Tíminn - 01.07.1969, Blaðsíða 8

8
TIMINN
ÞRIÐJUDAGUR 1. júlí 1969.
flyrir dynuim igömiLu fciilköiuoiniatr,
«r þair stóð.
Saiuiribæjarhtíö ihailta sttdóigair-
breklkuimair oíam melamina. t>ar
er Svtímaidalliuir og Vaitn'asteóigrjii'
a® tólisabaiki, oig þar er Limdar
mjlóSuir, divaEaipstaður K.F.U.M.
Þeigar eteið hieifur veri'ð meið-
fmaim Saiurbæjiarhilíð, er fcorniáð
að Rattiasitaðahæðiuim. Elklká
milkiliu uitar sveigjium við út af
þjóðveginium til vinsfri og ök-
umi niiðuir hjá KaEiastaðialkioti,
cimn einiuim veiralranarsitaðniuim
fyn- meir, oig út hjá Raitamesá.
Þar var Katanesdýrið í Ratames
tjönm fyrdr tæpium humidirað ár-
um, og var lið dregið samam tid
þesis að ræsa fraim tjörmiom og
femgiin frægiasta skytta héraðs-
inis, Amdirés FjieLdBteð á Hvítáir-
völílum, til þees að fielllia 'kiviik-
indið og f.relsa byggðina. En
fraimræslLa tótest. eklki, dýrið
teom ektei í Leiitdrmiar og rnáSa-
feriLi urðu út af steotiaiumunum.
Hér erurn við eimmiig kiomiim
á siióðiir Jórns Hreggiviðssonar.
Frarn undam blasir við Afcra-
fjall og umdir því er bær hans,
Felisöxl. För þein-a Jóns, sýsilu
mianinisiinis og böðuiLsims, var
heitið að Kat'amieisi kvöldið góða
þegar böðuÍlliLnm teafmaði í Læton
um. Leiðin var ektei löng —
þeir taomiu frá Vestra-MiiðifieilM,
sem sbendur uppi umidir miúllam
urn, er gemigur vestur atf Saur-
bæjai-hlíð. Jón kom að morgnii
heim að Galtairholti, seirn stemd
ur vestuir á ffliáainuim, sem nœst
miðja vegu miilili Vestra-Mið-
fieils og Kataness, og læikurimn,
sem böðuillina taatflnaði í, er ör-
lítiil seyra í liægð á mffli bæj-
ammta. Þeir, sem þjóðvogimp. atea,
háð efra, munu flæstir gefla
henni nokkurn gaum, þótt veg-
uriinra iiglgi yfir hana.
Þama á eiðiniu knnam við
AikiiiafjaU, eru tvö vötn, Eiðs-
viaitin og Hótoiiavaitin. Utam viið
Katames er farið yfiir lítimm lælk,
sem heitir Kiaíimamisá, oig er þá
taomið í SkilLmanmiahirepp. —
Nokterum bæjiairleiðum utar
tieteur við Immiri-Akraniedhrepp-
ur, og eru þar mest býfli Inmri-
HófLmur, eitt höifluðbóla Sitephen
semaettarimmar á simini tíð, og
Ytri-Hótoiur, þar sem Pétur
Ottesen bjó. Á Iminra-HóQlmii bjó
fiyrdr þúsumd árrnm maður sá,
er hót Starri. Hamm keypfi því
við bóoda uppi í Bargarfirði,
Iilflluga raiuða, að þeir sikyildu
Skipta á lönidum og lausum aur
um og þar með konutn sínum.
Þotta giefkik fram, og varð þó
Starri sviikdmin á Ikiaupimu. Komia
Htoiga rauða gerði sér sem sé
hiægt uim hönd og hemigdii sdg
í hof'imu, „því að Mm viilLdi ekk.j
mammialka«piði“, segir saigan.
Uppi við ásama umdir vestur-
tá Aikirafjiafls emu Reymiisbæirm-
ir. Þar bjó Jón Hreggiviðssom
uim eiitt Staeið ævi siminar, og
í sögu Hallldiárs Laxniess er
niafhimu umisteypt í Reim. Hanm
bjð hmeint efkikii jafm auimlLega
og ætla mó af sögnum, þvl að
jarðaraók Árna Maigmúissomar og
PáHs VídiaMms ber með sér, að
hati'n hafði tailsiverðam útveg og
viðlegu þar setn Hretlbyiggja
hét.
