Þjóðviljinn - 22.07.1984, Blaðsíða 11

Jónas Árnason og Jón Kristófer í Hafnarstræti um það leyti sem Syndin Kom út 1962.
orðinu Hafnarstrætisróni, því
þarna áttu allar stéttir sína full-
trúa, um lengri og skemmri tíma:
embættismenn, grósserar
kynntust þarna sjómönnum og
verkamönnum. En vissulega
voru líka til landeyður þarna
einsog annars staðar, en það er
annað mál. Það var líka annað
að líta þarna við eða liggja þarna
við einsog margir okkar gerðu.
Þetta var sérstakt tímabil í sögu
Reykjavíkur sem kennt var við
Hafnarstrætið og ég er ekki viss
um að það hafi verið ómerkilegri
en önnur tímabil í sögu borgar-
innar.
Af góðum
manni
- Við Bergur Pálsson vorum
langa ævi miklir og góðir vinir.
Við áttum ekki nema eitt sam-
eiginlegt drykkjuskeið. Þetta var
öðruvísi fyrir hann, af því hann
þurfti að taka tillit til svo margs
sem ég gat látið lönd og leið. En
það var mikil og merkileg
lífsreynsla að vera með honum.
Annars var það svo merkilegt að
þegar ég var á öldutoppnum þá
var hann í dalnum - og svo öfugt.
Hann hjálpaði mér geysimikið.
Ég get sagt þér að ævisaga Bergs
Pálssonar hefði verið mikið
ævintýr á bók. Hann var sjálfur
alhæfur mennta- og menningar-
maður, hafsjór af fróðleik og sög-
um og vel heima í bók-
menntunum. Svo lenti hann í
ævintýrinu. Það mun hafa staðið
til að skrifa ævisögu hans, en
hann gerði það að skilyrði að hún
kæmi út hjá Máli og menningu að
því mér er sagt.
Þetta minnir mig á góðvin
minn Þorstein Björnsson frá Bæ.
Hann orti mikið og vel, Bauta-
steinar hét ein ljóðabók eftir
hann. Hann var góðvinur sr.
Friðriks og skólabróðir en tók
aldrei vígslu. Þorsteinn við mig:
nú er sr. Friðrik búinn að skrifa
ævisögu sína og þarna stendur
hann sem heilagur dýrlingur.
Þegar ég skrifa mína ævisögu,
ætla ég ekki að fara þannig að.
Þar verður sko enginn dýrlingur á
ferðinni. Þannig komst hann að
orði.
Kaþólskur frá
upphafi
Nú ertu kaþólskur, hefur verið
foringi í Hjálpræðishernum.
Voru þessar kúvendingar í trú-
málum ekkert erfiðar?
- Nei blessaður vertu. Ég hef
verið kaþólskur frá upphafi, enda
eru íslendingar kaþólskustu pró-
testantar *í heimi, þetta var bara
framkvæmdaatriði. í bernsku
mótaðist ég af trúnni. Þegar ég
fór í skóla ætlaði ég að
lesa guðfræði. En svo hreifst ég á
samkomu hjá hernum: ég fór
bara aðra leið til að verða prest-
ur. Fór í skóla hjá hernum í
London og gerðist predikari. Ég
var líka í Hjálpræðishernum til að
mennta mig. En það var meira
tilviljun en reiigös reginmunur
sem réði því að ég var prestur hjá
Hjálpræðishernum í stað þess að
praktisera trú mína með kaþól-
ikkum. Ég skal segja þér það
drengur minn, að það eru engar
firðir milli kristilega þenkjandi
fólks. En það er mikill munur á
því að ræða trúmál og rækja sína
trú. Nei, það var ekki um það að
ræða að snúast til kaþólsku, ég
hef alltaf verið kaþólskur. Mér
þykir t.d. meira til sermoníunar
hjá kaþólsku kirkjunni koma.
Steinn Steinarr gaf
mér nafnið
Þú yfirgafst Hjálpræðisherinn í
nokkurri skyndingu þegar þú
varst foringi í Noregi. Svo fórstu
bara á fyllerí. Af hverju fórstu úr
hernum þeim?
- Veistu það, að þetta er dálítið
viðkvæmt mál. Við skulum bara
segja að það hafi verið vegna gá-
leysis í ástarmálum.
Jón Kristófer, kadett í Hernum!
í kvöld verður samkoma háð,
og Lautenant Valgerður vitnar
um veginn að Drottins náð.
Og svo verður sungið og spilað
á sítar og mandólín tvö.
Ó, komdu og höndlaðu Herrann,
það hefst klukkan rúmlega sjö.
Vér hittum þig ungan að aldn
og útnefndum Guði þitt líf.
Til velferðar skyldir þú vinna
og verða hins bágstadda hlíf.
Það fékk á vor fátæku hjörtu
og færði oss huggun í sál
að hlusta á þitt Hallelúja
og hugljúfa bænarmál.
En syndin er lævís og lipur
og lætur ei standa á sér.
Hún situr um mannanna sálir
og sigur af hólmi hún ber.
Þú hneigist að dufti og daðri
og drakkst eins og voðalegt svín.
En vera þín í Hjálpræðishern-
um er ódauðleg í bók-
menntunum?
- Já það er vegna kvæðisins
hans Steins , Jón Kristófer kadett
í hemum. Ég heiti ekki Kristófer,
þetta er skáldaleyfi Steins
Steinars - og fyrirfinnst ekki á
þjóðskrá eða kirkjubókum
Sjálfur yrkir þú?
, -Já, égyrki á stórum stundum í
lífini', en ég gerði mun meira af
Og hvar er nú auðmýkt þíns hjarta
og hvar er nú vígsla þín?
