Morgunblaðið - 18.03.2001, Blaðsíða 27

ilbylinn sem gekk yfir Galveston. En
íbúar Galveston höfðu ekki hugmynd
um hvað að þeim stefndi. Ofviðrið
kom þeim í opna skjöldu.
Loftvogin hækkaði aðeins á föstu-
dagskvöld. En sjórinn var enn svo
úfinn að það varð ekkert úr nekt-
arsundi karlmanna það kvöldið. Um
200 Galvestonbúar höfðu þá venju að
fá sér sundsprett, berstrípaðir, í
heitum sjónum í næturmyrkrinu.
Öldugangurinn var orðinn svo mikill
á laugardagsmorgun að fólki hætti
að lítast á blikuna. En veðurstofan
spáði engu illu.
6.000 fórust
Fjöruborðið fór síhækkandi. Göt-
ur og gangstéttir fóru smátt og
smátt á kaf. Isaac sendi síðasta
skeytið til Washington klukkan
14:30. Hann tilkynnti um yfirvofandi
flóð og spáði fyrir um mannslát. Lín-
urnar voru komnar úr sambandi
þegar bróðir hans, sem vann hjá
honum, reyndi að senda skeyti
klukkutíma seinna. Hann náði þó
símsambandi við Houston og las fyr-
ir texta til veðurstofunnar í Was-
hington. Hann sagði að hálfur bær-
inn væri kominn á kaf og stöðugt
færi hækkandi í flóanum. Hann skip-
aði þeim, sem hann talaði við, að hafa
ekki orð á þessu við neinn í Houston.
Það gæti skaðað framtíðarhorfur
Galveston-hafnar í samkeppninni við
Houston ef það fréttist að bærinn
færi af og til á kaf.
Vindurinn jókst og loftvogin lækk-
aði. Þakplötur fóru að fjúka upp úr
hádegi. Eftir stórbruna árið 1885 var
íbúum Galveston skipað að nota
steinplötur í stað timburs í húsþök.
Steinplöturnar ollu miklu tjóni í fár-
viðrinu laugardaginn 8. september.
Vindmælirinn á veðurstofunni í
Galveston mældi 100 mílna hraða áð-
ur en hann fauk af en talið er að vind-
urinn hafi farið upp í 120 mílur eða
192 km hraða. Öldurnar urðu 20 fet
eða 6 metra háar og rifu með sér það
sem á vegi þeirra varð.
Íbúar Ashton Villa voru öruggir í
húsinu. Allir gluggar brotnuðu og
trén í garð-
inum rifn-
uðu upp
með rótum.
Dóttir
Mattildu
minntist
þess seinna
hvernig
hún þurfti
að færa sig
ofar og ofar
í stigann á
ganginum
eftir að
kjallarinn
fylltist og
vatnið fór
að flæða
inn á fyrstu hæð. Hún var komin upp
í miðjan stiga eða í 10. tröppu þegar
vatnið hætti loks að hækka.
Veðrinu slotaði um miðnætti.
6.000 af 38.000 íbúum Galveston
höfðu farist. Hálfur bærinn var ónýt-
ur. Nokkrir sem höfðu misst allt sitt
bættust í hópinn í Ashton Villa.
Bettie sýndi nýja hlið á sér. Hún
varð sér úti um kálf, slátraði honum
og vann hann sjálf. Allir undir henn-
ar þaki höfðu nóg að borða. Og hún
hjálpaði öðrum af fremsta megni.
Það kom í ljós að spillta stúlkan í
Galveston var gull af manni.
Staðreyndir
skolast til
Isaac missti konu sína í hvirfil-
bylnum. Hann mætti ekki til vinnu
fyrr en 17. september. Í fyrsta
skeytinu sem hann sendi Washing-
ton segir að hvirfilbylurinn sem gekk
yfir Galveston hafi vafalaust verið
einn af mikilvægastu veðurviðburð-
um heimssögunnar. Hann sagði að
það hefði verið varað tímanlega við
stormi í Galveston og nágrenni.
Hann tók ekki fram við hvers kyns
stormi var varað. Útgáfa Willis
Moore á sögunni af hvirfilbylnum
kom honum á óvart þegar hann las
hana í Houston Post rúmri viku
seinna. Blaðið hafði gagnrýnt veður-
stofuna fyrir að hafa ekki varað við
fellibylnum. Moore fullyrti í löngu
svari að veðurstofan í Galveston
hefði þegar á föstudagsmorgun
hengt út varúðarfána við hvirfilbyl
og Isaac hefði sýnt sérstaka hetju-
dáð með því að reyna að koma skila-
boðum til lands þegar óveðrið var
skollið á. Hvort tveggja var vitleysa
en með tíð og tíma sneri Isaac þess-
um misskilningi sér í vil og fullyrti að
hann hefði bjargað 6.000 mannslífum
með því að æða um eyjuna á föstu-
dag og hvetja fólk til að gæta fyllstu
varúðar.
