Lesbók Morgunblaðsins - 29.07.1928, Blaðsíða 1

JMotgttroMaðsins
30. tölublað.
Sunnudaginn 29. júlí 1928.
III. árgangur.
H O I t 5 U Q ð.
E f t i r 5 k ú 1 a öutð m[u n ó s s o n^ájK e 1 ö u m.
Holtsvað er einn af þeim til-
tölulega fáu stöðum í Njálu sem
týndir eru, og aðeins getið þar í
116., 117. og 131. kap.
Njála, þessi merkilega bók ís-
lendinga, á það fyllilega skilið, að
liún sje athuguð' með nákvæmni,
leiðrjett eítir föngum og í engu
ómaklegu misboðið.
Nú í Árbók Fornleyfafjel. hefir
Vigfús tíuðmundsson skrifað uin
„Holtsvað og Holtavað“, og til-
nefnt þá staði, sem rit þeirra vísa
til sem áður hafa um þau fjallað
og um leið meiri liluta þeirra
staða, sem til þess liafa nefndir
verið.*
Af því skoðanamuuur á sjer
stað, og uýtt tilefni gefst, leyfi
* Heyrt liefi jeg Ægisíðu eða
HelluvaA nefnt til Holtsvað, er
svipað um það að segja og lijer
síðar um Þjórsárholt. Einnig Hof.
Þar vantar holtið að. Hygg og
M-örð lielst til fjárglöggan og líkL
aðsjálan, til þess að lata troða sig
um tær. Hafði ekki skap Þorsteins
á Borg gagnvart Steinarri Onund-
arsyni. Að öðru leyti tel jeg stað-
inn heppjlegri en upp við Þrí-
hyrning. Þó leitarmenn fyndust
aftur að Hofi, er það alt annað
enda óvíst að þar sje átt við aðra
en þá sem ríða austur í Holt Eyja-
fjalla, því líklega hefir Mörður
verið í leitinni (þó ekki verði sann-
að) liaft ráðagerð við með leitar-
menn. Mun þá samkoman helst um
ráðagerð þeirra, um upptöku búa
brennumanna.
jeg mjer að bæta við nokkrum
línum, og að mestu leyti í viðbót
við það, sem jeg hefi áður skrifað,
og snýst því eðlilega um hið síð-
asta ritið.
Það er nú svo ineð týndan stað
eins og þennan, að byggja verður
á líkum og bendingum, náttúrleg-
um grundvelli og sögunni sjálfri.
Jeg hefi áður, eins og nú, haldið
því fram að Holtsvað væri kent
við Holt í Hvolhreppi, „er síðar
var kallað Dufþaksholt' ‘ (ísl.þ.
202). Að því leyti má lloitsvað
vera rokfært við annan heppilegri
stað, til þess jeg megi fallast á
það, svo vel sje.
Vigfús hyggur vaðið kent við
Árholt (v.l. Árholtsbrún), sem er
lítið liærra en í liáaustur frá
Keldum og nálega miðja vegu upp
að Árbæ. Gunnarssteinn er þar Jít-
ið vestar og vaðið vestan við hann
(fornar götur).
Oft hefi jeg hugsað um þennan
stað', og bent til hans, sem sam-
komustaðar eða þings forna Holts-
vaðs, og hugsanlegur er hann,enda
vel mögulegur að öðru en heimild
sögunnar.
Að jeg hygg hann annarstaðar,
er síður en svo af því, að jeg vilji
flytja hann frá Gunnarssteini eða
úr Keldnalandi heldur hitt að
fljótt og sett álitið finst mjer of
margt mæla móti honum, og nokk-
uð margt við þessa leið að athuga,
sem ekki fellur sem best við sög-
una og rás viðburðanna.
Ái-holt er ekki holt í veiijulegri
merkingu, heldur hraunrunnin,
liólóttur og dölóttur hraun-heiðar-
fláki. Á lienni standa: lieynifell
sunnan ár, en Árbær, Foss og Litli
Skógur norðan ár.
Árholtsbrún, nú blásin, er og ná-
kvæmlega eins og liver önuur brúu
á Rangárvöllum. Brúnin nær all-
langt innfyrir Rangá og suður
undir Vatnsdalsfjall. tíegn um
hana, fyrir nustan tíunnarsstein,
fellur Eystri Rangá fram úr
gljúfri eða þrengslum, eins og utn
allar aðrar brúnií á leið liennar.
Undir þessari brún standa: Að
austan Hrappsstaðir (ekki sýndir
á korti herforingjaráðsins), að
sunnan (Fiskár-)holt þ. e. sunnan
í Reynifellsöldu, og að vestan
Sandgil,* en ofan að þessari heiði
austast, stauda Þorleifsstaðir.
Þó jeg hafi haldið Árholt seinni
tíma nafn — að jeg ekki segi
síðustu tíma, eins og Vallartangfi
fyrir vestan Árholtsbrún — má
um það deila, nema það sje kent
við skóg, og tvímælalaust mun
hafa verið hrís og skógur um alla
þessa staði fram eftir öldum. Hefir
* Gamla Sandgil er í háaustur
af Knæfahólum. Ekki þar sem það
er sýnt á korti, heldur talsvert
norðar: innst í vikinu milli rauðu
strykanna, þar er nú grashóll, með
yfirgrónar tæt.tur. Sýnist sunnar
með grasi sem ekki er til þar.