Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1953, Blaðsíða 7

LESBÓK M0RGUNBLAÐSIN3
541
hönd. Lítil hús smíðaði hann handa
okkur systrunum, þegar við vor-
um börn, sem einnig eru völund-
ar smíði og bera vott um frábæra
vandvirkni og nostur.
Afi var hinn mesti eljumaður.
Félli smíðarnar niður augnablik,
var penninn kominn í hönd hans.
Hann var sískrifandi. Heyrði ég að
oft hefði hann skrifað við hefil-
bekkinn. Jón Mýrdal skrifaði mik-
ið. Eftir hann liggja kvæði, sögur
og leikrit. Kunnast af verkum hans
er „Mannamunur", sem gefinn hef-
ur verið út þrisvar sinnum, síðast
1950 af Bókaútgáfu Guðjóns Ó.
Guðjónssonar. Önnur rit, sem út
hafa komið eftir afa er Grýla, þar
eru kvæði o£ skáldsagán Vinirnir.
Kom Grýla út 1873. Skáldsagan
Skin eftir skúr byTjaði að koma út
sem fylgirit Fróða 1886—87. En
þeirri útgáfu lauk aldrei. En fram-
hald þeirrar sögu er til í handriti.
Auk þess eru til í handritum nokkr
ar skáldsögur eftir afa, sem ekki
hafa birst á prenti og þrjú leik-
rit eða leikritabrot. Tvær skáld-
sögurnar eru á dönsku. Öll þessi
handrit eru geymd í handritasafni
Landsbókasafnsins. Ljóðin nr. 846.
Önnur skáldverk nr. 845—849.
Hafi ritverk Jóns Mýrdals lítið
bókmenntagildi, stafar það af
menntunarskorti hans. Sönn
menntun er eins og myndhöggvari,
sem meitlar mynd sína þangað til
hún er orðin að listaverki. Bresti
leiðsögn menntunar, má búast við
göllum og vansmíði. En gáfur afa
voru afbragð. Um hann eru þessi
ummæli í æfisögu Árna prófasts
Þórarinssonar, Að ævilokum bls.
350: „Jón Mýrdal var mjög gáfað-
ur. Hann sendi séra Jónasi á Stað-
arhTauni hugleiðingar um Heilaga
þrenningu. Jónas sagðist hafa orð-
ið alveg hissa á þeirri dýpt og
speki af manni, sem aldrei hefði
notið nokkurrar menntunar. En
Pétur biskup sagði um séra Jónas,
að hann væri bezti og dýpsti ræðu-
maður landsins í klerkastétt."
★
Jón Mýrdal var fremur lágvax-
inn, holdgrannur og veiklulegur,
lítið eitt lotinn í herðum. Ágjörð-
ist það mjög með aldrinum. Munu
sífelldar stöður við hefilbekkinn
hafa valdið þar nokkru um. Hann
var grandvar í breytni, fáskiptinn,
en glaðlyndur og skemmtilegur í
viðræðum, fyndinn, orðheppinn og
fljótur til svars. Eitt sinn var afi
á ferð yfir Vaðlaheiði. Mætti hann
þá kunningja sínum, sem hann
hafði ekki séð í mörg ár. Var sá
feitur með mikla ístru. Þegar þeir
hafa heilsast, segir þessi fornvinur:
„ÓSköp er' að sjá þig, Jón. Það
er; eins og þú berir allar áhyggjur
heims á herðum þínum.“ Afi ekki
seinn til svars: „En þú á kviðnum,
laxmaður."
Þótt Jón Mýrdal sleppti aldrei
verki úr hendi, var hann sárfátæk-
ur alla æfi. Þá var ekki ákvæðis-
vinna né tímakaup, minna hugsað
um launin en hitt að láta verkið
fara vel úr hendi. Ég hygg, að
á þeim tímum, hafi margir átt
launin sín inni, þegar þeir yfir-
gáfu þennan heim.
Kristín móður mín ólst upp með
móður sinni. Var afi því aldrei
samvistum við einkabarn sitt, sem
hann unni hugástum. Er hægt að
fara nærri um, að það hefur verið
honum þung raun, þótt ekki ræddi
hann um. Guðrún amma dó, þegar
móðir mín var fullorðin. Skömmu
síðar giftist hún föður mínum Jó-
hanni. Hans foreldrar voru: Einar
Erlendsson frá Rauðá í Þingeyjar-
sýslu og Sigríður Þorsteinsdóttir
frá Stokkahlöðum í Eyjafirði, tví-
burasystir Dómhildar Briem. Voru
þær svo líkar, að vart þekktust að.
Langar mig til að skjóta hér inn
í tveim smáatvikum, sem Sigríður
amma sagði mér frá. Það var á
giftingardegi Dómhildar og Ólafs
Briem, timburmeistara á Grund, að
amma átti erindi inn í stofu þar
sem veizlugestir sátu. Þegar hún
kemur inn heyrir hún að einn
veizlugestanna segir: „Brúðurin
er þá ekki farin að búa sig enn-
þá.“ Öðru sinni átti amma leið inn
í herbergi þar sem spegill hékk í
einu horni. Henni verður litið í
spegilinn og segir: „Ert þú þarna,
Dómhildur?“
Móðir mín var gáfuð kona og
skáldmælt. Hún varð ekki langlíf.
Dó um þrítugt, frá tveimur litlum
dætrum, harmdauði eiginmanni,
föður og öllum, sem hana þekktu.
Aldrei hef ég heyrt talað um
kvenhylli Jóns afa né samband við
aðrar konur en eiginkonurnar. Var
hann þó fjölda mörg ár milli
kvenna. En ósennilegt þykir mér
um mann með hans skapgerð og
tilfinningar, að hann hafi með
öllu verið ósnortinn af kvenlegum
yndisþokka. Það sagði mér þjóð-
kunn merkiskona, að eitt sumar
hafi Jón Mýrdal verið kaupamað-
ur hjá foreldrum hennar. Dáðist
hún að gáfum hans og hve
skemmtilegur hann var. Eftir stund
arþögn bætir hún við og brosir
lítið eitt. „Hann orti til mín ástar-
ljóð milli flekkjanna." Það er harla
skiljanlegt, að þau þessi tvö, hafa
gjarnan viljað vera í sama flekk.
Margt hefur dregið þau hvort að
öðru: æska, gáfur, sameiginleg
hugðarefni og að einum þræði frá-
bær glæsimennska ungu heima-
sætunnar.
Eins og ég tók fram fyrr, var
ég aldrei samtíða Jóni Mýrdal afa.
En við skrifuðumst á meðan hann
lifði. Ég var sex ára, þegar hann
þakkar mér fyrsta bréfið. Segir
hann, að það hafi verið furðu gott.
Samt eigi ég að vanda mig bet-
ur næst.
Hann dó 15. marz 1899, 74 ára.
Ritað í júlí 1953.