Þjóðviljinn - 20.07.1990, Blaðsíða 12

„Óhollt að
eiga mikla
peninga"
Magnús Finnbogason: Utlendingarnir
eru fljótari að taka við sér en menn hér
heima
Magnús Finnbogason hugvits-
maður býr í Grjótaþorpinu gamla.
Hann hefur fengist við eitt og
annað um ævina, er lærður
húsasmiður og hefur líka verið til
sjós. Núna er hann hættur að
vinna úti og getur gert það sem
hann langar. I kjallara litla húss-
ins þeirra Laufeyjar („ömmu")
Jakobsdóttur við Grjótagötuna
hefur hann útbúið sér verkstæði
og notalegan kima til að fást við
uppfinningar sínar og annað sem
verklagni krefst.
Þegar blaðamann og ljósmynd-
ara ber að garði er Magnús að
renna litla blómapotta í renni-
bekknum og sagið þeytist í allar
áttir. Til að gera dökkar rendur á
pottana rennir hann dúkpjötlu
yfir brúnir þeirra og brennir þær
dökkar.
í félagsskap
Mónu Lísu
Magnús slekkur á vélunum og
viftunni og við tyllum okkur á
bekk í kompunni innan við verk-
stæðið. „Það væsir ekki um mig
hér enda hef ég góðan félags-
skap,“ segir Magnús. Og það eru
orð að sönnu, félagsskapurinn er
ekki af verri endanum: Á veggj-
fylli af svamptætlum. „Þetta er
efnið sem á að nota. Því er bara
dreift yfir olíu sem hefur lekið út í
sjó, það mætti nota blásara til
þess. Það dregur í sig öll efni,
olíu, fitu, lýsi og hvaðeina. Það er
síðan veitt upp eða rakað saman
eftir svona hálftíma og olían
pressuð úr. Það þarf nokkuð
mikið af þessu efni en það má
síðan nota það aftur þegar búið er
að pressa það og jafnvel drekka
-vatnið sem áður var olíumeng-
að.“
Rússar komu í
heimsókn
Magnús hefur sótt um einka-
leyfi að þessari hreinsunaraðferð
og bíður eftir að fá svar við um-
sókn sinni. Hann segir að hug-
myndinni hafi verið veitt lítil at-
hygli hér innanlands en hins veg-
ar hafi verið haft samband við sig
erlendis frá.
„Bandarískur maður las um
þetta í blaði sem heitir News from
Iceland og skrifaði mér og spurð-
ist fyrir. Við höfum skrifast á síð-
an og hann kemur hingað að hitta
mig einhvern næstu daga. Það
komu líka hingað menn úr
í kjallara litla hússins við Grjótagötuna er Magnús búinn að innrétta
verkstæði og þar rennir hann til dæmis blómapotta og kertastjaka úr
íslensku birki. Myndir: Kristinn.
unum hanga hlið við hlið stórar
myndir af Che Guevara, Mónu
Lísu, rússnesku keisarahjónun-
um, dönsku kóngafólki og Jesú
Kristi.
Magnús byrjar á að segja okk-
ur frá olíuhreinsiaðferð sem hon-
um hugkvæmdist fyrir fáum
árum. Hún er, eins og flestar góð-
ar og gagnlegar hugmyndir, afar
einföld. Hann sýnir okkur lófa-
rússneska sendiráðinu inn í
kjallarann til mín og vildu fá að
vita um þetta en ég gat ekkert
sagt þeim þá því þetta er í rann-
sókn. Svo hefur hollenski amb-
assadorinn spurst fyrir líka.“
Magnús segir að það gangi
hægt að fá einkaleyfið og gefa
þurfi upp í smáatriðum allar upp-
lýsingar um úr hverju svampur-
inn er búinn til. „Ég fann ekki
12 SÍÐA — NYTT HELGARBLAÐ Föstudagur 20. júlí 1990
Báturinn sem alltaf réttir sig við og
svona en ef það stæði á honum „
getur siglt jafnt neðan sjávar og ofan. „Menn þora ekkert að segja um
Made in Jaþan“ þá myndu þeir gleypa við þessu,“ segir Magnús.
upp þetta efni. Það er bara keypt
og síðan þarf bara að laga það til
þannig að það nýtist sem best.
