Þjóðviljinn - 21.12.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. desember 1975.
Álverið borgaði 31 eyri
í fyrra. Aðrir notendur
borguðu 327 aura
fyrir kílóvattstundina
Lífsnauðsyn að móta
raunsæja orkumálastefnu
íslendingar hafa tapað 5,7
miljörðum á raforkusölunni
tii álhringsins miðað við
orkuverðið að Grundartanga
SVAVAR GESTSSON:
Verðið enn langt undir
framleiðslukostnaði
1969 hóf álbræðslan i Straums-
vik starfrækslu sina. Hún hefur
siöan sett mikiB mark á þjóðlifiö,
hefur haft áhrif á umræðu um
stjórnmál, kjarasamninga, nátt-
úruvernd og siöasten ekki sist um
orkumál. A fyrstu árum verk-
smiðjunnar og eins á árum að-
dragandans héldu andstæöingar
verksmiðjubyggingarinnar þvi
fram að fyrirhugað orkuverð til
hennar væri allt of lágt, undir
framleiðslukostnaðarverði. Þeir
héldu þvi fram að það væri
hneyksli aö ekki væri gert ráð
fyrir hreinsitækjum við verk-
smiðjuna og þeir lögöu áherslu á
að álsamningurinn væri
háskalegt fordæmi: yrðu gerðir
fleiri slikir samningar væri
islensku sjálfstæði stefnt i voða.
Hvað segir
reynslan?
Ég hygg að á þeim árum sem
liðineru frá þvi að álbræöslan tók
til starfa hafi æ fleiri gert sér
grein fyrir þvi hneyksli sem ál-
samningarnir eru, enda dettur
engum lengur i hug að verja þá
samninga. Morgunblaðiö, Eyjólf-
ur Konráö og félagar hans vilja
helstaf öllu gleyma þeim samn-
ingum. A þá er ekki lengur
minnst sem fyrirmyndarsamn-
inga. Fyrir þá sem kannski muna
ekki eftir umræðunni um álsamn-
ingana fyrir 6—10 árum skal það
undirstrikaö hér aö það voru til
menn á Islandi sem héldu þvi
fram i fullri alvöru að það væri Is-
lendingum ákaflega hagstætt aö
losna við raforkuna á 2,5 mills
kilóvattstundina eöa sem svarar
43 aurum á núverandi dollara-
gengi. Islendingum væri brýn
nauðsyn að losna við alla raforku
sina hiö skjótasta — vegna þess
að kjarnorkan myndi leysa virkj-
anir vatnsfalla af hólmi innan
skamms. Þeir sem einkum héldu
fram þessum sjónarmiöum voru
Jóhannes Nordal og Eyjólfur
Konráð Jónsson. En hver hefur
reynslan orðið? Litum fyrst á
reynsluna gagnvart raforkunot-
endum i landinu.
I fyrra, 1974, voru seldar is-
lenskum orkuverum 2.123 giga-
vattstundir raforku. Fyrir þetta
var alls greitt kr. 3.475 milj. eða
sem svaraði 164 atu'um d hverja
kflóvattstund.Á þessu sama ári,
1974, fékk álverið af allri raforku-
sölunni 1.171 gigavattstundir,
sem kostuðu álverið aðeins 359
milj. kr. eða 31 eyri kflóvatt-
stundin. Vegna þessa lága verðs
til álbræðslunnar urðu aðrir raf-
orkunotendur i landinu að greiða
327 aura á kflóvattstundina eða
rúmlega 10 sinnum meira en ái-
verksmiðjan. Þannig borguðu is-
lendingar miljaröa meö raf-
magninu til tsals I fyrra eins og
jafnan áður. Vissulega er það
verð sem hér hefur veriö nefnt
verö frá dreifiveitum og þvi má
halda fram með réttu að eðlilegt
sé að selja stórfyrirtækjum raf-
magn á lægra veröi en almennt
gerist þar sem þau séu svo stór
viöskiptaaðili. En framleiðslu-
verð á raforku varð i fyrra að
meðaltali 60 aurar á kflóvatt-
stundina.Þá vantaði 29 aura upp
á verðið fyrir hverja kflóvatt-
stund frá Isal eöa hvorki meira né
minna en um 250 milj. kr. I viöbót
við orkuverðið á þessu eina ári.
