Morgunblaðið - 19.01.2002, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÝSKÖPUNARSJÓÐUR náms-
manna hefur verið starfræktur frá
árinu 1992 en markmið hans er, að
sögn Hönnu Maríu Jónsdóttur,
framkvæmdastjóra sjóðsins, að út-
vega áhugasömum nemendum sum-
arvinnu við metnaðarfull og krefj-
andi rannsóknaverkefni. „Styrkjum
er úthlutað til kennara á háskóla-
stigi, fyrirtækja, rannsóknastofnana
eða einstaklinga sem teljast hafa
sérþekkingu á ákveðnu sviði, til þess
að ráða stúdenta til sumarstarfa.
Markmið sjóðsins er að stuðla að ný-
sköpun, jafnt fyrir atvinnulíf sem á
fræðasviði,“ að sögn Hönnu Maríu.
Hún segir að æ fleiri umsóknir
berist sjóðnum á ári hverju en í
fyrra var sótt um 232 styrki úr
sjóðnum. Alls 150 verkefni hlutu
styrk eða samtals 180 nemendur
sem unnu að verkefnunum. Samtals
voru því styrkveitingar sjóðsins á
síðasta ári 34,8 milljónir kr. en það
er um fjórum milljónum króna
meira fé en sjóðurinn hafð
stöfunar árið á undan. A
Hönnu Maríu er sjóðurin
magnaður með framlögum
Reykjavíkurborg, Framle
landbúnaðarins og Akure
auk þess sem önnur svei
hafa tekið þátt í fjármögnu
Verðlaun Nýsköpunarsjóðs námsmanna verða
Æ fleiri verkefni fá s
Nýsköpunarsjóði nám
Alls 150 verkefni hlutu styrk frá Nýsköpunars
námsmanna síðasta vor. Fimm þeirra hafa veri
nefnd til verðlauna sjóðsins sem veitt verða á B
stöðum nk. þriðjudag. Arna Schram kynnti sér v
efnin fimm og ræddi við höfundana.
VERKEFNI leiklistarnemanna
Unnar Aspar Stefánsdóttur og
Björns Thors gekk út á rannsókn á
áður lítt þekktu formi í íslensku
leikhúsi, svokölluðu heimildarleik-
húsformi, þar sem allt sem fram
fer á leiksýningunni er byggt á
raunverulegum atburðum. Text-
inn er m.ö.o. enginn tilbúningur.
Verkefnið hlaut styrk frá Nýsköp-
unarsjóði námsmanna og er það að
sögn Unnar Aspar í fyrsta sinn
sem listnemar fá styrk frá sjóðn-
um.
„Hugmyndin fæddist hjá mér í
skólanum þegar ég var á nám-
skeiði sem heitir: einleikir. Þar
fengum við í fyrsta skipti að vinna
sem einstaklingar en ekki í hópi og
var verið að reyna að hvetja okkur
til að gera eitthvað nýtt,“ segir
Unnur Ösp í samtali við Morg-
unblaðið.
„Hversdagsleikinn og raunveru-
leikinn hefur alltaf heillað mig og
smám saman mótaðist hugmyndin
um heimildarleikhús.“ Unnur Ösp
bendir á í þessu sambandi að áhugi á
raunveruleika hafi farið stigvaxandi
að undanförnu sem sjáist m.a. í
miklu raunveruleika sjónvarpi, þ.e. í
þáttum á borð við Survivor og auk-
inni heimildarmyndagerð.
Unnur Ösp segir að hún hafi safn-
að heimildum með því að tala við um
fimmtíu til sextíu konur. Tók hún
svör þeirra upp á band; klippti þau
saman og spilaði á leiksýningu. Á
milli þess sem svörin voru leikin lék
Unnur Ösp úr útkomnum ævisögum
þriggja kvenna; þeirra Maríu Guð-
mundsdóttur, ljósmyndara og fyr-
isætu, Höllu Linker ævintýrakonu
og Kristjönu F. úr bókinni Dýra-
garðsbörnum. „Ég fékk ótrúlegan
innblástur við það að tala við kon-
urnar,“ segir Unnur Ösp. „Ég spurði
þær allar fimm spurninga; allt frá
því hvað þær væru gamlar og við
hvað þær störfuðu og til þess hvað
hefði haft mest áhrif á allt þeirra líf.