Svo mikill er illskunnar máttur,
sem mannshjartað ríður á slig,
að undir sig óðara lagði
hann annan eins hermann og þig.
Og sízt má það undrum sæta,
þótt sorg vor sé ströng og hörð,
er fargast svo lélegur sauður
úr Frelsarans voluðu hjörð.
Og ei má í orðum lýsa,
hve angrið í sál vorri brann,
er fullan léztu þig fleka
á fraktskipið Mary Ann.
Vér getum ei hönd rétt til hjálpar
þótt hendi þig fjörtjón og grand.
Þú siglir í Farezonen
með synd þína og Contra Bande.
Jón Kristófer, kadett í Hernum,
ó, kannski þú bjargist samt,
því áður fyrr. Reyndar birtust oft
ljóð eftir mig í sunnudagsblaði
Þjóðviljans á sínum tíma. Nú er
ég að hugsa um að safna þessu
saman og gefa út í bókarformi.
Þurfti slægð
og brellur
—Jú, það er rétt hjá þér, senni-
lega hafa ekki margir lslendingar
átt yfir höfði sér að verða skotnir
og tæmir í botn þinn bikar,
þótt bragðið sé furðu rammt.
Ó, kannski vér eygjum þann ávöxt,
sem iðrun þíns hjarta bar,
og heyrum þitt Hallelúja
eins hreint og það forðum var.
Vér biðjum og vonum og bíðum
í barnslegri einfeldni og trú,
að aftur þið fáið að finnast
Frelsari heimsins og þú.
Enn getur þín sál kannski sigrað
og syndanna ok af sér lagt,
því Guð er svo mikill og góður,
eins og General Boot hefur sagt.
Jón Kristófer, kadett i Hernum!
í kvöld verður samkoma háð,
og Lautenant Valgerður vitnar
um veginn að Drottins náð.
Og svo verður sungið og spilað
á sitar og mandólín tvö.
Ó, komdu og höndlaðu Herrann,
það hefst klukkan rúmlega sjö.
Jón Krístófer þrumar yfir landanum á Austurvelli á Hjálpræðisárunum.
Steinn Steinarr
Þegar Jón Kristófer Sigurðsson iét úr hófn
stóð herinn ó bryggjunni og söng
einsog ég, þegar ég strauk úr
breska hernum upp á íslandi.
Þetta var nú ekki skynsamlegt þó
ég hafi komist undan með hjálp
góðra manna. En þetta voru vov-
eiflegir tímar, ég gekk i rauninni
hvað eftir annað vitandi vits útí
opinn dauðann. Þannig vissi ég
nákvæmlega um hættuna þegar
ég skreið í botntankinn á norska
skipinu Nurgis til að hreinsa stífl-
una, skipið fljótandi innanum
tundurduflin. En ég sá að einhver
varð að gera þetta - því ekki ég?
Á svona stundum, eins þegar við
gerðum uppreisnina á Jessy
Mærsk, var ekki mikill tími til að
hugsa - en svona nokkuð nálgað-
ist dáðir. En það var ekki hægt að
bíða. Við vildum ekki afhenda
Hitler heilan skipsfarm, heilt skip
og okkur sjálfa. Þetta var knálega
gert og þurfti slægð og brellur til,
eihsog þar segir. Ég stóð fyrir
þessari uppreisn og sé ekki eftir
því. Sumir kalla svona nokkuð
glópsku af tilfinningaástæðum, ef
til vill er eitthvað til í því.
Við sjálf
og trúin
- Trúin er að nokkru leyti gjöf,,
ávinningur og þjálfun. Mér finnst
ósköp fávíslegt að trúa ekki þessu
mikla valdi sem skapað hefur
ævintýrið sjálft, lífið. Menn
verða að átta sig á því, að þarsem i
| skilninginn þrýtur tekur trúin
við. Og trúin á Guð hefur verið
mér aðalatriði í lífinu. Ég hef
aldrei verið hræddur við hann þó
ég beri óttablandna virðingu fyrir
Guði. í íslenskum sálmi stendur j
skritin setning „dauðinn deyr en
lífið lifir“ og ég skil þetta mínum
skilningi.
Ég er ósköp sáttur við lífið. Til
dæmis fer ég oft á samkomur hjá
Hjálpræðishernum og á marga
vini þar. Ég hef líka fengið kveðj-
ur frá samtímamönnum mínum í
breska hernum.
Ég efast um að hinn almenni
borgari fletti ofan af sér einsog ég
geri. Það er hins vegar forsenda
fyrir því að maður geti mætt sjálf-
um sér, að vera hreinskilinn.
Játningin einlæg. Það er stóra at-
riðið.
Ekkert að
derra sig
- Þú spyrð mig hvort ég sé ekki
jafn gáskafullur og áður fyrr. Ég
get sagt þér það drengur minn, að
þegar menn eru komnir á minn
aldur eru þeir farnir að hafa sýn
til beggja heima. Ég lifi ekki eins
gáskafullu lífi og áður og þegar
svo er komið, er maður ekkert að
derra sig.
Þetta hefur oft verið erfitt líf.
Ég man að ég lifði einu sinni í
hálfan mánuð af einni köku með-
an ég beið eftir skipsrúmi í
Gautaborg. Ég hef aldrei haft
reiðu á þeim hinum veraldlegu
hlutum, ekki gefið þeim nægilega
mikinn gaum. Ofar en einu sinni
hef ég látið aleiguna af hendi. Ég
hef nefnilega lifað eftir mottóinu
um að láta hverjum degi nægja
sína þáningu.
- Ég vildi fá að ljúka þessu með
tilvitnun í Eddu:
Sal veit ek standa
sólu fegra,
golli þakðan,
á Gimléi;
þar munu dyggvar
dróttir byggja
ok um aldrtaga
ynðis njóta.
-óg-