Það er ennfremur fróölegt að
hafa það i huga aö hefði álverinu
veriö seld orkan á sama veröi og
málmblencUverksmiðjunni hefur
verið ætlað, þá værum við islend-
ingar 5,7 miljörðum króna rikari i
dag en raun er á.
Þessar tölur sýna hversu óhag-
stæður álsamningurinn um raf-
orkusölu hefur orðið okkur. Það
er svo lærdómsrikt i ljósi þessara
staöreynda að rifja það upp sem
fyrr var nefnt um vantrú nokk-
urra islendinga á islenskum orku-
gjöfum og það er einnig fróðlegt
að minnast þess að þessir aöilar
reyndu að gera orkusölusamning-
inn sem allra dýrlegastan i aug-
um alþjóðar meö þvi að ljúga til
um ýmsar forsendur hans.
Til viöbótar við þennan smán-
arlega samning um orkuverðið
sem hér hefur veriö rakinn
aðnokkruber að nefna aö samn-
ingurinn gerði ráð fyrir þvi aö
raforkuverðið til auðhringsins
lækkaði um þessar mundir i 2,5
mills eða um sjötta part. Þá leit
dæmið enn hrikalegar út en áöur.
Nú hafa þau tiðindi gerst aö for-
ustumenn Sjálfstæðisflokksins
hafa kosið aö reyna að breiða yfir
misgjörðir viðreisnarstjómar-
innar. Þeir hafa þvi farið á flot
meö nýtt frumvarp á alþingi sem
felur i sér verulegar úrbætur frá
núgildandi samningi, þrátt fyrir
fjölmarga annmarka, sem áfram
eru á álsamningnum.
Magnús Kjartansson hreyföi
þvi sem iðnaðarráðherra á slnum
tima að álhringurinn hækkaði
raforkuveröið frá þvi sem var i
gildandi samningi. Jafnframt var
gert ráð fyrir sömu skattaupp-
hæðum og áður hafði Verið gert
ráð fyrir. Magnús Kjartansson
flutti mál sitt á sanngirnisgrund-
velli, með tilvisun til þess hve
mikið orkuverð heföi hækkað i
heiminum. Augljóst var að for-
svarsmenn álhringsins töldu
málaleitan islenska ráðherrans
langt frá þvi að vera fráleita; hins
vegar fóru ekki fram hjá þeim
blaðaskrif og ræður manna á Is-
landi þar sem þvi var haldiö fram
af stærsta stjórnmálaflokknum
að álsamningurinn væri i alla
staöi einstaklega hagstæöur. Að
sjálfsögðu er forsvarsmönnum
álhringsins ljós valdaaðstaða
hinna ýmsu stjórnmálaflokka á
Islandi, og þeir gátu sem best
bundið vonir sinar við Sjálf-
stæðisflokkinn eins og fyrri dag-
inn. Einhvern timann kæmist
hann til valda á nýjan leik og þvi
var sjálfsagt að hinkra. Auð-
hringurinn hafnaði málaleitan
Magnúsar Kjartanssonar. En svo
fór að lokum aö forustumenn auö-
hringsins — kaupendur rafork-
unnar — töldu það fullkomið
blygðunarefni orðið, aö greiöa
ekki hærra verö fyrir raforkuna
hér á landi. Þeir voru likastir
manni sem gerir reyfarakaup, en
kann ekki viö aö segja frá verö-
inu, vegna þess að seljandinn hef-
ur veriö féflettur. Alhringurinn
heimtaöi aö fá að borga hærra
verö — og islenska rikisstjórnin
féllst á það! Þar með viður-
kenndu Ragnar Halldórsson og
Gunnar Thoroddsen i sameiningu
alla gagnrýni sósialista á ál-
samningana frá upphafi vega.
