Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1941, Blaðsíða 2

226
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
annaðhvort að koma á rjettum
tíða eða fara til fjandans. Þetta
lærði jeg alt á einu augnabliki í
Taarnbv á Amager, snemma morg
uns seint í mars vorið 1911, er
sólin skein inn uiu gluggann í
vinnumannaklefanum í hesthúsinu.
Ilann getur vitnáð um það borg
arstjórinn okkar, Bjarni Bene-
diktsson. Hann var eitt sumar vakt-
meistari og ,,mínútumaður“ hji
mjer á Bakka á Siglufirði. Betri
mann til að sjá um stundvísi hefi
jeg ekki haft í minni þjónustu.
Þegar jeg heyrði í vetur að hann
væri heldur á mó.ti því að menn
kæmu of seint til vinnu sinnar,
þá datt mjer í hug, að kannske
hafi hann lært eitthvað af 'því
hjá mjer á Sigló. En líklega vissi
hann ekki að jeg lærði það af
prjónahaldinu sem .mamma útbjó
mig í og Andersen garðyrkju
bóndi á Ameger reif af mjer þanji
eftirminnilega morgun.
— Hver kom þjer fyrir í þess-
ari námsvist,
— Það var Einar Helgason. Og
hundrað krónur fjekk jeg í ferða
styrk hjá Búnaðarfjelaginu. Það
var alt og sumt, og átti ekki tú-
skilding að heitið gat, er þangaö
kom. En dr. Valtýr Guðmundsson
var beðinn að vera mjer innan-
handar ef jeg þyrfti einhvers með.
Og það gerði hann vel. En jeg
átti að vinna fvrir kaupi. Fjekk
8 krónur á viku, og varð að fæða
mig sjálfur. Át saltfisk og hakk-
að hrossakjöt á „krónni“ í Taaru
by um miðjan daginn, málamat
hjá sjálfum mjer í hesthúsinu. Og
nú var að standa sig í framandi
Jandi.
Jeg var ungur og lífsglaður í þá
daga og hafði ekki verið lengi
í vistinni er samverkamenn mínir
komu mjer í skilning um, að til
þess að vera menn með mönnum
þar í landi þvrftu menn að eign
ast þrent, harðan hatt, hjólhest og
kærustu. Það tók mig þrjár vik
ur að fá þetta alt. Hatturinn kost-
aði ekki nema kr. 3.75. Sko til,
segir Óskar og sýnir mjer mynd
í gömlu albúmi. Þarna er jeg kom-
inn með hattinn. Hjólhesturinn
kostaði kr. 23.00. Þeir voru ódýr-
ir í þá daga. Kærastan var ódýr
ust. Hún kostaði sama og ekkert.
Brjóstsykur og ball um helgar.
Þetta var mjaltastúlka, með hring
á hverjum fingri. Biddu fynr
þjer. Ekki vantaði skartið.
— En hvernig stóð á því að
þú fórst út í búfræðina?
— Það var ómögulegt að hafa
mig í bænum, fyrir strákapörum.
Svo jeg var sendur í sveit. Til
Hvannevrar um sumarið. Og þeg
ar haustaði vildi mamma ekki fá
mig til bæjarins. Þá var ekki ann
að að gera en fara í skólann. Það
var ekki nema gott. Jeg var vilj-
ugur til vinnu. Hefi aldrei sjeð
eftir því að vinna. En það var
stundum strangur vinnudagur fyr-
ir þá sem viljugir voru. Jeg man
eftir Árna í Múla. Hann var mjer
samtíða þar eitt sumar. Hann var
svo djeskoti sterkur. Það þurfti
venjulega tvo menn til að draga
heysáturnar upp í talíunni í bagga
götin á hlöðunni. En Árni gerði
það einn. Hann kom með þessar
mjúku og fínu hendur úr Reykja
vík um vorið. En þær voru orðnar
öðruvísi um haustið. Hann fjekk
40 krónur í kaup yfir sumarið.
— Hvað varst þú lengi í garð-
vrk juvistinni ?
