Þjóðviljinn - 07.09.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 7. september 1982
Utanríkisstefna
Mitterands
Þegar de Gaulle komst til
valda í Frakklandi fyrir tæpum
aldarfjórðungi urðu mikil
umskipti í franskri
utanríkisstefnu, þótt ekki
kæmu þau öll í Ijós þegar í stað
vegna hins sérstaka ástands sem
ríkti vegna styrjaldarinnar í
Alsír. Fram að valdatíma hans
höfðu stjórnarskipti verið mjög
tíð í landinu, en þrátt fyrir það
höfðu valdhafarnir yfírieitt haft
það sameiginlegt að vera
ákafíega hallir undir
Bandaríkjamenn og aðhyllast
það sem gjarna hefur verið
kallað „Atlantismi“ í frönskum
stjórnmálum. Auk þess fylgdu
þeir yfírleitt ísraelsmönnum að
málum í deilum þeirra við
Araba, og voru þessi atriði að
sjálfsögðu tengd, því að stefna
Bandaríkjamanna í málefnum
austurlanda nær var á sömu
leið.
Sjálfstæð
utanríkisstefna
De Gaulle vildi hins vegar að
Frakkar tækju upp alveg sjálfstæða
utanríkisstefnu og væru ekki hallir
undir einn eða annan, heldur hegð-
uðu þeir sér í samræmi við sérstöðu
landsins og sína eigin þjóðarhags-
muni. Hann vildi síst af öllu að Fra-
kkar væru einhverjir sérstakir
framverðir Bandaríkjamanna í
deilum þeirra við þá sem hann
nefndi aldrei annað en „Rússa“ og
yrðu að miða allar sínár gerðir á
alþjóðavettvangi við einhverja
stórveldishagsmuni fyrir vestan
Atlantsála.
Eftir valdatöku sína fór de
Gaulle því smám saman að losa um
tengslin við Bandaríkjamenn, efla
sjálfstæði Frakka í utanríkismálum
og vingast við Sovétmenn. í þessu
skyni hætti hann hernaðarsam-
vinnu við Atlantshafsbandalagið,
jók samskiptin við Sovétmenn á
mörgum sviðum, ekki síst f við-
skiptamálum, og tók upp jákvæða
stefnu gagnvart ýmsum frelsis-
hreyfingum þriðja heimsins, sem
Bandaríkjamenn börðust gegn.
Hann gagnrýndi Bandaríkjamenn
fyrir athæfi þeirra í Vietnam, og
hikaði ekki við að ögra öllum engil-
saxneska heiminum með því að
hrópa „lifi frjálst Kvíbek" í Kan-
adaferð sinni 1967.
Styrjöldin í Alsír spillti að sjálf-
sögðu mjög fyrir samskiptum '
Frakka við Arabaríkin, en þegar
þeirri tálmun var rutt úr vegi, var
það ekki nema eðlilegt framhald af
heildarstefnu de Gaulle að hann
hætti skilyrðislausum stuðningi við
ísrael og tæki upp vinsamleg sam-
skipti við Araba. Þessi stefnu-
breyting var Iengi í deiglunni, en
hún komst mjög rækilega í fram-
kvæmd á tímum sex daga stríðsins
Mitterrand í heimsókn hjá Begin: „fyrir neðan lágmarkskurteisi“
Tækjum fyrir gasleiðsluna miklu skipað út í Le Havre.
1967, þegar de Gaulle lagði bann
við sölu á vopnum til ísraels og
gagnrýndi ísraelsmenn harðlega.
Eftir það jukust mjög tengsl
Frakka og Araba og Frakkar urðu
vinsælastir allra vesturlandabúa í
Arabaríkjunum.
Utanríkisstefna de Gaulle vakti
mjög mikla gremju meðal Banda-
ríkjamanna og bandamanna þeirra
á vesturlöndum. Farið var að
breiða þá skoðun út með öllum |
ráðum að hann væri einshvers kon-
ar handbendi kommúnista, — hún
læddist inn í ritstjórnargreinar
Orðsending
irá Hitaveitu
Reykjavíkur
Þeir húsbyggjendur og aðrir sem ætla að fá
tengda hitaveitu í haust og í vetur, þurfa að
skila beiðni um tengingu fyrir 1. október n. k.
Minnt er á að heimæðar verða ekki lagðar í
hús fyrr en þeim hefur verið lokað á fullnægj-
andi hátt, fyllt hefur verið að þeim og lóð
jöfnuð sem næst því í þá hæð sem henni er
ætlað að vera. Heimæðar verða ekki lagðar ef
jörð er frosin nema gegn greiðslu þess auka-
kostnaðar sem af því leiðir, en hann er veru-
le8ur- Hitaveita Reykjavíkur
virtra blaða, kom fram í alls kyns
áróðursritum og birtist jafnvel í
reyfurum, þar sem einhver náinn
samstarfsmaður franska forsetans
var látinn vera sovéskur njósnari.
