Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1972, Blaðsíða 13

Kvikmyndir
Robert Bresson
kvikmyndar Dostojevsky
I'Aí) ER ekld í tilefni þess aíS lara
eiffi að sýna nýjustö kvilí.m>ndir
BOBERT BRESSON I kvikmynda-
húsum hér, að nú verður fjallað
um nýjustu mynd hans QUATItE
INUITS D’UN REVEUR (Fjórar næt
ur í lífi draumóramaims) frá 1971,
heldur þvert á móti. Tílefnið er
miklu fremur sú ískjsgilesa stað-
rejmd að hér hafa ekld sczt á al-
mennum kvikmyndasýninírum í
ÁRATUGI kvikmyndir eftir þennan
einstaka, €5 ára gamla, meistara
frá Frakklandi. Hér er því eítt tii-
felli af ótöldum, þár sem einnngis
frásagnir og hugrenningar ura kvik
myndir og höfunda þeirra, korna í
hlut kvtkmynúaiinnenda. Síðar í
þessum þáttum mun gerð nánari
grein fyrir Robert Bresson, sera
Mklega er einn ósveigjanlegasti
kvikmyndahöfundurinn I kvlk-
myndasögunni, þegar formúiur lýð
hylli eru annars vegar á kostnað
tTÚmeu nskunnar við sjálfan sig.
I*ar hefur hann aldrei látið undan.
Bresson hafði þegar í nsestu
mynd sinni á undan Quatre nuits
d'un reveur, IXE FEMME ÐOCCE
<19691 stuðst víð Ðostojevsky. En
<eins og aevinlega, þegar Bresson
styðst við rithöfunda, skýrslur eða
þess hátfar, fer hann mjög frjáis-
lega með efnið. Nýjasta mynd hans
hyggir á sögu liostnjevskjs, UVÍT-
AR NÆTUR, sem ítalinn Euchino
Visconti hafði áður fært í kvík-
myiidabúniug. Samkvæmur sjálf-
um sér flytur Bresson söguna til
Parísar og aðlagar hana nútíntan-
um og sínum eigin hugmyndum.
Bresson: „Annars var bókstaflega
allt í Ilvítum nóttum, sem freistaði
mín. Ðostojevsky og Froust eru
mestir alira rithöfunda, sem ég
þekkL Proust sagði um Bostojevsky
að frumleiki hans kæmi íram i
uppbyggingu verka hans. I»etta er
mjög athyglisvert með tilliti til
kvikmyndaformsins vegna þess að
sú uppbygging, sem hér um tæðir
er innri bygging. livítar nætur
hentuðu mjög vel í þessu sam-
bandL Ég mundi hins vegar aldrei
láta mig dreyma um að kiik-
mynda stóru sögurnar eftir I>osto-
jev’sky, þær eru fullkomnar í sjálf-
um sér. Neí, það sem ég er að
re.vna að gera er að láta tilfinníng
arnar stjórna atburðunum í stað
hins gagnstæða. Kg álít tiifinning-
ar skipta mestu málL Kg vil að þær
ráði uppbyggingunni og stilnum.
ITngi maðurinn Jaeques í Quatre
nuits d'un Kéveur er einsamall og
að eðlisfari draumóramaöur, sem
ver dögunum í rölt um göturnar.
Hann fylgist með stúlkum úr fjar
iægð. en um nætur mááar liauu eða
gefur sig á tal við segulbandið sitt.
2>ag nokkurn hittir hann stúlku,
JVlarthe, á Pont Neuf brúnni. Hún
virðist vera í sjáifsmorðshugleið-
ingum en þanníg skipast máiiu, að
þau taka að segja hvort öðru frá
lífi sínu. Marthe hefur alizt upp hjá
siðavandri móður sinnL Fjrir ári
felldi hún hug til leigjanda, sem
leigði hjá þeim mæðgum. Marihe og
leigjandinn töluðust aldrei við, en
létu sér nægja augnagotur og
hlusta eftir hreyfingum hvors ann-
ars haiidan veggja. Kvöld eitt hitt
ust þau með þeim afleiðingum að
Marthe dvaldist næturlangt lijá
leigjandanum. Ilann lolaði faeimi
Framh. á bls. 16
STUNDUM er ógn freistandi fyrir leik-
mann að velta fyrir sér stjórnmálum.
Jafnvel þótt viðkomandi aðili hafi, að vit-
urra manna dómi, undur lítið vit á þeim
flóknu klœkjamálum og tali um þau af
fjarska lítilli þekkingu. En því er nú
vœntanlega svo farið með fleiri háttvirta
kjósendur en undirritaða, að vegir stjóm-
málanna eru í þeirra augum ekki nándar
nærri eins leyndardómsfullir og marg-
slungnir og sérfræðingar vilja vera láta;
saumáklúbbar og kvenfélög víla ekki fyr-
ir sér að leysa á einu bretti vandamál,
sem ríkisstjórn ræður ekki við á heilu
kjörtímábili.
Margir hugðu gott til stjórnarskiptanna
á sl. sumri. Ekki endilega vegna þess að
þeir sœktust nákvœmlega eftir þeim
ágœtu mönnum, sem tóku þá við stjórn
þjóðarskútunnar, svo að notað sé hið ást-
sæla orðalag œfðra pólitíkusa, heldur
vegna þess að menn sögðu það vœri bráð-
nauðsynlegt að skipta öðru hvoru um
stjórn x lýðræðisríki. Það hleypti nýju og
fersku lofti inn um gluggana og vekti
áreiðanlega vonir hjá ýmsum um betri
tíð. Því er heldur ekki að leyna að þeir
voru margir, sem bundu vonir við ríkis-
stjórnina; þetta voru allt álþýðlega sinn-
aðir menn og velviljaðir og þar var nú
ekki fyrir að fara rembingi og hroka og
eyðslusemi eins og hjá gömlu ráðherrun-
um, sem hugsuðu bara um bílana sína og
veizlumar sínar og minna um þjóðar-
hag.
