting gegnir
tvímælalaust veigamiklu hlut-
verki í efnahagslífi Suður-Afr-
íku, segir í skýrslu sem skrif-
stofa Sameinuðu þjóðanna hef-
ur samij handa þeirri nefnd
Allsherjarþingsins, sem fjallar
um kynþáttastefnu (apartheit)
stjórnarinnar í Suður Afríku.
Á siðasta árinu, sem skýrslan
tekur til, 1961, námu erlend
hlutabréf um 4,3 miljörðum
dollara (185 miljörðum ísl.
króna). Stærstu hluthafarnir
eru Bandaríkin og Bretland,
sem samanlagt stóðu á bak
við rúmlega 7ð af hundraði
allra fjárfestinga árið 1961.
Enda þótt fjármagnsflótti
hafi átt sér stað á síðustu ár-
um frá Suður-Aíríku, er greini-
legt, að traust og tiltrú fjár-
Starfsmannablað Sameinuðu
þjóðanna, „Secretariat News“
lýsir í greinaflokki, sem birzt
hefur að undanförnu, hinum
mörgu og torveldu vandamál-
um, sem upp koma í sambandi
við þýðingar hjá alþjóðastofn-
unum á borð við Sameinuðu
þjóðirnar. Nú er röðin komin
að kínversku, elzta og mest
notaða tungumáli heims.
Kínverska er eitt af fimm
opinberum tungumálum Sam-
einuðu þjóðanna, og þess
vegna verður að þýða umræð-
ur Allsherjarþingsins, tækni-
legar skýrslur og margt annað
á þetta mál. Þessu verkefni
sinna ekki einungis sérfræð-
ingar í tungumálum, heldur
kcma þar einnig við sögu sér-
íróðir menn í lögfræði, sagn-
fræði og öðrum grelnum þjóð-
félagsvísindanna.
Ástæðan til þessa er sú, að
upp koma mjög erfið tæknileg
vandamál í sambandi við þýð-
ingar á kínversku. Það er t.d.
torvelt að finna tákn eða „bók-
stafi“, sem táknað geti hinar
ýmsu hugsanir eða hugmyndir,
einkanlega á hinum vísinda-
lega og tæknilega vettvang'.
Þessi vandamál eru leyst með
því að stilla saman mörgum
táknum, sem verða Þá jafn-
tegunda ogíannarri ómennskri
merkingu, en það væri vissu-
lega mesti misskilningur, eins
og fjölmörg dæmi sanna, til að
mynda orðin ásynja, greifynja,
karlynja í sköpunarsögu biflí-
unnar o.s.frv.).
magnshafa hefur a.mJk- að
nokkru leyti verið endurvakin
síðan óeirðirnar í Sharpville
áttu sér stað árið 1960, segir
í skýrslunni. Einkafjárfesting,
bæði frá Bretlandi og Banda-
ríkjunum, var veruleg árið
1962. Að því er varðar opin-
bera fjárfestingu, var þó um
að ræða fjármagnsflótta frá
Suður-Afríku til þessara landa.
í skýrslunni er tekið fram,
að skiljanlegt sé, að Suður-
Afríka dragi til sín erlent fjár-
magn. Ágóðinn hefur á seinni
árum numið 250 — 300 miljón-
um dollara árlega. Árið 1962
nam ágóðinn af einkafjárfest-
ingu frá Bretlandi og Banda-
ríkjunum 80 (frá Bretlandi)’
og 72 miljónum dollara.
(Frá SÞ>.)
framt nokkurs konar skilgrein-
ingar. Orðið „hlutleysi“ er td.
þýtt á kínversku með fjórum
táknum, sem í orðréttri þýð-
ingu merkja „standa-mitt-á-
milli-kenninganna“.
Þýðandinn skrifar ýmist
sjálfur eða talar inn á segul-
band. Noti hann seinni aðferð-
ina, verður hann að gæta sín
sérstaklega á samnefnunum, þ.
e.a.s. orðum sem hljóma eins
en hafa gagnólíka merkingu.
Kínverska en einsatkvæðis-
tungumál og tiltölulega fátæk
að hljóðum, en hefur hins veg-
ar.. m5rf tónföll „Kúéi-kuó“
(f jórði tónn) þýðir þannig „Yð-
ar heiðraða land“, en „Kúei-
kuó“ (þriðji tónn) merkir hins
vegar „djöfullega land“.
Þýðingarnar ganga síðan til
skrautritara, sem skrifa tákn-
in á stórar arkir, en siðan eru
þau minnkuð niður ; þriðjung
áf upprtnalegri stærð sinni
með ljósmyndun og því næst
prentuð í „offset-prenti“.
Tilraunir með ritvélar i stað
handskriftar hafa ekki gefið
góða raun. Kínverska ritvélin
er tilbrigði við þá Japönsku
með 1000 táknum á stafaborð-
inu og mörg þúsund va-»tákn-
um. Hún er bæð; ó.
hentug. —, (Frá S.Þ.).
Aðalleikcnclurnir fjórir: Tatjana Dubnovszky, Bessi Bjarnas., Herdís Þorvaldsd. og Erlingur Vigfúss.
—------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<S>
Undirbúningur hafínn að bar-
áttu gegn vatnsskortinum
Fyrsta sameiginlega átak mannkynsins til að
stemma stigu við síminnkandi vatnsforða í heim-
inum og samræma rannsóknir á aðferðum, sem
ráðið geti bót á vandanum, er nú vel á veg kom-
ið. Fulltrúar 56 ríkja gerðu í síðasta mánuði ná-
kvæmar áætlanir um alþjóðlega baráttu gegn
vatnsþurrðinni á næsta áratugi, og mun hún hefj-
ast 1. janúar 1965.
<&■
Erlend fjárfesting
í Su&ur-Afríku
Ymsir erfiðleikar við
þýðingar á kínversku