22 miljaröa tap
1 hinum nýja samningi felst þó
aðeins viðurkenning en þvi miöur
leiðréttir hann ekki þær skekkjur
sem eru i álsamningnum og allar
eru okkur I óhag. 1 nýja samn-
ingnum er gert ráð fyrir að orku-
veröiö verði minnst 3,5 mills, en
siðan er reiknað með hækkunum
á álverði og orkuverði breytt eftir
þvi, upp á við og niður á við, en þó
aldrei niður fyrir 3,5 mills. Mill er
einn þúsundasti úr bandarikja-
dollar, eða 17 kr. hvert mills
miðað við gengið 1$ = 170 kr. I öll-
um opinberum útreikningum
rikisstjórnarinnar er gert ráð
fyrir aö þessar hækkanir verði
2,5—5,0% á ári út samningstim-
ann eöa til ársins 1994. Þessir
opinberu útreikningar breyta þó
engu um þá staðreynd að við
samanburð á þessum samningi
og orkuveröi I dag er sjálfsagt aö
miða jafnan viö núviröi.Ef gert
er ráð fyrir aö álhringurinn kaupi
1125 gigavattstundir á ári kaupir
hringurinn alls 21.375 glgavatt-
stundir til loka samningstimans,
1994. Miöaö viö að hringurinn
greiði 4 mills fyrir hverja kfló-
vattstund veröur heildargreiðsl-
an fyrir 85,5 miljónir dollara á
timabilinu öllu. Þaö er vissulega
veruleg hækkun frá þvi sem verið
heföi að óbreyttum samningi, 2,5
mills á kilóvattstundina. En þaö
er ekki slik viömiöun sem islend-
ingar nota; þeir hljóta aö miöa viö
það hvaö kostar aö framleiöa
orku i landinu. Kostnaðarverð á
framleidda kilóvattstund i fyrra
var 60 aurar en þessi upphæð er
áreiöanlega mun hærri i ár. 1
fyrra var hallinn frá þessu
meðaltalsframleiöslukostnaðar-
verði 250milj. kr. sem fyrr segir.
Ef hins vegar er miöaö viö allan
timann fram til 1994 reiknast tap-
ið i miljörðum hvort sem miðaö
er við meðaltal framleiðslukostn-
aöar eða annað. 1 samningunum
um málmblendiverkmiöjuna var
reiknað með 10 mills á kvst. fyrir
forgangsorkuna. Ef miðað er við
þetta verö annars vegar og hins
vegar hið nýja samningsverð
fyrir álverksmiöjuna, 4 mills, er
tapiö á raforkusölunni til auö-
hringsins um 22 miljaröar Is-
lenskra króna á öllum timanum
eöa sem svarar kostnaöarveröi
tveggja Sigölduvirkjana.
Undir
framleiöslu-
kostnaði
Þegar Sigölduvirkjun er komin
i notkun kostar kvst. á núviröi
reiknaö kr. 1.80. Þar meö hækkar
meðaltal framleiöslukostnaðar á
kvst. raforku hér á landi um 60%
og þegar Hrauneyjarfossvirkjun
er komin með inn i myndina
hækkar meöaltalsverðið enn.
Gera má ráö fyrir, aö þá yröi —
enn á núvirði — meöaltalskostn-
aöur á kvst. um 1,38 kr. Sé miðað
við þetta verð og borið saman við
4 mills á kvst. til álbræðslunnar —
en 4 mills eru nú 68 aurar — sést
aö veröiö til álbræöslunnar
veröur langt undir meöaltali
framleiöslukostnaöar á raforku
hér á landi. Þannig hefur þaö ver-
iö I enn rikari mæli, en svo mun
veröa um enn ókomna framtiö
allt þar til smánarsamningur
þessi er á enda runninn undir
aldamótin.
UM NÝJU ÁLSAMNINGANA
Til 1994 — þegar samningurinn viö
álhringinn rennur út — tapa íslendingar
sem svarar andviröi tveggja Sigölduvirkjana
á nýja samningnum við álverksmiðjuna miðað
við samninginn við járnblendiverksmiðjuna
Dollarinn kostar nú 79% fleiri krónur
íslenskar en 1969, svissneski frankinn kostar
hinsvegar 189% fleiri krónur íslenskar.
Snilldarbragð að semja í dollurum!