Niðri á fiLaitniestejummi er hdð
flQmnia prestsetur, Garðar á
Afcramesi. við úitjiaðiar Alloranies-
teauipsitafðar. Þar er nú mimmimig
arturm, er kdrtejam var, og giraf
reitar Aburnesdnga er þar emm.
Gaimla íbúðaa-húisið sitemdur
litea og er þar nú áigætt mioja
saifn. Sjláift er hiúsið eimmdg
merkiillegt, því að það er fymsta
siteypuhúsið, sem reist var á
íslaindi. Það lét einm Garða-
presta, séra Jóm Benediiltatssom,
gera á árumium 1876—1881, og
varð miálega öreigi söikutm þess
taosltnaðar, er hanm hafðj af
því. Hamn ættaði upphaflega að
iláta hfliaða hús úr böggnum
sfceLni eins og þá var títt, em
grjótið WLofmiaði iflHa. Hvarf
hanm þá að þvá ráði að Láta
mylja grjót, blamdiaði saadi,
fcaflfci og sermeniti samian vdð
muiLmimigiinn oig steypti úr þessu
hli'eðstosteina í tnótam. Úr þess
uim steinum var Msið byggt.
Ofam till í Altaraneslfcau'pstað
gmæfir reykihiáfur semientsverlk-
smiðjumnar á bökkuim Langa-
um, og við bregðum okkur þang
að til þess að sjá, hveirmLg
grjóti frá Þyrli og sfcefljasamdi
úr ffllóamum er breytt í seiment.
Frá Akranesi höldum við inn
með Grunmafiirði (LeirárvO'gi),
norðam Akrafjaflls. Gegnt vestri
er diator f fijiaflilið, Berjad'alur,
og þar er vatrasbófl Akurmes-
imiga. t Afcrafjalli hafðist úti-
leguþjófurimm Arnes Pálsson,
við uim. staeið, og var^ gerð leit
að bomum á fj'afllLiinu. Átitu leitar
meinm alflir að vera með hivítar
húiflur tiil auðltaemmis otg í hvált-
um solkteum upp á miið læri. En
Arnes gerði sér lítið fyrir, batt
Ljiósleilta skyuibu á höfiuð sér,
fflefcti niðuir um siig sofctaum oig
stear upp í Mxnaisfcállmarmar oig
bmetti þær upp. Síðám slóst
hamrn í ffloklk leitarmamma og
famnst auðvitað éklki. Efitir
þefcta fflúði hamn þó úp Akra-
fljalllli og hafðlist .næst við umi
stoeið í littom helfli.ssiteúta niorð
aiusitain í HvalfleHi. Þar flammst
seinma meðal amnars brot af
hor-Titeambi.
Bæia- umdir Altarafjaflfli að
raohðam eru í Skilmammialhreppi.
Eimm þeirra er Kjaflardator.
auðþektetur af djúpri hvilfit í
fjallimu fyrir ofan. Á þeirn bæ
var Jón Hreggviðsson dæmdur
bawamaður böðuflsin's.
Við botm Grumm'afjaffðar er
flairið yfir laelk, sem heitir
Urriðaá, upp Lamhhagamies að
vegaimótum neðst á Lamibhaiga-
metoim og síðam sveigt vestur
yfir Laxá tid Leirarsiveitar. Ör-
steammt vestam Laxár er Leirá,
og þar eru Beiitistaðir fast við
vegiinm, þar sem eina prent-
srniðja Landsims var um steeið.
Miðsvæðis rétt austam árlimmiar
er svo hið florma höfuðból
Leirá, þar sem Ármi lögmaður
Oddlsson, Bautoa-Jón, Steflánumig
ar og Jón Thoroddisen bjuggu.
Um Lamigt staeið var Leiirá eitt
hvemt miesta höfluðból landsims,
og þar sflaniflaði Jón .Thomodd-
sen aðra steáldsögu sína. Mamn
og komu, og þar hvlUr bamm í
khikjiuigarði, ásamt möpgu öðru
stórmemmi. Vestam áriminar exu
Leiirárigarðar, þar sem maingt
meiitara bóka var pnemitað með-
an prentsmdðjiam var þar, þar
á meðal sáLmiabókin Leirgerð-
ur, sem fcöliuð var „andskota-
l'aiuist rusl“. Maignús Stephiemsem
viflidd helzt öfcki heyra fjand-
anrn neflndam í fcimkjusöng.
AHimdlkdu^ ofiar er Leirárlaug,
þar sem Ámi Oddsson fammst
Látinm. Þar er nú skóM sveit-
anna summian Skarðsheiðar.
