Alþýðublaðið - 22.07.1988, Blaðsíða 7

Föstudagur 22. júlí 1988
7
ÚTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir

Heimurinn stóö á öndinni áriö 1962 þegar Kúbudeilan stóö yfir og stórveldin virtust viö öllu búin.
ÞEGAR HEIMURINN STÓÐ Á ÖNDINNI
Minning frá barnæsku:
Norskt barn á skólalóðinni,
horfir áhyggjufullum augum
til himins. Kjarnorkustríð?
Þetta var árið 1962 og
heimurinn stóð á öndinni. í
fyrsta sinn voru flestir sam-
mála um, að stórveldin tvö,
Bandaríkin og Sovét-Rúss-
land, stæðu sitt hvoru megin
við djúpa gjá og ekki væri
gott að segja hvort stórveld-
anna yrði á undan að leggja í
stökkið.
í október, í fyrra, voru 25 ár
síðan. Það er það langur tími
liðinn að menn geta litið á
málið frá öllum hliðum, og
það stuttu síðan að flestir
muna eftir þessu. Núlifandi
meðlimir í nánasta ráðgjafa-
hóp Kennedy, þjóðaröryggis-
ráðinu, komu saman til ráð-
stefnu í fyrra. Ráðstefnan var
haldin í hinum fræga háskóla
Harward og umræöuefnið var
hvaða skoðanir menn hefðu á
því sem gerðist, 25 árum sið-
ar. í timaritinu Foreign Affairs
(haustið 1987) er fjallað um
þennan ráðstefnufund.
Forseti Bandaríkjanna stóð
frammi fyrir því að taka afger-
andi ákvörðun. Flestirvoru
sammála um það, að það
væri nauðsynlegt öryggi
Vesturlanda, að sovésku
meðaldrægu eldflaugarnar,
sem staðsettar voru á Kúbu
yrðu fjarlægðar. En hvernig
gengi það aö fá þessu fram-
gengt — og ef þeir nú neit-
uðu að fallast á þetta?
Til allrar hamingju varö
lausnin friðsamleg. Sovésku
eldflaugarnar voru fjarlægð-
ar, og Bandaríkin lofuðu að
gera ekki innrás á Kúbu. Á
móti fjarlægðu Bandaríkja-
menn sínar meðaldrægu
kjarnorkuflaugar frá Tyrklandi
— sem kannski hefurveriö
vanmetið i fréttaflutningi.
Þrátt fyrir þessa farsælu
lausn, höfðu margir af þeim
sem næst stóðu Kennedy,
mismunandi skoðanir á því,
hvernig Sovétríkin myndu
bregðast við hernaðaraðgerö-
um frá hendi Bandaríkjanna
— til dæmis með sprengju-
árás. Myndu þau svara í
sömu mynt? — og þá jafnvel
með kjarnorkuvopnum — eða
myndu þau gefast upp?
Flestir töldu að ógnun yrði
leiöin þ.e. að ógna með því
sem maðurvill koma í veg
fyrir — nefnilega stríði.
Mörgum ráðstefnumanna
fannst það fráleitt að beita
hervaldi, þvi þeir voru sann-
færðir um að jafnvel smá-
möguleiki á því að kjarnorku-
stríð hæfist, væri of dýru
verði keypt og sá árangur
sem með því hefðist væri tví-
sýnn.
Það hefur komið fram
löngu eftir aö Kúbumálið var
leyst, að Kennedy forseti
hafi, á meðan þessi erfiöi
tími varði, haft áhyggjur af
því að stríð gæti skollið á, þó
hvorugur aðilinn vildi það, af
einskærri óheppni.
Það hefur verið lán fyrir
heiminn, að Kennedy forseti
gaf sér tíma til að lesa merka
sagnfræðibók, sem kom út
1962 og er eftir Barbara Tuch-
man, þekktan bandarískan
sagnaritara. Bókin heitir
„Guns of August" fjallar um
jíann tíma þegar fyrri heims-
styrjöldin braust út. í bókinni
er sýnt fram á röð afdrifaríkra
mannlegra mistaka og mis-
skilnings, sem komu síðan af
stað þessum fjórum blóði
drifnu árum, sem sýna fram
á, svo ekki verður um villst,
að árás er sjaldnast besta
vörnin.
Haft er eftir Edward
Kennedy, bróður John
Kennedy forseta, að forset-
inn hafi lesið bókina og að
hún hafi haft mikil áhrif á
hann. Honum hafi runnið kalt
vatn milli skinns og hörunds
þegar hann sá hverju mann-
leg mistök og rangar ákvarð-
anir geta komið af stað þegar
um er að ræða milliríkjadeil-
ur. Hann hafði orð á því, aö
vissara væri fyrir þjóðar-
leiðtoga að hugsa sig um
tvisvar áður en þeir létu
„hernaðarlega og stríðsglaða
ráðgjafa" hafa of mikil áhrif á
sig. Hafi þessi bók haft þau
áhrif á Kennedy forseta, að
hann tók rétta ákvörðun í
Kúbudeilunni, má segja að
„Guns of August“ sé sú
sagnaritun, sem hafi haft
hvað mesta þýðingu á þess-
ari öld.
Þau afdrifaríku áhrif, sem
þessi bók virðist hafa haft á
forsetann meðan á Kúbudeil-
unni stóð fyrir 25 árum, sýnir
einfaldlega, hvað það er mik-
ils virði, að þjóðarleiðtogar
séu gáfaðir, vel menntaðir og
fylgist með menningarlega.
Kennedy forseti var mennt-
aður sagnfræðingur og hefur
það vafalaust ýtt undir hann
við að lesa það sem kallað
var „bók ársins“ í tómstund-
um sínum. Þærvoru ekki
margar á þessum tíma því
mikið álag hvíldi á forsetan-
um.
Sagt er, að í heimi bók-
anna öðlist maðurinn innri ró,
jafnframt því að vega og
meta og líta gagnrýnum aug-
um á það sem hann les, og
að lestur bóka geti einnig
fengið lesandann til sjálfs-
gagnrýni og komið honum i
skilning um, að það sé ekki
alveg víst að hann (lesand-
inn) hafi alltaf rétt fyrir sér.
Ætli stjórnmálamenn í dag
lesi mikið?
(Arbeiderbladet.)
Söguþekking og reynsla, eru áríöandi þegar
taka á pólitískar ákvarðanir. Líklega hefur
það verið mikið lán, að Kennedy forseti gaf
sér tíma til að lesa sögulegt verk, meðan á
Kúbu „krísunni“ stóð.