Sagnfræðingar hafa löngum tekið
útgáfu veðurstofunnar í Washington
trúanlega og staðið í þeirri meiningu
að íbúar Galveston hafi verið viðbún-
ir veðrinu sem stefndi á bæinn. Erik
Larson komst að öðru þegar hann
fór að skoða skeytin sem gengu á
milli Galveston og Washington og
ástandið á veðurstofu Bandaríkj-
anna almennt. Hann ætlaði sér í upp-
hafi að skrifa um gamalt morð í
Galveston en fékk meiri áhuga á
hvirfilbylnum þegar hann fór að lesa
meira um hann. Á endanum skrifaði
hann bókina Isaac’s Storm sem kom
út 1999 og vakti strax verðskuldaða
athygli.
Íbúar Galveston tóku saman
höndum eftir hvirfilbylinn og hækk-
uðu eyjuna. 16 kílómetra langur og 5
metra hár flóðveggur var reistur
meðfram Mexíkóflóa. Hús voru
hækkuð og sandi dælt undir þau. Það
er til dæmis enginn kjallari lengur í
Ashton Villa. Hann var fylltur sandi
og há girðingin í kringum húsið er
styttri en hún var í upphafi. Á sum-
um stöðum í miðbænum er hægt að
sjá að göturnar liggja nú hærra en
þær gerðu þegar byggingarnar voru
reistar við þær. Galvestonbúar voru
brátt tilbúnir að hefjast handa þar
sem frá var horfið fyrir fellibylinn.
En nýtt babb kom í bátinn. Rúmu ári
eftir óveðrið fannst olía rétt hjá
Houston. Þar með voru bjartar
framtíðarhorfur hafnarinnar í
Galveston brostnar. Höfnin í
Houston var dýpkuð og blómaskeið
Galveston var á enda.
Hamförunum í
Galveston er lýst
á spennandi hátt í
Isaac’s Storm.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. MARS 2001 27
Að breyta fjalli!
Fréttabréf frá Cape Town
Þetta var titill á listilega vel skrifaðri bók eftir einn minnis-
stæðasta fréttamann sjónvarps frá upphafi, Stefán Jónsson. Ekki
virðast allir fréttamenn jafn vel máli farnir og hann var, en verst
er þegar fréttamenn í skjóli starfs síns og stöðu halla réttu máli á
opinberum vettvangi, eins og átt hefur sér stað nýlega í umfjöllun
um Suður- Afríku. En meira um það síðar á öðrum vettvangi.
Mér datt þessi bókartitill í hug, þegar auglýsing í Morgunblaðinu
klúðraðist og Borðfjallinu var breytt, svo að það varð óþekkjan-
legt. Með þessum formerkjum eru skrifin og stundum lítt hirt um
afleiðingar. Að jafnaði tekur það milljónir ára að breyta fjöllum
að nokkru ráði, en almenningsálit hefur ekki sama hörkustig og
lætur fljótt undan rógnum, veðrast skjótt.
Ég hef átt því láni að fagna að sjá mikið af heiminum og dýrð
hans. Ekkert land hefur brennt sig eins inn í vitund mína og Suð-
ur- Afríka frá fyrstu kynnum. Ég hef góð tengsl við landið, er í
eðli mínu náttúrubarn, og við fyrstu kynni af Suður- Afríku settist
eitthvað af henni að í vitund minni og býr þar síðan. Um Cape
Town og nágrenni hennar á ég svo góðar minningar, að ekkert getur
skyggt á þær, þær eru partur af sjálfum mér, meðan mér endist líf.
