Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.2001, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 15. SEPTEMBER 2001 13
FRANSKA tónskáldið Jean
Michel Jarre hefur valið vind-
myllugarð í nágrenni Álaborgar í
Danmörku sem næsta tónleika-
stað sinn, en tónskáldið hefur
hug á að nota vindorku við flutn-
inginn. Jarre, sem áður hefur
flutt verk sín á Rauða torginu í
Moskvu, Torgi hins himneska
friðar í Peking og við píramídana
í Kaíró, hyggst halda tónleikana í
lok ágúst á næsta ári. Búist er við
að um 50.000 manns sæki tón-
leikana, sem auk þess verður
sjónvarpað víða um veröld.
„Það er upplagt að halda tón-
leikana hér, því að Danir eru
frumkvöðlar í umhverfismálum
og leiðandi í vindorkutækni,“
sagði Jarre í viðtali við danska
dagblaðið Berlingske Tidende.
Cream Creative Management,
skrifstofan sem skipuleggur tón-
leika Jarre, hefur nú þegar hafist
handa við fjármögnun tón-
leikanna, sem að hluta til verða
fjármagnaðir af danska vind-
mylluframleiðandanum NEG
Micon. „Vindurinn leikur aðal-
hlutverkið, ekki bara sem orka,
heldur einnig sem beri hljóðs,
mynda og drauma. Vindurinn
ber fugla og frjókorn – en líka
reyk og mengun. Vindurinn kem-
ur okkur í tengsl við allt það
besta og versta – valið er okkar,“
sagði Jarre, sem tengdur hefur
verið umhverfisvænni tónlist frá
því rafmagnstónverk hans „Ox-
ygéne“ varð vinsælt 1976.
Platonov vinsæll meðal
ungra Breta
ALMEIDA-leikfélagið í London
hefur notið umtalsverðra vin-
sælda hjá leikhúsgestum á þrí-
tugsaldri sl. ár, og er félagið nú
með Platonov eftir rússneska
leikritaskáldið Tsjekov á fjöl-
unum við óvæntar vinsældir
yngri kynslóðarinnar. Að sögn
breska dagblaðsins Independent
virðist Platonov ekki njóta minni
vinsælda, þó leikritaskáldsins sé
að öllu jöfn minnst fyrir alvar-
legri verk sín. „Til að byrja með
þá settum við ekki bara Tsjekov
á svið, heldur völdum við óþekkt
verk eftir Tsjekov sem hann
samdi þegar hann var ungur,“
sagði Jonathan Kent, listrænn
stjórnandi Almeida, sem kvað
áhorfendur orðna leiða áverkum
hins þroskaða Tsjekovs. Leikrita-
skáldið byggi yfir meiri fjöl-
breytileika en hann njóti við-
urkenningar fyrir og í Platonov
njóti æskufjör og þrek hans sín –
eiginleikar sem að öllu jöfnu eru
ekki tengdir skáldinu. „Verkið
fjallar um klassísk vandamál tán-
inga: Hvernig forðast maður að
vera of meðvitaður um sjálfan
sig? Er mögulegt að vera heið-
arlegur í spilltum heimi? Ef þess-
ar spurningar falla ekki að sam-
tímanum þá veit ég ekki hvað
gerir það?“ sagði Kent.
Andersen veitt
heiðursverðlaun
DANSKI rithöfundurinn, tón-
skáldið og tónlistarmaðurinn
Benny Andersen hlýtur í dag
heiðursverðlaun Norrænafélags-
ins. Verðlaunin, sem veitt eru ár-
lega, eru viðurkenning fyrir inn-
legg í samstarf norrænna þjóða,
en lög Andersen eru þekkt á öll-
um Norðurlöndunum og er
skáldið nú m.a. í samstarfi við
hina norrænu bókasafnsviku sem
haldin verður í nóvember. Verð-
launin að þessu sinni eru litó-
grafía eftir grænlenska lista-
manninn Aka Høegh, en meðal
fyrri verðlaunahafa má nefna
Vigdísi Finnbogadóttur fyrrver-
andi forseta Íslands.
