Lesbók Morgunblaðsins - 29.07.1928, Blaðsíða 2

234
því að líkindum verið freniur lítið
um gripahaga að tala þar að Hdlts-
Vaði, því ætla mé að landslag hafi
verið svipað beggja megin ár, áður
blása tók.
Hafi Flosi farið þessa leið dg
kdsið hestum sínum beit í Vallar-
fanga; tel jeg hann ekki hafa verið
sjerlega vandan að vali fyrir þá.
Öama hefir lient þá Kára og Mörð,
hafi þeir safnað þangað nokkur
hundruð hestum til eftirreiðar
(ÍSl.kap.)
Gerum samt ráð fyrir þeirri leið
upp í Krók (sbr. Dipl. Isl. IVT. 546,
vantar í registur), og krókur er
það, vegurinn talsvert lengri og
torsóttari.
Frá Vorsabæ gamla — talsvert
fyrir vestan núverandi Vorsabæ*
hefir alfaravegurinn út á Þingvöll
legið frekar til útnorðurs alla leið
til Þjórsár. En í þess stað hefir
Flosi orðið að stefna til norðlægs
landnorðurs alla leið upp að Ár-
holti á Rangárvöllum. Á þessari
leið hefir hann hlotið að fara fyrir
austan Vatnsdalsfjall, og líklega
yfir Þríhyrningsháls vestanverðan,
eða um „Þröng“ nokkru neðar
að honum og þá að eða um Vatns-
dal; tel jeg hana þó óvissari, hún
liggur fremur í smákrókum, og
þar mun vera nóg af fúa mýrum
ekki síður en hærra á hálsinum.
Þessar leiðir munu vera órannsak-
aðar, sém fornmannavegur, en báð-
ar eru nokkuð brattkendar og all-
hátt yfir sjávarflöt.
Látum svo vera að Flosi hafi
farið þessa leið, sunnan vert við
(Fiskár-)Holt, verður lítt skiljan-
iegt, hversvegna hann ekki fór frá
Fiská um Keldur, og það þótt
liann hefði ekkert erindi átt þang-
að. En nú er sagan þar mótvitni.
Þaðan mun aðalvegurinn hafa leg-
ið um Keldur, og um Þingskála
til Alþingis, sá vegur greiðari,
fjölfarnari og beinni en norður
yfir þveran Hólminn(,Hólnxslönd‘)
um mishæðir, hrís og skóga, að
Gunnarssteini.Frá vaðinu þar mun
leika vafi á, hvort vegurinn hefir
fremur legið fyrir vestan Þríhyrn-
ing en austan. Stefna vegarins frá
* Vorsabær gamli mun vera full-
um 2 bæjarleiðum vestar (Bæjar-
leið 600 faðm. tólfræð).
ÍíESBÓK MORGUNBLAÐSNS
Knæfhólum að vaðinu er nær norð-
urenda fjallsins —að hálsinum
vestur af sleptum — og hefir eins
vel mátt liggja bak við Þríhyrn-
ing, norðan og austan.
Ekki er þess getið að Gunnar
hleypti úr Knæfhólum fram að
Holtsvaði, og aldrei minst á það í
sambandi við bardagann. Holts-
vað var þó stutt og staðurinn
ákveðinn.
Holtavað.
Þá kem jeg að því,' einna ólík-
legasta, að ætla Holtavað upp við
Þjórsá og Flosa að bíða þar Sig-
fússona.
Við það er að atliuga: Að Flosi
mátti þó ekki láta fara eins og
verkast vildi um þingsókn Fljóts-
hlíðinga.
I þessu sambandi verður ekki
komist hjá að líta í Njálu, sjest
þá að ekki fellur það sein best
heim við söguna, þar sem hún seg-
ir: „Sigfússynir spurðu að Flosi
var við Holtsvað og riðu þangað
til móts við hann“ (117. kap.) —
Hefði hjer verið um Þjórsá að
rteða, mundi sagan hafa orðað það
á þessa leið :Sigfxxssynir frjettu að
Flosi biði þeirra við Holtsvað, og
rið'u þegar eftir honum óg fund-
ust þar.