Vestam mýrlen'disiinis eru Skor-
holftsmeLar. þar sem ungmenma
féfliagar í Borgarfj.héraði hafa
fyrir skömmu gent uppgræðsto
g'irðingu, sáð og borið á.
Nú telkur við Mel'asiveift. Þar
eru Melabáktear geignt opnum
Faxafllóa, m.jög háir ledrbatatoar,
seim sjórinm brýitur sífieflflt af.
Þar nd'ður fmá eru Meliar, fyrr
prestsetur. Nú sjást þar enigim
mieitei kiricju né kirifcjugarðs,
því að hivort tveggja er farið
í sjlóimm, ásamt gamla túndmrj.
Fyrir rúmuim f'iimmtíu árum
mátti þó teyma heybandsilest
flyi-ir framan tairkjuigaTðimm.
Úm staeið bar sjórinn upp firn
af mannabeinum úr garðimum,
og var jafnvel sérstökum
mammi fiaMð að tína þau samam
og færa tii kdricju.
Við náLgumist nú Sfcarðsheið
ima, og er sa.mitaoimustaðjr Sjálff
stæðismaminia á Akranesi í staóg
airbrekku umdir fjailimu Ölvi.
Síðan tekur við HafnarfjáH. Þar
er bærimm Höfm niðri við sj'ó-
imr iLnmisti bær í MeLasVéit.
Uppi í stariðuim Hafmarfjaflils
getur að líta nabba aoitakra úr
granófýri og niður frá þeim
Ljiósflieita sitariðu. Aldur þessaira
naibba heiflur verið áltavarðaður,
og reymidust þeir vera 3,9 mdflflj.
ára gamLir, 600 þúsumd ár of
eða vam.
H'afnarskógur heitir kjamrdð
norðvestan urndir fj'áLlimu. Þeg-
ar taemur imn úr því, teflour
Anda’kLH við. Er þár yzt vatns
ból Bongraesiiniga Oig Seleyri
niðri við Borgarfjörð, vöruaf-
hendingarsftaður um skeið. Það
an hetflur verið taflað um að
gera brú staáhaMit yfir Borgaæ-
fljlörð, og yrðd lleiðiim til Borgar
ness þá Líkuist því, þegar ekið
er út til Feneyja.
Nú er sfcaimimt orðið imm að
Amdalkílsá, og upp með henmi
förum við að Mteuverimu, þar
sem húm brýst fram úr þrengsl
umum í mynni Sltaorradals. Eimu
simmi höfðu Eragfliend'iogar mik-
imm huig á að virkja þessa á.
Þá tirúðu menm á jármigrýti á
þeim slóðum, þar sem Skallla-
gríimur fékk grjót til jármgerð
ar, og sáu í anda elldistóllpa
upp úr reykháfum risastórra
bræðstooifina. Þorsteinm Kjarval
oig Bjarnj Eyjólilflssoin ljósmynd
ari taeypftu mámuréttiindi í um-
boði EngLenidiega á hverr: iörð
inni af annarri. Rétt fyrir
heimsstyrjöidina fyrri höfðu
Einiglenidim'gar uppi ráðagerðir
um áMrðan'veiitesmiðju í Brák-
arey. En þegar AndaifcíLsá var
vLrffcjuð, var það vegma héraðs
búa siálfra, og hflutverk orku-
vensims að mi'ðla heLmiflrjm
þeirra birtu og yl.
Of-an við þrösltauildinin við
Andaitaílisárstöðimia opnast
Skorradalurinin, eim hin frið-
asta sveit imeð mikflumi staósi
á köflum. Hvergi er Skarðsheið
im karnsJd imikdiM'eitari, m'eð
Skessnjihornið gniæfamdi yfir
byggðinmi. Sunnan Andakílsár.
sfcammt meðam við enda Sko'ira
dalsvatns, eru Móifelllsstaðir.
þar sem smiðurinm Þórður
bHndi átti heima. en við vaitms
endann að norð’am er höfuðbófl
ið Grumd. sem þó er etaki eldra
em svo að Brynjólfur bis'kup
lét fýrstur reisa þar bæ. Hj'á
Grumd bevgjum við norðu’”
yfiLr Hestháfls urni skógariægð-
ir og kinm'air oig fcomium miður
í Luindarreykj'adal á Mammia-
móftsfiliöt, gamiLan ánimgarst'að.