Þetta er allt til, tæki og annað, en
hugmyndin um að nota það í
þessum tilgangi var ekki til
áður.“
Næst fáum við að sjá sjálflýs-
andi beitu sem Magnús fann
fýrstur upp á. Á krókinn er límt
efni sem verður sjálflýsandi í
myrkri. „Eini fiskurinn sem
gengur á ljós er smokkfiskurinn
og við veiðar á honum gæti þetta
nýst vel. Ég prófaði þetta sjálfur
þegar ég var á trillu sem ég smíð-
aði sjálfur og komst þá að því að
þetta virkaði ekki nógu vel á aðra
fiska. Þeir sjá svo lítið frá sér,“
segir hann.
Það ber margt fyrir augu í kjall-
aranum hans Magnúsar. Á skrif-
borðinu hans stendur meðal ann-
ars módel af rennilegum bát úr
trefjaplasti. Báturinn er frá-
brugðinn öðrum bátum á margan
hátt, undir honum eru til dæmis
tveir kilir og á milli þeirra er rör.
Magnús tekur bátinn upp og sýnir
okkur.
„Ég hef fengist við að hanna
þennan bát í nokkuð mörg ár.
Kjölurinn á honum er tvöfaldur,
ég kalla hann K-2. Hann gerir
það að verkum að það er ekki
hægt að hvolfa bátnum, hann
réttir sig alitaf við aftur,“ segir
hann. „Á stýrishúsinu er speg-
ilkúla sem snýst hægt og sér allt
sem flýtur á sjónum á stóru svæði
í kringum bátinn og sendir mynd-
irnar niður. í bátnum er túrbínu-
mótor sem sýgur vatn í gegnum
rörið og knýr bátinn áfram af
miklum krafti. Honum er stýrt
með rörinu, það nær aftur fyrir og
fram fyrir bátinn og því má líka
beina niður á við þannig að bátur-
inn dregst niður og fer nokkra
metra undir yfirborðið, til dæmis
ef hann er að sigla í gegnum ís.
Hann er þannig útbúinn að það er
alveg jafnauðvelt að sigla neðan-
sjávar og á yfirborðinu."
Hann segist hafa fengið þessa
hugmynd á meðan hann var á
sjónum: „Þessum litlu fiskibátum
var alltaf að hvolfa, tveim til
þremur á hverjum vetri.
Ef það væri
útlenskt...
Þetta hugvitsmannafélag okk-
ar er nú að reyna að koma þess-
um hugmyndum á framfæri hér
innanlands svo menn þurfi ekki
að senda þær út og láta stela
þeim. Það er fjöldinn allur til af
góðum hugmyndum, bæði hjá
yngri mönnum og eldri, og það
sem félagið reynir að gera er að
láta taka mark á okkur hér
heima.“
Magnús kveðst þó ekki ætla að
reyna að fá einkaleyfi á bátnum.
„Það þýðir ekkert að sækja um
b. Égveri
það. Ég verð bara að senda þetta
til útlanda, hvort sem ég fæ
eitthvað fyrir það eða ekki. Eg er
kominn í samband við menn úti
til að láta smíða stærra módel til
að prófa þetta betur en það má
ekki segjast ennþá hvar það er.
Ég býst ekki við að fá neina pen-
inga út úr þessu.“ Hann hlær og
bætir við: „Það er óhollt fyrir
magann að eiga mikla peninga!“
Og með þá visku í farteskinu
kveðjum við Magnús Finnboga-
son hugvitsmann og þökkum
týrir okkur.
-vd.
íslenskir h
Tímafrekt og dýr
Algengt að uppgötvunum sé stolið og upp
Það hefur margan manninn
dreymt um það að fá snilldarhug-
mynd að uppfinningu sem gæti
halað inn miljónir og aftur miljónir
á skömmum tíma. Og víst hafa
margar góðar hugmyndir og upp-
finningar orðið til í kollum ís-
lenskra hugvitsmanna í gegnum
tíðina en ekki hafa margar náð
langt, að minnsta kosti ekki hér á
landi. í því sambandi má meðal
annars nefna uppfinningu Jóns
Þórðarsonar á lofthreinistæki en
jákvæðar skýrslur Raunvísind-
astofnunar um það voru jarðaðar
fyrirtíu árum. Nú hafa bandarísk-
ar rannsóknarstofur endurtekið
könnun á tækinu, staðfest niður-
stöður Raunvísindastofnunar og
útlit er fyrir að íslendingar hafi
misst af lestinni; Bandaríkja-
menn munu líklega sjálfir fram-
leiða tækin. Pöntun frá einu ein-
stöku stórfyrirtæki vestra hljóð-
aði upp á 2,5 miljarða króna.
