Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.1999, Blaðsíða 22

LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1999 DV
Stjórna hinir ósýnilegu testósterón-hormónar viðhorfum, framkomu og keppnisanda karla - og kvenna - fremur en hugsunin?
aminn jafnar testósterónaflæðið í
lykkju sem er staðsett á milli kyn-
kirtlanna og heilans. Ef allt er eðli-
legt örvar minnkandi testósterón-
magn annað hormón, LHRH-LH,
sem
þeirra með áhyggjur út af
dvínandi kynorku, að
mæla heildartestó-
sterón, en slíkar
mælingar eru
Testósterónið er á
stöðugri hreyfingu,
fer í hringi og hefur
hæðir og lægðir.
Undir venjulegum
kringumstæðum er
hormónið hátt á
morgnana, lægra um
nætur og sveiflast
upp og niður þess á
milli. Hringrásin er
líka stöðug í gegnum
ævi hvers manns og
hefur sína hápunkta,
til dæmis á kyn-
þroskaskeiðinu (hjá
báðum kynjum), en
dalar síðan hægt og
rólega eftir því sem
líður á ævina.
Ef ekki væri vegna
Y-krómósómsins, sem
skipar testósteróni að
láta til skarar skríða á af-
drifaríkum augnablikum
snemma á fósturstigi, væru allir
strákar stelpur. Karlmenn eru því
eftirþankar. En virkni testó-
steróna eru mest áberandi hjá
axlir breikka og mjaðmir þrengj-
ast. Vöðvar verða lengri og sterk-
ari um leið og lyktin af þeim
breytist. Þeir fara að framleiða
sæði sem vill út.
Oft.
Af öllum þeim hormónum sem
líkaminn framleiðir eru testó-
sterónar þeirra þekktastir. Þeir
eru hormónar sjálfrar karl-
mennskunnar og tengdir henni á
svo afgerandi hátt að það vill
gleymast að bæði konur og karlar
hafa testósteróna og þótt konur
kvarti undan þessum hormónum
hjá körlum yrðu þær lítt hrifnar ef
þá vantaði.
Testósterónar hafa áhrif á per-
sónuleika, skap, framkomu, árás-
argirni og kynlíf beggja kynja. Það
er talað um að tíðahringur kvenna
taki einn mánuð en testósterónið
er á eilífri hringrás frá degi til
dags. Það hefur ekki aðeins áhrif á
girnd, hugmyndaflug, sjálfsfróun
og samfarir heldur leikur það stórt
hlutverk í þjóðfélagsstöðu, sam-
drætti kynjanna, stefnumóta-
nauðgunum, heimilisofbeldi, glæp-
samlegri hegðun, óeðli, sam-
keppni, íþróttum, hæfni til skuld-
bindinga og skilnuðum.
Testósterónar eru karlkyns-
hormón og þótt konur hafi þau er
það i mun minna mæli en hjá körl-
um. Karlar eru sagðir hafa tuttugu
til fjörutíu sinnum meira af þessu
hormóni en konur og það sé skýr-
ingin á því hvers vegna kynþarfir
þeirra séu ólíkar.
Þótt testósterón auki löngun
til kynlífs örvar það þó menn
fremur til sjálfsfróunar en
kynmaka. Samt er ekki
óalgengt að karlmenn
hafi sektarkennd, eða
álíti sig bemska í hegð-
un, ef þeir halda sjálfs-
fróun áfram á fullorð-
insárum. Flestir stunda
sjálfsfróun og llður illa
yfir því. Kaþólikkar
gera það og játa það síð-
an fyrir Guði. Strang-
trúaðir gyðingar gera
það á sinn hátt: Þeir
leggjast á magann og
nudda sér við dýnuna,
án þess að nota hend-
urnar. Ef þeir snerta
sig ekki er sáðlosunin
ekki þeim að kenna.
Evangelistar biðja
vændiskonur að rétta
sér hjálparhönd en
baptistar fróa sér
ekki. Satan tekur sér
bólfestu í þeim og
gerir það fyrir þá.
strákum á kynþroskaaldri. Það er
eins og þeir séu haldnh' testó-
steróna-eitrun og að allir aðrir
hormónar séu lagstir til svefns.
Strákar á þessum aldri verða oft
að gangandi handsprengjum, bið-
andi eftir því að ein-
hver kippi í
þráðinn
þeirra.