Þess utan tekur Njála það skýrt
fram, að „Holtsvað11 var vestan
ár, því í þessari ferð er þess get-
ið, að_ Flosi og Sigfússynir „gengu
fram að ánni.“ Þetta, að ganga
Iram að, gildir jafnt íþátíðar og
nútíðarmáli sunnlendinga. Þess-
vegna verður að leita að Holta-
vaði vestan ár.
Vert er líka að athuga, að í
þeim 52 handritum Njálu, sem dr.
Jón Þorkelsson yngri þekti 1889,
og þó mörg til að auk, finst ekki
nema einasta eitt handrit sem
nefnir Holtavað, og þetta eina er
ekki eldra en frá 18. öld. Að
byggja Holtuvað á því, tel jeg
hæpið, enda hefir útgefandi Njálu
1894, Valdimar Ásmundsson, ekki
sjeð sjer fært að taka það upp í
hana.
Þegar hjer við bætist, sem áður
er sagt, að samkomustaðurinn
Holtavað hlaut að vera vestan
Þjórsár, verður það ekki sam-
boðið hyggnum manni, sem Flosa,
að ríða svo undan sínum tryggustu
fylgismönnum og inn í óvinahjer-
uð'. Eins og það líka var of langt
fyrir Ingjald á Keldum, „að ríða
heim fyrst“ og svo til þings. Hefði
hann vitað Holtavað þar, mundi
hann hafa farið' heimanbúinn til
þings, því ráða mátti hann í aðal-
erindið._
Holtavað þar hefði tæplega átt
að týnast þar af umferðarleysi og
á ekki ininna vatnsfalli en Þjórsá
er, því vafalaust hefir þar verið
mikil umferð árlega, og þá sjer-
stakt að engin saga, eða neitt
annað heimildarrit skyldi minnast
á það'.*
Ekki er Holtavaðs getið, þó
fylsta tilefni gæfist, eftir víg
Höskuldar Hvítanesgoða, þegar
Njáll með „nær þrír tigir manna
og riðu þar til þeir komu til
Þjórsár. Þá komu þeir eftir
frændur Njáls Þorleifur krákur og
Þorgrímur hinn mikli. Þeir voru
synir Holta-Þóris og buðu lið sitt
Njálssonum og að göngu.... Riðu
þá allir saman yfir Þjórsá og þar
tii þeir komu á Laxárbakka og
æja þar. Þar kom til móts við þá
Hjalti Skeggjason“ (lið lians ekki
nefnt). Og enn bættist við „allt
lið“ Ásgríms Elliða-Gríinssonar.
„Síðan riðu þeir allir saman á þing
upp“ (118. kap.)
Ekki er þess heldur getið, undir
þingið mikla, þegar Flosi reið með
„tíu tígi manna“ .... um kveldið
„vestur yfir Þjórsá og sváfu þar
um nóttina“ (136. kap.) — Ekki
heldur, þegar þeir Þorgeir skorar-
geir ,,með miklu liði“ og Mörður,
sem „hafði safnað hverjum itíanni
er voptífær var.“ .. „Riðu þeir nú
þar til þeir komu vestur yfir ár.
* Að Síkisvað liafi verið til frá
Njálstíð er hreint ekki líklegt. —
Veit ekki til að það sje nefnt fyr
en á allra síðustu tímum (þessari
öld?) Orðtak manna var: Fórum
yfir (Þverá) „hjá Hemlu“, „hjá
Dufþekju“, „á Síkinu.“ Holtsvað
má því eins hafa týnst þar eins og
Holtavað í Þjórsá og Dufþaksholt
í Dufþekju-Holtsvað. Líklegt þyk-
ir, að eftir að Hemlubót sleit frá
heimalandinu, hafi myndast þar
smá áll eða síki í fyrstu. Hvort
sem það hefir verið af völdum
ÞVerár einungis, eða öðrum lengri
aðdraganda þar að: Merkjá, eða
öðru síki austan af Aurunum (sbr,
Árb. f. 1902. 13, 16.)