Greinilegt var að einhverjar vanar
áróðursstofnanir voru á bak við
þetta allt, og böndin bárust jafnvel
beint að leyniþjónustu Bandaríkj-
anna og ísraels, þegar reynt var að
koma þeim orðrómi á flot 1967, að
de Gaulle væri orðinn elliær, eða
geðveikur eða hvort tveggja.
Skoðun
sósíalista
Þessi stefna de Gaulle var ekki
eingöngu tengd honum sjálfum,
heldur hafði hún talsvert fylgi í
Frakklandi og eftirmenn hans,
bæði Pompidou og Giscard d’Esta-
ing fylgdu í aðalatriðum sömu
stefnu, þótt þeir reyndu að taka
upp svolítið vinsamlegri stefnu við
Bandaríkjamenn og forðast að ög-
ra þeim að óþörfu. Vinstri menn
voru hins vega klofnir í afstöðu
sinni til þesarar utanríkisstefnu.
Kommúnistar voru algerlega fyl-
gjandi þeirri stefnu, sem de Gaulle
hafði markað og gagnrýndu eftir-
menn hans einkum fyrir það sem
þeir töldu að væri fráhvarf frá
henni.
En sósíalistar voru á állt öðru
máli. Samkvæmt gamalli hefð
hneigðust þeir alltaf til „Atlant-
isma“ og til vináttu við ísraels-
menn, og þótt flokkurinn gengi í
algera endurnýjun upp úr 1972,
breyttist það ekki í grundvallarat-
riðum. Mitterrand, sem þó tók við
forystu flokksins, vildi þó ekki
hverfa til þess „Atlantisma“, sem
var við lýði fyrir valdatöku de
Gaulle, því að hann tilheyrði liðn-
um tíma, en hann gagnrýndi Gisc-
ard d’Estaing harðlega fyrir að
vanrækja bandamenn Frakka og
sýna Sovétmönnum fylgispeki og
allt að því undirlægjuhátt. Jafn-
framt réðst hann á valdhafa Frakk-
lands fyrir að draga allt of mikið
taum Araba og sakaði þá jafnvel
um að hafa selt hagsmuni Israels-
manna fyrir olíu.
Þessi afstaða frönsku sósíalist-
anna vakti þó sáralitla athygli utan
Frakklands, því að þar trúðu menn
hiklaust þeim áróðri að Mitterrand
og flokksmenn hans væru ekki ann-
að en handbendi kommúnista;
jafnvel þótt þeir leituðust við að
taka upp einhverja sjálfstæða
stefnu, myndu kommúnistar fá
slíka lykilaðstöðu - þar sem sósíal-
istar gætu ekki fengið völdin án
stuðnings þeirra og aðstoðar - að
þeir gætu síðan mótað stefnuna að
vild. Bandaríkjamenn og fylgis-
menn þeirra litu því jafnan á Gisc-
ard d’Estaing, sem Mitterrand
gagnrýndi fyrir Rússaþjónkun,
sem sinn sérstaka vin og á sósíalista
sem óvini sína.
Um leið og Mitterrand var kjör-
inn forseti Frakklands kom í ljós að
sá áróður að hann myndi verða gísl
kommúnistaflokksins hafði ekki
við hin minnstu rök að styðjast.
Bæði urðu málalyktir á þá leið að
hann átti þeim ekkert að þakka og
var ekki háður þeim á neinn hátt,
og svo sýndi hann það strax í verki
að hann ætlaði að fylgja sinni eigin
stefnu í hvívetna og ekki láta neinn
svejgja sig af þeirri braut. Hann
sagði Sovétmönnum miskunnar-
laust til syndanna vegna atburð-
anna í Afghanistan, vegna mann-
réttindamála o.fl., og þótt hann
væri heldur myrkur í máli við
Bandaríkjamenn út af framkomu
þeirra í Mið-Ameríku, reyndi hann
að bæta samskiptin við þá. Jafn-
framt ákvað hann að eitt af sínum
fystu verkum skyldi vera að fara í
opinbera heimsókn til ísraels, en
þangað hafði enginn Frakklands-
forseti áður farið.
Gaullískur „stíll“
En þrátt fyrir þennan skýra vilja
Mitterrands hefur raunin orðið sú
að hann hefur í æ ríkara mæli leiðst
til að taka upp svipaða stefnu og
hinn gamli andstæðingur hans de
Gaulle hafði áður markað, og hika
frönsk blöð ekki við að segja að
hann sé alltaf að verða „gaullí-
skari“ í hugsun og stíl. Margir
Frakkar skýra þessa þróun einfald-
lega með því að de Gaulle - sem
var fyrsti sjálfstæði og sterki vald-
hafinn í Frakklandi eftiy lok seinni
heimsstyrjaldarinnar - hafi tekið
upp þá utanríkistefnu, sem best
samræmdist hagsmunum Frakka
og stöðu þeirra í heimspólitíkinni,
og hljóti hver sá forseti, sem vilji í
raun og veru sjá hagsmunum lands-
ins borgið, að fara inn á svipaðar
brautir.