— Jeg var fyrsta árið í Taarneby
með 8 kr. vikukaup. En hvað var
það hjá kjörum Pólverjanna, sera
voru fullorðnir menn, sem höfðu
f.vrir fjölskyldum að sjá, áttu
heima inni í Kristjánshöfn og
þurftu að ganga í klukkutíma til
að vera komnir kl. 6 á vinnu’
staðinn. Það var af þeim sem jeg
lærði að kaupa gamalt brauð fyrir
lítinn pening til að spara. Þeir
fengu tveggja króna dagkaup.
Húsbóndi minn, Andersen, bauð
mjer með sjer á veðhlaupa
brautina. Hann fór þangað altaf
er hann gat og velti stórum summ
um. Hann var vænsti karl, vel
mentaður, hafði verið í París. En
vinnuharður var hann. Hann gaf
mjer stundum 2 eða 4 krónur, og
sagði mjer á hvaða hest jeg skyldi
veðja .Einu sinni fjekk jeg kr. 32
fyrir túkarlinn. Það voru auðæfi.
Næsta ár var jeg hjá garðyrkju-
manni í Vanlöse sem hjet Bart-
holdy. Þar fjekk jeg tíkall fyrir
vikuna. Var í sjálfsmensku. Átti
sprittapparat og sauð á því graut.
En til að spara sprittið sauð jeg
grautinn að miklu leyti í rúminu
inínu. Hafði einskonar moðsuðu.
Átti gamla trevju. Passaði þegar
suðan kom upp í skaftpottinum,
vafði treyjunni í snatri utan um
pottinn og dreif alt saman ofan í
rúmið. Þar sauð grauturinn.
Svo var jeg einn vetur á lýð -
skóla nálægt Árósum með Friðrik
Brekkan. Svo druknaði faðir minn
og þá slengdi jeg mjer heim. Vildi
ekki vera lengur ytra.
Jeg kom heim um vor með
nokkrar plöntur og dót í pottum
og kössum og seldi sumt, en fór
með sumt upp að Reykjum í Mos
fellssveit. Þar bjó þá Stefán frá
Dunkárbakka. Þá var jarðhiti þar
lítt notaður. Jeg hafði ekki vermi-
hús eins og nú, en vermireiti við
hverahita. Jeg hlóð upp bakkana
á hveralækjunum og setti járn-
plötur vfir þá, setti mold ofan á
plöturnar og umgerðir og glugga-
karma ofan á það. Þetta urðu
vermireitir, þar ræktaði jeg
margt: Kál, agúrkur og m. a.
tómata ,og munu það vera fyrstu
tómatarnir sem ræktaðir hafa ver-
ið á íslandi svo jeg vifi til. Þetta
var 1913. Þetta gekk alt mjög
vel í eitt til tvö ár. En vet-
urnir voru langir. Þá hafði jeg
lítið fyrir stafni. Og þá lenti jeg
á ralli. En þegar jeg sá að þessi
fjandi dugði ekki fór jeg í fjelag
við mann fyrir austan til að setja
upp lýsisbræðslu. Fjelaginn sveikst
um alt, og það var ekki nema gott.
Þá var jeg laus við hann.
Jeg ætlaði að byrja í Þorláks-
höfn að bræða meðalalýsi og lagði
á stað með áhöldin á einum hesti
austur yfir Hellisheiði. Þá komst
jeg í hann hann krappann. Fjekk
svo mikið óveður. Fór fyrsta dag-
inn upp á Hól. Á heiðinni varð
klárinn fastur í sköflunum, en
nottarnir hrutu af klökkunum í all-
ar áttir. Svo jeg varð sjálfur að
bera dótið og teyma hestinn gegn-
um skaflana. Er til Þorlákshafnar
kom þá var ekkert þar að hafa.
Svo jeg fór til Herdísarvíkur með
alt saman. Þar bræddi jeg lýsi,
og átti 16 föt af meðalalýsi, fyrir
utan iðnaðarlýsi eftir vertíðina.
Þetta var árið 1916 og komið
fyrra stríðið. Jeg græddi yfir 2000
krónur á lýsinu. Það var mitt