Þetta var allt nafnlaust en svörin
klippti ég svo saman sem hljóðverk.“
Unnur Ösp segir að sögur
kvennanna hafi verið áhrifa
þar hafi þær sagt frá hrotta
um atburðum en einnig róm
tískum og fallegum stundu
Góðar viðtökur
Unnur Ösp segir að hún
verkið í Nýlistasafninu í ág
að viðtökur áhorfenda hafi
mjög góðar. „Ég sýndi tíu s
og var síðasta sýning flutt á
ingarnótt fyrir troðfullu hú
að vísa fjöldamörgum frá,“
Unnur Ösp en Nýlistasafni
verkefnið með því að leggja
ókeypis húsnæði.
Unnur Ösp segir að áhor
hefðu átt að fá það á tilfinni
verið væri að segja sögur ý
kvenna en ekki einhverrar
Unnur Ösp Stefánsdóttir og Björn Thors
Björn Tho
Leiksýning byggð
á raunverulegum
atburðum
„ÞAÐ er ekki auðvelt að útskýra
hvernig það kom til að við fórum að
vinna að verkefni sem tengist ís-
lenskum landbúnaði. Hvorugur okk-
ar hefur í sveit verið svo heitið geti
og við erum í raun og veru það sem
kalla má borgarstrákar. Tveir piltar
af mölinni.“ Á þessum orðum hefst
inngangur að skýrslu um verkefni
þeirra Benedikts Inga Tómassonar
og Björns Brynjúlfssonar, nemenda
í verkfræði, en verkefnið gekk í
stuttu máli út á vigtun sauðfjár og
skráningu þyngdar þess sjálfvirkt í
gagnagrunn með hjálp rafrænna
auðkenna.
Verkefnið var unnið á tímabilinu
júní til september árið 2001, með
styrk frá Nýsköpunarsjóði náms-
manna og Framleiðnisjóði landbún-
aðarins í samstarfi við Landbún-
aðarháskólann á Hvanneyri. Einnig
voru þeir Benedikt og Björn í sam-
starfi við Marel hf. sem lánaði tækja-
búnað við smíði vigtar.
Benedikt og Björn smíðuðu tölvu-
stýrðan vigtunargang fyrir kindur
og fóru prófanir á honum fram í til-
raunabúi Landbúnaðarháskólans að
Hesti í september sl. Þeir segja að
niðurstöður tilraunanna hafi gefið
góða raun og sýnt fram á að notkun
fyrrnefnds búnaðar sé raunhæfur
möguleiki í fjárhúsum framtíð-
arinnar. „Hér er um frumgerð þessa
búnaðar að ræða og enn frekari þró-
unarvinna er nauðsynleg til að hægt
sé að selja hann til fjárbænda. Eins
og staðan er í dag er ekki til sam-
bærilegur búnaður fyrir fjárhús og
er hér því um raunverulega nýsköp-
un að ræða,“ segja þeir í inngangi að
skýrslu um verkefnið.
Kveikjan var
áhugi á RFID-tækni
Benedikt og Björn segja að
kveikjan að verkefninu hafi verið
áhugi þeirra á svonefndri RFID-
tækni, sem þeir hafi þekkt í nokkurn
tíma, en RFID-tækni byggist á
þráðlausum samskiptum milli raf-
rænna auðkenna og lesara. Rafrænu
auðkennin geyma ákveðið magn
upplýsinga sem lesari getur lesið
þegar merkið er innan ákveðinnar
fjarlægðar frá honum.
Benedikt og Björn segja að eftir
miklar vangaveltur hafi áhugi þeirra
beinst að íslenskum landbúnaði og
notkunarmöguleikum fyrrgreindrar
tækni fyrir hann.