Þessi skoðun er tvímælalaust rétt
að verulegu leyti, en það er þó
nokkuð athyglisvert að í þessum
málum er það ekki Mitterrand sem
af einhverjum hagsmunaástæðum
hefur hætt við að sækjast eftir góðu
samstarfi og samskiptum við
Bandaríkjamenn og ísraelsmenn,
heldur eru það valdhafar þessara
þjóða sem hafa komið þannig fram
að það var ógerningur fyrir Mitter-
rand - hversu góðan vilja sem hann
hafði - að láta eins og ekkert hefði
gerst og halda stefnu sinni til
streitu.
Gróf framkoma
Viðskipti Mitterrands við Men-
achem Begin eru gott dæmi um
þetta. Þegar Mitterrand tók við
völdum lýsti hann strax yfir vináttu
sinni við ísraelsmenn og lofaði að
endurskoða alla þá þætti í franskri
utanríkisstefnu, sem gætu orðið
hagsmunum þeirra hættulegir.
Hann lýsti því reyndar yfir um leið
að ekki væri hægt að leysa deilu-
málin fyrir botni Miðjarðarhafs án
þess að tryggja einnig réttindi Pal-
estínuaraba, en allir vissu að hann
var andvígur hreyfingu Arafats. ís-
raelsmenn biðu alls ekki eftir því
að Mitterrand framkvæmdi þessa
stefnu sína og endurskoðaði t.d.
viðskiptasamninga við Arabaríki,
heldur eyðilögðu með sprengjuár-
ás kjarnorkuverið í Tamouz í Irak,
sem Frakkar voru að byggja, og
gátu Frakkar vitanlega ekki litið á
þetta öðruvísi en sem móðgun af
grófasta tagi. Þegar Mitterrand fór
í opinbera heimsókn til fsraels eins
og hann hafði lofað, var móttöku-
ræða Begins í ísraelska þinginu
„fyrir neðan lágmarkskurteisi" að
sögn franskra blaðamanna. Loks
hefur Begin ekki linnt árásum á
stjórn Mitterrands og franska vald-
hafa yfirleitt: hann hefur kallað þá
til ábyrgðar fyrir sprengjutilræðin
gegn gyðingum í Frakklandi, líkt
landinu við Þýskaland Hitlers og
lýst því yfir að hann hefði rétt til að
verja hagsmuni gyðinga hvar sem
væri í heiminum, en ekki er hægt að
skilja það öðru vísi en sem ógnun
um íhlutun í frönsk innanríkismál.
Þannig er framkoma Begins við fs-
raelsvininn Mitterrand miklu harð-
ari og grófari en hún var við Araba-
vininn Giscard.
Gas og korn
Bandaríkjamenn hafa komið
fram af meiri lipurð, en í raun og
veru er ekki grundvallarmunur á
hegðun þeirra og ísraelsmanna.
Mitterrand sýndi þeim það ræki-
lega í upphafi að hann væri ekkert
handbendi kommúnista og hefði
svipað viðhorf til Sovétríkjanna og
þeir sjálfir. Síðan reyndi hann eftir
megni að taka upp jákvætt sam-
band við valdhafa Bandaríkjanna
og átti m.a. miklar umræður við
Reagan forseta sem virtust gefa
góðan árangur. En Bandaríkja-
menn sýndu það fljótlega að þeir
skeyttu ekki hið minnsta um hags-
muni Frakka eða annarra Vestur-
Evrópumanna ef þeirra eigin hags-
munir voru í einhverri hættu. Þeir
hikuðu ekki við að koma efnahags-
lífi Vestur-Evrópu í hættu með sín-
um eigin efnahagsráðstöfunum, og
þeir leitast stöðugt við að knýja
Evrópumenn til að hætta við kaup
á gasi í Sovétríkjunum, þótt þeim
þyki sjálfum ekkert athugavert við
að selja Sovétmönnum korn.
Svo virðist sem valdhafar bæði
ísraels og Bandaríkjanna séu fast-
ákveðnir í því að fylgja sinni eigin
stefnu út í ystu æsar hvað sem það
kostar og vilji ekkert skeyta um
hagsmuni annarra. Þá er það kann-
ske ekki nema eðlilegt þött þeir
vilji heldur hafa andstæðinga sem
þeir geta barist við og knésett held-
ur en bandamenn sem þeir verða
að taka tillit til. Begin fellur því ver
að heyra Mitterrand tala um hags-
muni Palestínuaraba sem hann er
meiri vinur ísraels, því þá þarf
hann að hlusta á hann og taka tillit
til skoðana hans, og Reagan for-
seta líkar heldur ekki að þurfa að
ræða um málamiðlun við þjóðar-
leiðtoga, sem hefur sýnt það að
hann vill ekki sýna risaveldinu í
austri neina linkind.
Við þessar aðstæður er það því
ekki „hinn gaullíski stíll“ Mitterr-
ands sem er undrunarefni, heldur
hitt að hann skuli þó ekki hafa
leiðst til að ganga enn lengra, - að
hann skuli hafa forðast vandlega
þær gildrur sem Begin hefur lagt
fyrir hann og reyna enn að fara bil
beggja, og að hann skuli stöðugt
reyna að ná samkomulagi við
Bandaríkjamenn hvaða brögðum
sem þeir beita.
e.m.j.