Frjáls verslun - 01.02.1998, Blaðsíða 74

Ikir meiiniii?
tli nokkur borg á byggðu bóli
geti átt meira tilkall til að kall-
ast höfuðborg leiklistar í
heiminum en London? Með
því er auðvitað ekki sagt, að jafn góð
og jafnvel betri leiklist verði ekki
fundin í öðrum stöðum, sé vel leitað.
Hjá þeim menntaþjóðum, sem eiga
sér aldagamlar leikhúshefðir, er list-
greinin alltaf að einhverju leyti bund-
in skapgerðareinkennum fólksins
sjálfs, þeim lífsviðhorfum og tilfinn-
ingum, sem hafa mótað sögu þess.
Því er allur samanburður svo hæpinn, og út í bláinn að tala um
Breta sem meiri leiklistarþjóð en Frakka, Þjóðverja eða Rússa
(Bandaríkjamenn dytti víst fáum í hug að nefha í þessu sambandi,
eins þótt þeir hafi átt nokkur af bestu leikskáldum aldarinnar). Þó
hafa Bretar eitt fram yfir alla aðra: Mesta leikskáld heimsins var
Englendingur og það mega þeir sannarlega eiga, að þeir hafa lagt
frábæra rækt við arfleifð hans, ekki síst á þessari öld.
Sú varðveisla hefur kostað fórnir og harða baráttu, sem mikil
og merk saga er af. Svo að lítið dæmi sé tekið, eru ekki nema
nokkur ár síðan The Royal Shakespeare Company, RSC, þetta
óviðjafnanlega leikhús, sem hefur síðustu flóra áratugi öðru
fremur sinnt leikjum skáldsins, varð að loka aðalsviði sínu í
London sökum fiárhagsörðugleika. Til allrar hamingju varð sú
lokun aðeins tímabundin, og nú heldur leikhúsið uppi kröftugri
starfsemi með hjálp styrkja, jafnt írá því opinbera sem einkafyr-
irtækjum, rekur samtals fimm leiksvið, í Stratford-upon Avon,
fæðingarbæ Shakespeares, og London, og er auk þess á sí-
felldum ferðalögum, bæði heima og erlendis.
Bresk leiksaga og leikmenning, eins og hún
blasir við þeim, sem nemur staðar í London í
nokkra daga og notar tækifærið tíl að njóta
Maggie Smith sem Claire í A Delicate
Balance eftir Edward Albee.
Leiklist i London...
Jón Viðar brá sér til Lundiína
á dögunum og kynnti sér
leikhúslífið í heimsborginni.
Hann dæmir hér þrjár
sýningar og bendir á aðrar
athyglisverðar.
góðrar leiklistar, mætti raunar verða
umhugsunarefni þeim íslensku
draumóra- og áróðursmönnum, sem
halda að afnám opinberra styrkja af
öllu tagi sé það, sem íslenskar listír,
þar með talin leiklistín, þurfa mest á
að halda. Leikhúslíf borgarinnar er
bæði ríkulegt og fjölbreytt, en svo
væri ekki, ef allt byggðist á einka-
leikhúsunum í West End, sem verða
auðvitað að standa undir sér og gott
betur en það. Allt fram á þessa öld
áttu Bretar ekkert þjóðleikhús eða
sambærilega stofnun við Comédie Frangaise í París, Burgtheater í
Vínarborg eða Konunglega leikhúsið í Kaupmannahöfn. Nú rís
þjóðleikhús þeirra, llie Royal Natíonal Theatre, NT, á suðurbakka
Thames og keppir við RSC með höfuðstöðvar í Barbican-centre
norðar í borginni. Samt er helst að heyra, að breskt leikhúsfólk ali
með sér sífelldan beyg við, að ríkið kippi að sér hendinni og mark-
aðsöflin gleypi listina á ný. Því miður sýnir sagan, að sá óttí er ekki
ástæðulaus. En vera má, að það hafi orðið breskri leikmenningu
að sumu leyti til bjargar, hversu mikillar alþjóðavirðingar hún nýt-
ur. Ætli margt minni betur en hún á þá tíma, þegar Bretar litu á
sig sem herraþjóð heimsins með köllun til að lyfta mannkyninu á
æðra siðmenningarstíg?
Nútíminn í West End
Nú má enginn skilja orð mín svo, að fátt nýtilegt sé að finna í
leikhúsunum í West End, öðru nær. Þó að söngleikir og ýmiss
konar léttmeti stíngi ævinlega í augu, þegar þeim er rennt yfir
auglýsingadálka blaðanna, er þar einnig að finna áhugaverð ný
leikrit ásarnt verkum eftir merka nútíðarhöfunda. Nú á dögunum
sá ég þar t.d. prýðilega sýningu á leikriti Edward Albees, A
Delicate Balance, sem var leikið undir heitínu Otrygg er ögur-
stundin hjá L.R. fyrir um tuttugu árum. Eg villtist raunar einnig
inn á heldur óspennandi sýningu á Poppkorni því sem Þjóðleik-
húsið frumsýndi nýverið og fjallað er um á öðrum stað í ritinu.
Lundúnasýningin, sem hefur gengið frá því í fyrravor, bar greini-
leg merki þeirra vélrænu vinnubragða, sem vilja loða við West
End-leikhúsin, þar sem sami leikurinn gengur kvöld eftir kvöld,
mánuðum og stundum árum saman, svo lengi sem einhverjir
kaupendur fást að miðunum. Þar voru heldur engar stórstjörn-
ur, eins og í A Delicate Balance, sem státaði af einni fremstu
leikkonu Breta, Maggie Smith. Var sú sýning þó alls engin
stjörnusýning af því tagi, sem enn má sjá dæmi um í West
End, að ekki sé talað um á Broadway, þegar óvöldum
samtíningi af miðlungsfólki er raðað í kringum einn
stórleikara, sem á að tryggja aðsóknina, því að hér var
valinn maður í hverju rúmi. En leikritið sjálft orkaði
jafn skringilega fyrir því; það býr einfaldlega ekki yfir
sama kraftí og bestu verk Albees, eins og Hver er hrædd-
ur við Virginíu Woolf? eða leikur hans um hávöxnu konurn-
ar þijár sem fór mikla sigurför fyrir fáeinum árum og endur-
reistí orðspor hans sem leikskálds. Maggie Smith þótti einmitt
sýna þar afburðagóðan leik, sem hefur sjálfsagt ýtt undir menn að
dusta rykið af hinu tuttugu ára gamla leikriti, enda þar að finna
ágætlega skrifað og þakklátt hlutverk handa stórleikkonunni.
74