Eins og fyrr segir byggist hug-
myndin á tölvustýrðum vigt-
unargangi fyrir kindur. „Ga
er með einstefnuhlið á enda
þannig að einungis er hægt
í eina átt í gegnum ganginn
miðjum ganginum er vigt se
urnar ganga yfir og yfir vig
skynjari sem les auðkennin
enda vigtarinnar er ljósnem
gefur til kynna þegar kindin
staðsett á vigtinni og óhætt
taka þyngdarmælingu. Með
móti er hægt að lesa þyngd
arinnar á sjálfvirkan hátt og
gagnagrunn í hvert skipti s
fer í gegnum ganginn,“ seg
skýrslu þeirra Benedikts og
en því má bæta við að virkn
ins er stjórnað með Easy-ið
MeMe-landbúnaðarforriti s
um samskipti við RFID-les
vigtina og skráir mælingar
grunn. „Forritið er Visual B
forrit sem keyrir á öllum ve
legum PC-heimilistölvum o
mjög auðvelt í notkun,“ seg
Benedikt Ingi Tómasson og Björn Brynjúlfsson
Benedikt Ingi
Sjálfvirk vigtun
sauðfjár með raf-
rænum auðkennum
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
OG ESB
Halldór Ásgrímsson, utanríkis-ráðherra og formaður Fram-sóknarflokksins, hefur nú á
nokkrum dögum haldið tvo fyrirlestra,
í Háskóla Íslands og í Háskólanum á
Akureyri, sem varða Ísland og Evr-
ópusambandið. Fyrirlesturinn á Akur-
eyri fjallaði sérstaklega um sjávarút-
vegsstefnu ESB. Þessi kynningar-
starfsemi utanríkisráðherra er að
sjálfsögðu til fyrirmyndar.
Í umræðum, sem urðu eftir fyrir-
lestur utanríkisráðherra í hátíðarsal
Háskóla Íslands, spurði Hannes
Hólmsteinn Gissurarson prófessor
ráðherrann þeirrar spurningar hvort
yfirráðin yfir fiskveiðilögsögunni
væru ekki enn ein meginástæðan fyrir
því, að aðild að Evrópusambandinu
kæmi ekki til greina fyrir Ísland.
Samkvæmt frásögn Morgunblaðsins
sl. miðvikudag svaraði Halldór Ás-
grímsson spurningunni efnislega á
þessa leið:
„Halldór svaraði því til að ef hann
hefði verið spurður þessarar spurn-
ingar fyrir tíu árum hefði svarið verið
á allt annan veg en nú. Þá hefði hann
talið algjörlega vonlaust fyrir Ísland
að gerast aðili að Evrópusambandinu
vegna sjávarútvegsstefnunnar en nú
telji hann forsendur að ýmsu leyti
breyttar og hann líti fjárfestingu er-
lendra aðila í sjávarútvegi t.d. öðrum
augum en þá. „Aðalatriðið er að ég met
málin öðru vísi nú og hvort það merkir
að fyrri skoðun mín hafi verið röng eða
að aðstæður hafi breyst, það er svo
annað mál.“
Það er athyglisvert, að utanríkisráð-
herra svaraði ekki beint spurningu
prófessorsins. Hann lýsti breyttri af-
stöðu sinni til erlendrar fjárfestingar í
sjávarútvegi, sem Morgunblaðið er
honum sammála um, en hann tjáði sig
ekki beint um þá spurningu, sem að
honum var beint.
Í fyrirlestrinum á Akureyri í gær
sagði utanríkisráðherra m.a.: „...í um-
ræðu á Íslandi hefur það gjarnan verið
viðkvæðið að Evrópusambandsaðild
komi ekki til greina vegna sjávarút-
vegsstefnunnar, sem þar er rekin. Án
frekari raka eða greiningar er gengið
út frá því, að sjávarútvegsstefna ESB
sé ósamrýmanleg íslenskum hagsmun-
um, að um hvítt og svart sé að ræða, ol-
íu og vatn, sem ekki megi blanda.“
Það er ekki rétt hjá utanríkisráð-
herra að umræður hér á Íslandi um
sjávarútvegsstefnu ESB hafi farið
fram án raka. Morgunblaðið hefur
ítrekað lýst þeirri skoðun, að aðild að
Evrópusambandinu komi ekki til
greina vegna þess, að í henni fælist að
formleg yfirráð yfir íslenzkri fiskveiði-
lögsögu færðust til Brussel. Þetta er
auðvitað grundvallaratriði og það er
eðlilegt að umræður um þetta mál snú-
ist um grundvallaratriði.
Það er hægt að færa alls kyns rök
fyrir því, að íslenzkur sjávarútvegur
mundi njóta góðs af aðild að Evrópu-
sambandinu á einstökum sviðum og
það er hægt að tilgreina ýmis rök fyrir
hinu gagnstæða.