Síðan hölduim upp dalinn summ
an Grírmsár. Undir miðri norð
uiMlíðinni eir tairlkjrjstaðurkim
Lumdur. Nær miðisvæðils þremig
iist daitorimm mjög, og þar för-
um við yfir Tumiguá hjá Braiut
arftuingu, þar sem er félagshtim.
ifli Lumddælla, og siðlan
iminri Mufta daLsims morðam
Tuingrjár. Þar eru flremistu bæir
niorðam ár, Reyikir og Þvenfleflfl..
Um afl'diaimótim fæddust þeir
Magmiúis Ásgeimsson og Krist-
mamm Guðmumdissom á þessum
bæjum, rajlög um svipað Leyti.
Um aifla Kristmammi?, Björn á
ÞverfieLli, orti Jón Magnúissom.
flnvæðafilolkk sdmm, Bjöm á
RieyðarfleiliH, en svo hreytiti hama
bæd'amafinimm söflnum þess, að
Reyðarvatn er að baki Þver-
fells, fjiaMlsiitnjs fýrdr diaíllbotndm-
uim.
Upp úr datoum er farið summ
am Þvemfells oig hafldið á Uxa-
hryiggi. Þegar þamigalð kemur,
er mikil og fögrjr fjialH'asým í
góðu veðri. I suðni eru Kvígimd
ilsfieiH hið næsta, em fijiær Bofcns-
súáur og HvalfieiH, en öræfia-
gieiiinnritnin til norðurs og aust-
urs. Vestan KaiLdadials eru
Fammibófiell og Ok, en austen
hans Þórisj'ökuflil með Hrúiðúr-
barla og BjörmsflelM Iffikt og
fiorverði. Að balkíi ÞórisjöikrjflB
er Geitlandsjökuflll og ausbur og
suður af honium himiar mdkilu
hjiamnlbreiður Lamigjiöteullis. Á
milli ÞórisjötoulLs oig Geitlaintís-
jöfcuLs er Þórisdaflur, sem om
getiur f Grettilssögu og varð
í þjóðtrúmml á síðairi öldiuim a@
Ánadial. f ausfcri er Skjafldibredð
og HLöðufiefll hömnum gint, fcaflls
vent fjiær. SuðUr af SflqafldhreiS
eru svo Stariðam, Timdasikagi,
StaefilfjöH og Kluflckuti'nidair.
Þegar ekið heflur verið flram
hjá Uxavatni, er steammt aust
ur á Kaidiadalsivieg. Nofldkuð
Iraorðam vdð vegamótim eru
Brumnar, þar sem Jómias Hall-
grímjssoin vaflcti eLnm mieð humdi
og hiesti þá sælu nótt, er bamrn
orti Fanma stoautar fiafldi háum.
MMu i lengna norðun firá er
Sltaúiiastaeið, sem vanð taveikjam
að himu fræga tavaeði Grfims
Thomsens. Þessar slóðir hafia
smiortið stneragi í brjóstum
stoáidammia. Á mólts við Hrúður-
kanla er beimaltoerfliinigiLn flræga.
Leið okfcar liiggur efldki norð
ur á Raldadal, heldur suður á
bógimin. Etaki hefiur Lemigi verið
eteið, er vdð máfligumst þar sfcaði
sem tengdir eru mdikflum ör-
Lagiasögum. Uppi á grj'ótíhofltrjm-
um vesfcan við vegimrn eru Hafll-
bjiarnarvörður. Tildrög þeinrar
mafmigiftar enu þau, að bónda-
somur úr Grímsiraesi. HaiHbjönn
Oddsson frá Kiðjabengi fékk
HafliLgerðar, dóttur Tumgu-Odds
sem bjó á Breiðabólistað í Reyfc
hollltsdall. Þau sátu á Breiða-
bólstað hiinm fynsita vetur. en
tun fiandaga bjóst HaHbjörm tii
ferð'an austur. Konan sýndi þó
dkfei á sér flanansndð, og er
Haillibiöm hafði tygjað hesfca
þeirra. sat húm emm á palld og
toemibdd hár siitt. Hún svaraði
etatai, þótt hamm talaði tii henm-
ar Hanm vafði þá háni henmar
um hönd sér oig ætiaði að
fcippa hennfl af paiHLnum, em
Mm sat sem fastast. Þá dtó.
bam.n sverð úr stíðrum og hjó
af toemmi höfuðið, reið síðam
brofct. Fátt mamma .var heima,
Framhaiid a bls, lö.
sarads, m'ikLu hærri kirltajuiturm-
FERSTIKLA. — Séð yfir HjalfjörSinn.