Jarre með
vindmyllu-
konsert
ERLENT
HJÖRLEIFUR Sigurðsson listmálariopnar í dag málverkasýningu í Lista-safni Kópavogs – Gerðarsafni. Á sýn-ingunni eru vatnslitamyndir sem hvíla
að mestu leyti á sérkennum japönsku pappírs-
arkanna bæði hinna örþunnu og næstum ósnert-
anlegu og hinna þar sem vefurinn er orðinn
mýkri og þykkari. Í austursal eru ljóðræn verk
frá 1992-2000 en á neðri hæð eru konstrúktífar
myndir málaðar á þessu ári og í fyrra.
Afrakstur níu ára starfslotu
Hjörleifur segir í grein í sýningarskrá að yf-
irlitssýning á verkum hans í FÍM salnum og Nor-
ræna húsinu á Listahátíð 1992 hafi markað þátta-
skil á ferli hans. „Yfirlitssýningar koma að góðu
gagni. Þær varpa ljósi á fortíðina, en fyrst og
fremst tengja þær saman tímaskeiðin. Ég varð
fyrir slíkri reynslu sumarið 1992 á dögum
Listahátíðar. Hitt skipti líka máli að hugur minn
magnaðist við þennan atburð. Ég tók að leggja
grunn að nýrri starfslotu sem hefur staðið fram á
þennan dag. Japanski pappírinn er forsenda þess
sem síðar gerðist. Hann er miklu fjölbreytilegri
og skilvirkari en mig hafði órað fyrir. En marga
þunga steina hefur hann lagt í götu mína.
Þynnstu og stærstu arkirnar eru töfrandi efni-
viður, en þær eru svo viðkvæmar að varla má
snerta þær nema rétt einu sinni. Ég hef því hall-
ast að því smám saman að nota þykkari arkir sem
sjálfar ráða litlu um atburðarásina.
Síðla sumars 2000 gerði ég mér grein fyrir því
að eitthvað mikilvægt var að breytast í mynd-
unum. Spenna á baksviðinu þrengdi sér fram fyr-
ir aðra hluta verksins. Ég hef reynt að hlú að
þessum geimskotum og gefið þeim einkunnina:
„konstrúktívar myndir“.
Ljóðrænar og konstrúktívar myndir
Sýningunni í Gerðarsafni er skipt í tvo hluta
samkvæmt þessu. Í efri sal sýnir Hjörleifur
vatnslitamyndirnar málaðar á japanska pappír-
inn en í neðri sal eru konstrúktívu myndirnar
málaðar frá því á miðju síðasta ári.
Hjörleifur segist hafa orðið að hætta að mála
með olíulitum heilsunnar vegna árið 1982. „ Ég
fékk mjög slæman astma sem líklega má rekja til
terpentínunnar sem notuð er við olíulitina. Síðan
hef ég eingöngu málað með vatnslitum þó ég hafi
byrjað að nota vatnsliti í París árið 1950. Þær
myndir voru mjög ólíkar og vatnslitirnir höfðu
svipaða áferð hjá mér þá og olíulitirnir.“ Hér er
fróðlegt að rifja upp orð vinar Hjörleifs og sam-
starfsmanns til margra ára, Harðar Ágústsson-
ar, en hann ritaði í sýningarskrá 1992. „Snemma
fann Hjörleifur sér vinnubrögð við áslátt strig-
ans sem hæfðu sýn hans. Þau voru allt í senn per-
sónuleg og frumleg. Hann notaði olíulitina líkt og
aðrir beita vatnslitum, þynnti efnið mjög og
gnúði það síðan með þurrkum þannig að ljós
grunnsins skein næstum alltaf í gegn, svo úr varð
sjaldgæf litadýpt. Hann fór sér líka hægt, vann
lengi að myndum sínum, gaf sér tíma. Í raun
lagði Hjörleifur grunninn að lífsstarfi sínu á
þessum árum, á honum hafa verk hans hvílt allt
til þessa.“
Hjörleifur rifjar sjálfur upp í sýningarskrá
núna að vatnslitamyndir hans eftir Kínaferð á
sýningu í FÍM-salnum vöktu ekki einasta athygli
heldur og deilur. „Félagar mínir úr abstraktlið-
inu voru ekki ánægðir með þetta frumhlaup mitt.