Þetta eru minni háttar mál. Aðal-
málið er afstaðan til þess, hvort við Ís-
lendingar erum tilbúnir til að veita
öðrum þjóðum hlutdeild í ákvörðunum
um nýtingu fiskveiðilögsögu okkar.
Í fyrirlestri sínum á Akureyri lýsti
Halldór Ásgrímsson því, hvernig slík
ákvarðanataka mundi fara fram. Hann
sagði: „Efnahagslögsögu Evrópusam-
bandsins er skipt upp í veiðisvæði. Á
grundvelli vísindalegrar ráðgjafar er
ákvarðað á fundum sjávarútvegsráð-
herra hversu mikið skuli veitt úr
hverjum stofni á svæðinu og þeim
veiðiheimildum er síðan skipt upp á
milli aðildarríkja í hlutfalli við veiði-
reynslu þeirra og mikilvægis sjávar-
útvegs í þjóðarbúskap. Skipting og
rekstur þessara veiðiheimilda er eftir
það í höndum viðkomandi ríkis svo og
eftirlit með veiðum.“
Í þessum orðum utanríkisráðherra
felst, að þær ákvarðanir, sem sjávarút-
vegsráðherra Íslands tekur á hverju
vori eða snemma sumars yrðu teknar á
sameiginlegum fundi allra sjávarút-
vegsráðherra ESB-ríkja. Þar mundi
sjávarútvegsráðherra Breta koma við
sögu, svo að nefndir séu gamlir vinir
okkar, sem þrisvar sinnum sendu her-
skip inn í lögsögu okkar og settu á okk-
ur löndunarbannið í fjórða sinnið. Þar
mundi sjávarútvegsráðherra Spán-
verja koma við sögu, svo nefndur sé
fulltrúi þeirrar þjóðar, sem í okkar
heimshluta hefur verst orð á sér fyrir
umgengni og yfirgang í fiskveiðilög-
sögum annarra ríkja.
Dettur einhverjum í hug, að Íslend-
ingum hugnist þetta? Hvað mundi
fólkið í sjávarplássunum í kringum
landið, þar á meðal í kjördæmi utan-
ríkisráðherra, hugsa meðan beðið væri
eftir ákvörðuninni frá Brussel?
Halldór Ásgrímsson gerir sér þetta
alveg ljóst enda sagði hann á Akureyri
í gær: „Engu að síður tel ég nauðsyn-
legt, komi til aðildarviðræðna, að sér-
staða svæðisins umhverfis Ísland yrði
áréttuð með óyggjandi hætti. Í því efni
yrði lausn líkt og Norðmenn náðu fram
í sínum aðildarsamningum ekki full-
nægjandi.“
Í framhaldi af þessum ummælum
sagði utanríkisráðherra: „Sérstöðu ís-
lenska hafsvæðisins þyrfti ekki að
setja fram sem almenna undanþágu
frá sjávarútvegsstefnunni heldur sem
sértæka beitingu hennar á ákveðnu
svæði á grundvelli nálægðarreglu,
þannig að ákvarðanir um nýtingu á
auðlind okkar, sem ekki er sameigin-
leg með öðrum aðildarríkjum ESB,
yrðu teknar hér á landi.“
Það er æskilegt að utanríkisráð-
herra skýri þessi orð með þeim hætti
að íslenzkur almenningur, þar á meðal
sjómenn og útgerðarmenn um land allt
og íbúar sjávarplássa, skilji hvað þau
þýða. Þessa orðanotkun skilja ekki
aðrir en embættismenn án þess að
gert sé lítið úr þeim.
Loks sagði Halldór Ásgrímsson í
ræðu sinni í gær: „Það er langt í frá
sjálfgefið að slík sérstaða sett fram í
aðildarsamningi gæti hlotið samþykki
allra aðildarríkja. Það er heldur ekki
útilokað og ljóst er að án slíks sér-
ákvæðis munum við um alla framtíð
sigla okkar sjó utan ESB.“
Þess orð utanríkisráðherra benda
vissulega til þess, að ekki sé jafn langt
á milli sjónarmiða hans og þeirra, sem
telja engar forsendur fyrir aðild að
ESB að óbreyttum aðstæðum, og
stundum lítur út fyrir.