Af uppfinningum sem betur
hefur gengið að koma á framfæri
má þó meðal annars nefna Mark-
úsarnetið svokallaða, björgunar-
net sem nú er í flestum fiski-
skipum á íslandi.
ing á hvernig hún er úr garði gerð
og skýringarmyndir ef kostur er.
í lok lýsingar þarf að fylgja ná-
kvæm skilgreining á því hvers
krafist er einkaleyfisverndar á.
Umsóknina á að leggja inn til
einkaleyfa-og vörumerkjadeildar
iðnaðarráðuneytisins og kostar
það 7000 krónur. Þar er hún
skoðuð og kannað hvort öllum
skilyrðum til umsóknar er
fullnægt. Sé svo eru öll gögn send
til Danmerkur þar sem þau fara í
biðröð til tæknilegrar rannsóknar
og könnunar á hvort viðkomandi
uppfinning teljist nýjung. Fyrir
það borgar hugvitsmaðurinn
12.500 krónur og gildir sú
greiðsla fyrir fyrstu fimm ár
einkaleyfisins, sé það veitt. Frá
Danmörku berast svör í fyrsta
lagi 7-8 mánuðum síðar.
Kostar 140.000
krónur
Ég er búinn að reyna módelið í
brimstöðinni hjá Vita- og hafn-
armálastofnun og menn þar
reyndu að hvolfa honum en tókst
ekki. Þó hann fari á hvolf þá fer
hann á réttan kjöl strax á næstu
kviku. Þeir á Vita- og hafnar-
málastofnun eru reyndar einu
mennirnir sem hafa greitt
eitthvað fyrir mér en þeir geta
ekkert sagt til um þessa uppfinn-
ingu þó þeim lítist vel á. Þetta
samrýmist ekki þeirra kunnáttu.
Menn þora ekkert að segja um
svona lagað. Ef það stæði á þessu
„Made in Japan“ þá myndu þeir
gleypa við þessu strax.
Tekur árið að
fá leyfið
Það er hreint ekki nóg að fá
snilldarhugmynd og útfæra hana
á blaði til að verða miljóner og
hljóta viðurkenningu samfélags-
ins. Fyrst þarf að sækja um einka-
leyfi og fáist það er þrautin þyngri
að koma uppfinningunni á fram-
færi og selja hana.
Til þess að ganga frá einka-
leyfisumsókn þurfa margir að
leita aðstoðar og kaupa þá þjón-
ustu hjá lögfróðum aðilum fyrir
háar upphæðir.
f umsókninni þarf að koma
fram lýsing á uppgötvuninni, á
hvaða tæknisviði hún er, hvað
þekkt er á því sviði fram að þeim
degi sem umsóknin er lögð inn,
skilgreining á vandamálinu sem
verið er að leysa og hvernig upp-
finningin leysir það, nákvæm lýs-
Einkaleyfisveiting gildir nú í 15
ár og er tímabilinu skipt í þrjú
tímabil. Fyrir það fyrsta er greitt
12.500 kr. sem fyrr segir, það
næsta 43.500 kr. og það síðasta
70.000 krónur.
„Það hefur tíðkast að senda
umsóknirnar í tæknilega rann-
sókn til Danmerkur frá því að
einkaleyfislögin tóku gildi 1923
og þessi kostnaður hugvits-
mannsins er aðeins hluti af því
sem það kostar ráðuneytið að
senda þetta út,“ sagði Ómar
Grétar Ingvarsson deildarsér-
fræðingur hjá einkaleyfa- og
vörumerkjadeildinni í samtali við
Nýtt helgarblað. „Ástæðan fyrir
því að þetta er sent út er að við
höfum ekki bolmagn til
rannsókna og höfum ekki aðgang
eins og Danir að öllum einka-
leyfum sem gefin hafa verið út í
heiminum. Þau fylla mörg skjala-
söfn.“
Skýrari lög um
einkaleyfi
Sárafáir íslendingar hafa feng-