Í dag var ég nokkrum sinnum í símasambandi við Cape Town,
þar sem sólin skein á heiðum himni, suðaustan strekkingurinn,
sem kallaður er Cape-Doktor vegna þess að hann hreinsar loftið
og ber alla mengun á haf út,hafði hægt um sig, rétt gældi við vit
manns, og hitastigið var 27 °. Veðurfarið er talið eitt það heilnæm-
asta á jörðu, himneskt er orðið yfir það.Tvær ungar íslenskar
stúlkur, sem dvalist hafa undanfarna mánuði í Suður-Afríku við
störf fyrir Rauða krossinn, höfðu samband og staðfestu að þær
hlökkuðu til að hitta þessa 400 Íslendinga, sem eru að láta ferða-
draum sinn rætast og upplifa Suður- Afríku í fyrsta sinn. Þær
Dögg og Hjördís hafa sent fréttabréf til Morgunblaðsins að und-
anförnu og láta vel af dvöl sinni. Meðan farþegar Heimsklúbbsins
dveljast þar um páskana, ætla þær að ganga í lið með starfsfólki
okkar og hjálpa farþegum með ráðum og dáð. „Við verðum svo
stoltar af að sýna alla þessa fegurð hér,“ sögðu þær, “og við erum
orðnar það kunnugar, að við getum bent fólki á hvar gott er að
versla, og minnstu ekki á matinn, hann er hvergi betri en samt
svo ódýr, og hágæðavín, margverðlaunuð á spottprís! Auðvitað
verður maður að sýna aðgát gegn hættum, en það er alls staðar í
heiminum í dag. Við myndum ekki vilja dveljast í Jóhannesar-
borg, en hér er dásamlegt að vera, við höfum hvergi séð aðra eins
fegurð og hér í Cape Town og nágrenni, það eru svo margir falleg-
ir staðir að skoða, það er endalaust! Okkur finnst Íslendingar,
sem eiga þess kost að koma hingað á svo auðveldan hátt og fyrir
ótrúlega lítinn pening, eiga ofsalega gott,” sögðu þær stöllur í lok
samtalsins. „Við ræðum þetta betur við þig, þegar þú kemur að
ljúka undirbúningnum eftir viku, og hittum þig á Cape Sun, sem er
það flottasta, sem við höfum séð á ferðum okkar.“
Þessar heilbrigðu, fordómalausu stúlkur hafa séð tvo heima Suð-
ur-Afríku, allsleysi og allsnægtir og taka hlutunum með ró, yfir-
vegun og skynsemi. Þær gera sér ljóst, að allt á sér orsakir, vinna
líknarstarf í þágu góðs málefnis, gera sér ljóst að markmiðin eru
langsótt, heiminum verður ekki breytt í allsherjarparadís eins og
hendi sé veifað, hverjir sem halda um stjórnartaumana. Skrif
þeirra sýna heilbrigða lífssýn, sem ekki er blinduð af ofstæki af
neinu tagi. Þannig er þessu farið með góða ferðamenn, þeir skoða,
álykta, dást að dásemdum tilverunnar og bergja á bikar gleðinn-
ar, taka heim með sér lærdóm reynslunnar og visku, sem ekki
fæst af bókviti einu saman, fá smám saman heildstæða mynd af
heiminum og fólkinu, sem hann byggir. Þetta er lífskúnst, sem
fleiri og fleiri tileinka sér með góðum ferðum og bættum lífsstíl.
Stórferð Heimsklúbbsins-Príma til Suður-Afríku um næstu páska
er stórviðburður hjá lítilli þjóð, sem ekki má gera ráð fyrir að
hægt sé að endurtaka nema með margra ára millibili og þá e.t.v. á
allt öðrum forsendum. Með góðri samvisku er hægt að hvetja fólk
til þátttöku í þessu menningarframtaki, sem í ferðinni felst, því að
ferðin er vel undirbúin og full af lífsgæðum, sem almenningur á
annars varla aðgang að. Góð viðbrögð fólks, sem kemur auga á
gæðin og yfirburði ferðarinnar, ber að þakka, en hvetja hina, sem
enn eru tvístígandi og hafa ekki gert upp hug sinn að grípa tæki-
færið og skoða einn áhugaverðasta part heimsins, áður en ferðin
lokast alveg. Uppselt er nú í tvær ferðir á „Blómaleiðinni“ og
Durban með sinni austurlensku dulúð og töfrum allt um kring, er
næstum lokuð. Enn eru sæti til og frábær aðstaða í merkustu
borg landsins, Cape Town, með ótal yndisstaði innan borgar-
marka og utan, með ferðum á Borðfjallið, hinn örlögum vafna
Góðrarvonarhöfða, Vínlöndin, Robbeneyju, Kirstenbosch o.fl. o. fl.
Sannkölluð sæludvöl í einni fegurstu og hreinustu borg heims.
Suður-Afríka er mesta útivistar paradís heimsins, en auk þess full
af list og menningar viðburðum af öllu tagi. Enginn hugsandi
ferðalangur getur sleppt svona tækifæri, ekki er víst að það bjóð-
ist aftur.
Rétt til að snerpa á undirbúningnum er ég að skreppa til Cape
Town um helgina. Kannski sendi ég ykkur póstkort úr sumar-
dýrðinni þaðan, en annars sjáumst við í Suður-Afríku um
páskana!
Með kærri Heimsklúbbskveðju.
Ingólfur.