Svo tók ríkisstjómin við og birti mál-
efnasamninginn sinn. Sá málefnasamning-
ur er öðrum merkari; nú vitna menn ekki
lengur í íslendingasögur eða lœrdómsrit,
þegar menn skortir rök máli sínu til stuðn-
ings; málefnasamningurinn er óþrjótandi
uppspretta hvers kyns vísdóms, sem bergt
er á af kappi, og jafnan sprettur fram ný
lind, þegar ein er til þurrðar gengin.
Og eftir 14. júlí rann upp sæluskeið á
tslandi. Er ekki að orðlengja það, að ráð-
herrarnir, sem fæstir voru að ráði kunn-
ugír í k'vmum stjómarráðsins tóku til
óspilltra málanna að deila út glaðningi til
þjóðarinnar í ýmsum myndum; farið var
í hina ýmsu sjóði og úr þeim veitt höfð-
inglega. Þegar þeir voru þurrausnir var
bara farið í varasjóðina. Og þetta var
mikil og góð veizla og hún stóð í nokkra
mánuði og állir voru frá sér nurndir yfir
því, hvað þetta vœri góð stjórn og hvað
þessir ráðherrar vœru miklu vitrari en
aðrir ráðherrar sem uppi hefðu verið.
Stundum voru menn í stjórnarandstöðu-
blöðunum að kvaka og bera fram fyrir-
spumir, hvað tæki við, þegar varasjóð-
irnir vœru einnig tcemdir. Þá var vitnað
röggsamlega í málefnasamnitiginn og sömu
leiðis að ríkisstjórnin vœri önnum kafin
við að athuga málið og skipa í nefndir til
að kanna þær athuganir. Og þá fór nú
að fœrast líf í tuskurnar.
Og smám saman fóru ráðherrarnir að
uppgötva, að það getur verið dœmalaust
gaman að vera ráðherra; þessir alþýðlegu
menn úr álmúgastétt, sem aldrei höfðu
komið upp í annan farkost en strætisvagn
eða örlítinn einkafólksvagn, laumuðust nú
til þess að fá sér ökutíma á síðkvöldum
og spruttu svo allt í einu fram í dagsljós-
ið á mersidesbensum og fleiri tryllitækj-
um, sem tóku langt fram öllum skrjóð-
um, sem áður höfðu sézt á götum höfuð-
borgarinnaf. Ekki nóg með það, öllum
þeim sem hafa orðið þess aðnjótandi að
sitja hin ýmsu boð ríkisstjórnarinnar við
nær því öll tiltœk tœkifœri ber saman um,
að þar sé ekki verið að skera veilingar
við nögl og svo hafa verið teknar upp ýms-
ar nýjungar; fengnir dýrindis skemmti-
kraftar til að syngja og spila fyrir gesti
og allt er þetta konunglegra en orð fá
lýst.
Ekki er heldur slorleg frammistaðan í
landhélgismálinu, þar höfum við eignazt
þrjár súperstjörnur frekar en tvœr og má
ekki á milli sjá, hver skærast skín.
Svo undarlega brá þó við, að í þessari
sæluvímu gleymdist það rétt eina stund,
að það er slangur af verkálýð í landinu
og það fórst reyndar fyrir að ganga frá
þeim málum; það þótti mörgum verka-
manninum skrítið að þurfa að fara í verk-
fall undir svona alþýðlega sinnaðri
vinstri stjóm.
En svo var það mál til lykta leitt og
menn gátu tekið gleði sína, kaupmátt
launanna var auðvitað ekki ætlunin að
skerða í bráð og nú gafst loksins tími til
að huga að því atriði í málefnasamningn-
um, þar sem kveðið var á um brottför
hersins.
Að vísu kom í Ijós smávœgilegur mis-
skilningur, ráðherrarnir túlkuðu það
atriði með ýmsu móti. Sumir sögðu að
það stœði í málefnasamningnum að her-
inn œtti að hverfa úr landinu á kjör-
tímabilinu. Aðrir gátu lesið það milli lín-
anna, að þar stœði að það œtti að kanna
-málið og athuga svo, hvort heppilegt
teldist að lierinn fœri o.s.frv. Smávegis
ágreiningur um svona lítilvægt mál telst
ekki til tíðinda. Það er meira að segja
aðeins tákn þess að ráðherrarnir hafa
sjálfstœðar skoðanir og sitja ekki og segja
halelúja hver framan í annan á rikis-
stj órnarfundunum.
Dálitlar verðhœkkanir á bílum, matvœl-
um og ýmsu smálegu, þetta var allt ósköp
skiljanlegt og afsakanlegt, þar sem þetta
var illur arfur frá fyrrverandi ríkisstjórn.
Allt er þetta henni að kenna og verður
vcentanlega út kjörtímabilið.
Og nú að liðnum niu rnánuðum hljóta
allir að vera ánægðir: óðaverðbólga, lúx-
us og eyðsla í opinberri sýslu, hvað er
það á móti þeirri gœfu að hafa yfir sér
vinstri stjórn? Og væntanlega hvarflar
ekki að neinum réttþenkjandi mönnum
línurnar úr dæmisögum Esóps um fjallið,
sem tók jóðsótt og eftir harðar hríöir og
ferlegar fæddist agnarlítil mús. Eða hvað?
Jóhanna. Kristjónsdóttir.
16. apríi 1972
LESBOK MORGUNB^AÐSINS g-j-