Alþýðublaðið - 28.04.1995, Page 10

10
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HELGIN 28. APRÍL -1. MAl' 1995
M e x í k
■ Ingólfur Margeirsson var á ferð í Mexíkó
og segir lesendum Alþýðublaðsinsfrá þessu landi andstæðnanna
Ástæðurnar að baki kreppunni í peningamálum Mexíkó eru stjórnmálalegar umbætur.
Lífíð í Mexíkóborg gengur sinn
vanagang. Ekkert virðist benda tii
þess að daglegt líf 22 milljón borg-
arbúa sé með óeðlilegum hætti
þótt heimspressan flytji fréttir af
gengishruni, pólitísku uppgjöri og
upplausn á gjaldeyrismarkaði
með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um. Umferðin heldur áfram eftir
yfirfullum breiðgötunum, mann-
Iífið er litríkt og elskulegt og stöð-
ugleiki þjóðlífsins virðist óhaggað-
ur. En ekki er allt sem sýnist. Und-
Ungur Mexíkaní tekur lagiö á veitingastað í Mexí-
kóborg: Lífið gengur sinn vanagang en undir niðri
óttast almenningur pólitískar hræringar í kjölfar
peningalegrar kreppu.
ir yfirborðinu eiga sér stað miklar
hræringar, kannski þær mestu frá
byltingunni á öðrum áratug 20.
aldar sem leiddi af sér „eins flokks
lýðræði“ byltingarflokksins PRI.
Gengishrunið eru fyrstu vorleys-
ingar lýðræðislegri tíma í Mexíkó.
Fyrir fáum mánuðum var Mexíkó
skærasta stjaman í ríkjum Suður-
Ameríku. Stöðugleiki ríkti í landinu,
þjóðin var í hraðri framþróun frá lok-
uðu hagkerfi til opins lýðræðisríkis
og pólitískar umbætur blöstu við.
Landið gerðist aðili að NAF-TA-
samningnum ásamt Bandaríkjunum
og Kanada fyrir 15 mánuðum og
flutti út vömr á neytendamarkaði
heimsins í miklum mæli. Viðskipta-
hallinn var að vísu stór í Mexíkó en
þar sem erlend fjárfesting var ör í
landinu, virtist hallinn vera hættu-
laus og skuldir Mexíkana erlendis
miðað við þjóðarframleiðslu vom
litlar á alþjóðlegum mælikvarða eða
um 40% af landsframleiðslu.
Hvað fór úrskeiðis?
Stjórnmálaólga veldur ring-
ulreið á gjaldeyrismarkaði
Þegar Carlos Salinas de Gortiari
Hið daglega brauð: Stoltur bakari sýnir framleiðslu
dagsins. Gengisfellingarnar hafa gert líf túristans
að hreinni paradís.
tók við forsetaembætti árið 1988 var
erlent fé fengið til að endurskapa
efnahag Mexíkó. Háir vextir og stöð-
ugt gengi mexíkanska pesóans drógu
tii sín milljarða dollara frá Banda-
ríkjunum, ekki síst frá ýmis konar
sjóðum, aðallega lífeyrissjóðum.
Á ámnum 1991-93 flæddi erlent
íjármagn inn í landið. Mexíkanar
neyttu og fjárfestu mun meira en þeir
framleiddu. Salinas gerði umbætur á
hinu pólitíska sviði og opnaði meðal
annars stjómkeríið og efldi lýðræð-
islega umgjörð
stjórnmálaflokk-
anna. Þessar um-
bætur mynduðu
ákveðna ólgu.
Flótti fjárfesta
vegna vaxandi
stjómmálaólgu í
Mexíkó olli ringul-
reið á gjaldeyris-
markaði. Þegar inn-
streymi íjárfesta fór
að minnka, hefði
neysla átt að drag-
ast saman. Mexí-
kanar hefðu, með
öðmm orðum, átt
að verða lyrir tals-
verðri tekjuskerð-
ingu. En stjómvöld
neituðu að horfast í augu við vem-
leikann.
Allt til byijun þessa árs héldu
mexíkönsk stjómvöld því fram, að
pesóinn væri of sterkur, ekki of veik-
ur. Meira að segja Banamex, stærsti
viðskiptabanki í
Mexíkó, eyddi
stærsta hluta ffétta-
bréfs síns síðastlið-
inn desember til að
sýna fram á að pes-
óinn væri of lágt
skrifaður og þyrfti
að hækka hann.
