Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1953, Blaðsíða 6

540
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Guðrún Jóhannsdóttir frd
Jón Mýrdal
NÚ Á DÖGUM tíðkast mjög nð
rifja upp og rita um forna atburði
og segja frá mönnum, sem fyrir
alllöngu dvalizt hafa á þessari jörð.
Slíkar frásagnir eru alltaf lærdóms
ríkar og varpa ljósi aftur í liðna
tímann, sem er gjörólíkur þeim,
sem nú stendur yfir. Við gamla
fólkið höfum lifað tvenna tíma,
dvalið í tveim ólíkum heimum, ef
svo mætti að orði komast. Og þeg-
ar við heyrum frásagnir frá gamla
tímanum er sem gamall kunningi
rétti okkur hönd. Því ræturnar
standa dýpst þar sem vaggan stóð
og bernskuskónum var slitið.
Þegar ég nú, á dögum ellinnar,
hugsa um bernsku mína og æsku-
ár og fólk það, skylt og vandalaust,
sem ég umgekkst, þá er sem ég
sjái það í nýju ljósi, skilji það bet-
ur, setji á það nýtt mat. Málverk
njóta sín ekki nema í nokkurri
fjarlægð. Viðburðir lífsins og fólk
það, sem við þá er tengt, eru
myndir, sem minningin geymir.
Þegar ég nú, í skuggsjá fjar-
Iægðarinnar, virði fyrir mér vini
og vandamenn frá þessum löngu
liðnu dögum, ber engan hærra en
Jón Mýrdal, móðurafa minn. Var
ég þó aldrei samvistum við hann.
Hann kom aðeins sem gestur
á bemskuheimili mitt. En allar
minningar um hann og þekking
sú, sem ég síðan hef aflað mér
um hann, hafa skýrt mynd hans í
huga mínum. Ég á frá honum
f jölda bréfa, hið fyrsta skrifað þeg-
ar ég var fimm ára, það síðasta
seinasta árið, sem hann lifði, en
þá var ég 21 árs. Þau eru mér ó-
brigðul heimild um sálargöfgi hans
og ágætar gáfur. Ef ég í öllu fylgt
Ásldksstöðum
rithöfundur
hefði leiðsögn hans, væri misstig-
in spor mín, á farinni leið, ekki
mörg.
★
Það er seilst nokkuð aftur í
tímann, þegar minnst er Jóns Mýr-
dals skálds. 128 ár eru nú liðin frá
fæðingu hans og 54 frá dauða hans.
Hann var fæddur 10. júlí 1825 að
Hvammi í Mýrdal. Foreldrar hans
voru, Steinunn Ólafsdóttir og Jón
HelgSson bóndi þar. Dvaldi hann
í foreldrahúsum til tvítugsaldurs.
1845 réðist hann til séra Svein-
bjarnar Hallgrímssonar, aðstoðar-
prests séra Péturs á Kálfatjörn.
Ætlaði hann að læra hjá honum
undir skóla. En frá þeirri fyrirætl-
an hvarf hann aftur. Er engum
vafa bundið, að þar hefur fátækt-
in, sem svo mörgum efnilegum
ungmennum hefur sett stól fyrir
dyr, ráðið úrslitum. Fór hann þá
til Reykjavíkur og nam trésmíði.
Að því námi loknu fór hann norð-
ur í land. Árið 1853 giftist hann
Guðrúnu Rannveigu Jónsdóttur
frá Illugastöðum í Fnjóskadal.
Ekki hafa þau átt skap saman
afi og amma. Hann var tilfinn-
ingaríkur, draumlyndur og nokk-
uð ölkær. Guðrún amma var stór-
brotin kona, sem áleit staðreynd-
ir tryggari fótfestu en hugmynda-
flug. Þau slitu því samvistir eftir
eitt ár. Eina dóttur eignuðust þau,
Kristínu Salóme móður mína.
Haustið 1854 sigldi Jón Mýrdal
til Kaupmannahafnar, sennilega
til að fullnema sig í iðn sinni.
Dvaldist hann þar í tvö ár. Eftir
heimkomuna dvaldi hann við smíð-
ar á ýmsum stöðum á Norðurlandi.
Byggði hann kirkjur og önnur

Jón Mýrdal
tfÁ ;< ... .j , ;|
hús. 1878 fluttist Jón til vestur-
lands. 1880 kvæntist hánn í annað
sinn Önnu Valgerði Bjarnadóttur,
ættaðri af Skarðsströnd, ágætri
konu, sem reyndist honum trygg-
ur og traustur lífsförunautur. Ekki
varð þeim barna auðið. Næstu tíu
árin dvöldust þau hjón við Brgiða-
fjörð, lengst af í Rauðseyjum. Það-
an skrifaði afi mér mörg bréf.
1890 fluttu þau til Akraness og
dvöldust þar til æviloka.
★
Jón Mýrdal var ágætur smiður.
Allt hans handbragð var með
snilldarbrag og hann fékkst við
fleira en húsasmíðar. Til er eftir
hann stofuskápur, sem myndi
sóma sér í hvaða stofu sem væri.
Kistil smíðaði hann handa ömmu
í tilhugalífi þeirra, sem var snilld-
arverk. Skil ég ekki annað en hann
hefði þótt fallegt sveinsstykki á
hvaða tíma sem var. Hann var
spónlagður, kúptur á hliðum, lok-
ið slétt að ofan og þar í felldir staf-
ir unnustunnar. Tveir spónlagðir
handraðar með skreyttum lokum.
Innan í lokinu var spegill í fallegri
umgjörð. Allur var hann póleraður
utan og innan. Allur frágangur á
þessum litla hlut og allt handbragð
bar vott um listhneigð og haga