En það
fer heil-
mikið
ferli af
stað á
þessum
tíma,
einmitt
vegna
testó-
steróna
sem
stjórna
þroska og
viðhaldi karl-
mannlegra ein-
kenna. Hárið fer
að spretta i and-
litinu, röddin
brestur og
dýpk-
Tilbúinn þegar
konan kallar
Óbundið testósterónflæði örvar
manninn til að fara á stjá, verða árás-
argjarn og keppa um konur. Hann
verður herskár, reiðubúinn að slást við
keppinaut um bráðina, jafnvel að taka
það sem ekki er gefið af fúsum og frjáls-
um vilja.
Gangandi
handsprengjur
Á sama hátt CP
yfirtekur
testósterónið
heilabú drengja. Það
verður eins og harð-
stjóri sem hefur tek-
ið sér bólfestu í þeim
og lætur þá hegða
sér eins og þeir hugsi
með hinu höfðinu.
Þetta veldur stundum
dómgreindarskorti.
En góðu fréttirnar
eru þær að testósterón
fær ekki að leika alveg
laflausum hala og gera
usla í annars ágæt-
um kroppum
karla.
Lík-
I þeim fjöl-
mörgu rann-
sóknum sem
hafa verið gerðar
á dýrum kemur
Ijós að testó-
sterónmagn eykst
hjá þeim sem fara
með sigur í bardaga.
Sá sem nær titlinum
„konungur skógar-
ins“ öðlast meira
sjálfsöryggi, sjálfs-
mat hans hækkar,
mökunarmöguleik-
ar aukast og hon-
um líður betur.
ófullnægjandi.
Það er nauðsyn-
legt að mæla
óbundnu testó-
sterónana sér
vegna þess að það eru þeir sem
skipta máli þegar kynorkan er
annars vegar. Hins vegar hafa vís-
indamenn komst að þeirri niður-
stöðu, þangað til annað verður
sannað, að testósterón hefur fyrst
og fremst áhrif á girndina, síður á
pípulagnir limsins. Með því að
rannsaka geldinga fundu þeir að
sumir þeirra gátu náð holdrisi
þótt girndin væri nánast horfrn.
Hin árásargjarna kynorka, sem
er fyrst og fremst karllegur eigin-
leiki, er nátengd öðrum árásar-
hvötum: óstöðvandi þörf fyrir að
fullnægja öðrum girndum, hvort
sem þær snúast um starf, heimili,
bíl eða sigur.
Testósterónar kvenna
En þótt testósterón hafí verið
skilgreint sem hormón karl-
mennskunnar er það engin sér-
eign karlmanna. Testósterón hefur
einnig mikil áhrif á kynhlutverk
kvenna og þegar testósterónflæði
konu rénar gerir kynhvötin það
einnig. En hvað um félagsleg
tengsl hennar og vinnu? Hvað um
viðhorf hennar, skap, atferli og
áhrif? Hafa karlmenn, með mun
hvetur eistun til að
framleiða meira testó-
sterón. Þegar testósterón-
magnið hefur náð hámarki fær
heilinn skilaboð um að stöðva
LHRH-LH-framleiðslu. Þetta ferli á
að tryggja að karlmaðurinn sé
ávallt reiðubúinn þegar konan
kallar.
LHRH-hringurinn tekur um það
bil níutíu mínútur. En hann hefur
ekki eingöngu áhrif á framleiðslu
testósteróns heldur verður einnig
fyrir áhrifum af þeirri framleiðslu.
Of mikið, of lítið eða óeðlilega heft
testósterónframleiðsla truflar
LHRH-hringinn. Einnig er það
svo að ef LHRH er dælt óstöðv-
andi út i blóðið hrapar testó-
sterónframleiðsla og getur
valdið því að maðurinn
verður geldur.
og
Það sem fáir virðast
átta sig á er að testó-
sterón er tvíþætt,
annars vegar bund-
ið, hins vegar
óbundið. Bundna
testósterónið er fast
í prótínmólekúli,
annaðhvort album-
ini eða glubulini.
Það má eiginlega
segja að það sé í
fangelsi og verði
ekki virkt fyrr en
því tekst að flýja
og verða óbundið
hreyfanlegt mó-
lekúl. Óbundið
testósterónflæði
örvar manninn til
að fara á stjá,
verða árásargjarn
og keppa um kon-
ur. Hann verður
herskár, reiðubúinn
að slást við keppi-
naut um bráðina,
jafnvel að taka það
sem ekki er gefið af
fúsum og frjálsum
vilja.
Heildar-testósterón er
bundið og óbundið testó-
sterón samanlagt. Allt
fram á síðustu ár hefur
það verið venja lækna,
þegar karlmenn leita til