Stjórnmála-
menn héldu
uppi pólitísku
sýndargóðæri
Efnahagssér-
fræðingar hefðu
getað sagt sér, að
pesóinn var ofmet-
inn. Alþjóðabank-
inn vildi lægri
skráningu pesóans
til að mæta miklum viðskiptahalla
Mexíkó og fjármálaráðuneyti
Bandaríkjanna bað stjómvöld í
Mexíkó í einkavið-
tölum, að fella pes-
óann um 30% eða
meira. Teiknin
vom augljós.
Eftir að Luis
Donaldo Colosio.
sem talinn var eftir-
maður Salinas á
forsetastóli, var
myrturímars 1994,
snarlækkuðu fjár-
festar skráninguna
á ríkisverðbréfum
um 25 milljarða
dollara. Bara þetta
eitt hefði átt að vera
viðvömn við því
sem síðar kom.
Carlos Salinas de Gortiari, land-
flótta forseti Mexíkó: Opnaði fyrir
lýðræðislegar umbætur en huldi
fjármagnsflótta fjárfesta og hið
raunverulega efnahagsástand
með þeim afleiðingum að gjald-
eyrismarkaðurinn hrundi.
Gengið var því ekki fellt í tíma,
heldur héldu yfirvöld uppi innlendri
neyslu og fjárfestingu áfram fyrst og
fremst af pólitískum ástæðum.
Stjómmálum var blandað í efna-
hagsmálin og það kann oftast ekki
góðri lukku að stýra. Það reyndist
ógemingur að fá stjómmálamenn
hins alls ráðandi stjómarflokks PRI
til að fella pesóann fyrir forsetakosn-
ingamar í ágúst síðastliðnum og færa
þar með lífskjör almennings niður á
við. Hár pesói þýddi ódýra ameríska
kagga og ódýrar gallabuxur. Kaup-
máttur launana var með öðmm orð-
um mikill og þessu ástandi vildu
stjómmálamenn viðhalda framyfir
Almenningur horfir á sápuóperu í sjónvarpi í búðar-
glugga í miðborg Guadalajara: Stórfelidar gengis-
feliingar hafa í för með sér óðaverðbólgu og stór-
skertan kaupmátt almennings.
kosningamar. Stjómrflokkurinn PRI
vildi að forsetaframbjóðandi þeirra
Ernesto Zedillo ynni kosningamar
og tryggði flokknum áframhaldandi
völd eftir 65 ára samfellda valdasetu.
En nú var góðærið orðið falskt
góðæri. Fyrr eða síðar hlaut bólan að
springa.
Umdeild efnahagsaðstoð
Mexíkó hefði átt að velja milli
þess að hafa lága vexti eða stöðugt
gengi. Það var vonlaust að gera báða
hluti samtímis í þessu ástandi.
Bandarískir íjölmiðlar hafa haldið
því fram, að það sé ekki rétt að Wall
Street hafi valdið efnahagseifiðleik-
um Mexíkó, en hins vegar þurfa
Bandaríkjamenn að taka stóran hluta
af tapinu. Bandarískir íjármálamenn
saka Mexíkana um að hafa leynt hin-
um raunvemlega vanda. Þetta er þó
ekki sanngjöm gagnrýni því margir
vom búnir að spá áhættunni við
snöggri og hraðri erlendri Ijárfest-
ingu í Mexíkó.
Mexíkanar saka hins vegar
Bandaríkjamenn og aðra alþjóðlega
fjárfesta og einkum lánadrottna fyrir
að hafa lánað Mexíkönum of mikið.
Þeir áttu að vita að dæmið myndi
aldrei ganga upp. Luis Bravo Aguil-
era, fyrrum ráðuneytisstjóri í við-
skiptaráðuneytinu og virtur hagfræð-
ingur, fullyrti við mig í heimboði hjá
Eduardo Rihan, aðalræðismanni
Islands í Mexíkóborg, að það sé jafn
mikið erlendum lánadrottnum að
kenna hvemig komið væri eins og
Mexikönum sjálfum.
Umheimurinn hefur sett gífurlega
fjármuni inn í Mexíkó til að stöðva
gengisfellinguna og upplausn á pen-
ingamarkaði. Alls hefur efnahagsað-
stoðin erlendis frá numið 52 millj-
örðum dollara, þar af 20 milljarðar
dollarar frá bandaríska fjármálal-
ráðuneytinu og 32 milljarðar frá AI-
þjóðlega peningasjóðinum. Þegar ég