Ég hafði brotið reglu og það er sjaldnast gæfu-
legt í augum trúaðra. Á hinn bóginn voru margir
aðrir úr hópi áhorfenda sem kunnu að meta litlu
verkin frá Kína og fundu að túpulitirnir og stríðu
arkirnar gátu orðið til að víkka sjóndeildarhring-
inn.“
Hallur undir einfaldleikann
Hjörleifur hefur ákveðna skoðun á litanotkun
eins og nærri má geta og kveðst hafa horn í síðu
þess að nota sterka liti. „Mér finnst þeir alltaf
fremur innihaldslitlir.“ Trúr þessu málar hann
ljóðrænar myndir í mildum litum. „Ég er hallur
undir að myndir eigi að vera einfaldar. Ég vinn
mig niður á einfaldleikann og hreinsa allt burt
sem stendur í vegi fyrir sem tærustum einfald-
leika.“
Sýningin í Gerðarsafni er fyrsta einkasýning
Hjörleifs í níu ár. Hann stendur nú á 76. aldursári
og hefur átt drjúgan þátt í mótun myndlistar-
þekkingar og smekks þjóðarinnar á seinni hluta
síðustu aldar. Um árabil var Hjörleifur forstöðu-
maður Listasafns ASÍ og einnig veitti hann
MFA, Menningar- og fræðslusambandi alþýðu
forstöðu fyrir Alþýðusambandið fyrstu ár þess.
Sýningar hans skipta tugum og þátttaka hans í
félags- og fagmálum er saga út af fyrir sig. Fyrir
fjórum árum kom út bók Hjörleifs, Listamanns-
þankar, þar sem hann rekur starfssögu sína og
samskipti sín við samferðamenn í listum og öðr-
um. Bók hans er um margt einstök, þar er að
finna upplýsingar um bakgrunn viðburða og per-
sóna sem ekki hafa annars staðar verið færðar í
letur. Hjörleifur kveðst sjálfur hissa á að bók
hans hafi ekki vakið meiri athygli en raun ber
vitni en bókin sé góð lesning öllum þeim er
þekkja vilja íslenska myndlist á ofanverðri 20.
öld.
Vatnslitir á japanskan pappír
Morgunblaðið/ÞorkellHjörleifur Sigurðsson sýnir í Gerðarsafni.
Í Listasafni Kópavogs
hefur Hjörleifur Sigurðs-
son, einn af þekktustu
myndlistarmönnum þjóð-
arinnar síðustu áratugi,
sett upp sýningu á
vatnslitamyndum máluðum
undanfarin níu ár.
FYRSTU tónleikar 45. starfsárs Kammermús-
íkklúbbsins verða í Bústaðakirkju annað
kvöld, sunnudagskvöld, kl. 20. Þar koma fram
tónlistarmennirnir Sigrún Eðvaldsdóttir 1.
fiðla, Zbigniew Dubik, 2. fiðla, Helga Þór-
arinsdóttir, lágfiðla, Bryndís Halla Gylfadótt-
ir, knéfiðla og Richard Talkowsky, knéfiðla.
Leikin verða tvö verk: eftir Wolfgang Ama-
deus Mozart, Divertimento fyrir fiðlu, lág-
fiðlu og knéfiðlu í Es-dúr K. 563; eftir Franz
Schubert, Kvintett fyrir tvær fiðlur, lágfiðlu
og tvær knéfiðlur í C-dúr, op. 163, D. 956.
Divertimento Mozarts í Es-dúr og C-dúr
kvintett Schuberts teljast meðal allra fremstu
kammerverka sinnar tegundar, enda voru
þau meðal hinna fyrstu sem flutt voru fyrir
félaga Kammrmúsíkklúbbsins. Jafnframt eru
bæði verkin flutt í sjötta sinn á vegum
klúbbsins og standa þar jafnfætis Erki-
hertogatríói Beethovens og klarinettukvintett
Mozarts.
Divertimentóið KV 563 er eina strengjatríó
Mozarts og jafnframt fyrsta strengjatríó sög-
unnar, síðar varð það Beethoven fyrirmynd
að nokkrum slíkum verkum.
Strengjakvintett Schuberts í C-dúr telja
margir vera eitt fullkomnasta og innblásnasta
kammerverk tónbókmenntanna, kóróna sköp-
unarverks tónskáldsins á þessu sviði.
Næstu tónleikar Kammermúsíkklúbbsins
verða 14. október. Menntamálaráðuneytið og
Reykjavíkurborg styrkja tónleikahaldið.
Mozart og
Schubert í
Bústaða-
kirkju
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Helga Þórarinsdóttir, Bryndís Halla Gylfadóttir, Sigrún Eðvaldsdóttir, Zbigniew Dubik og Richard
Talkowsky eru gestir Kammermúsíkklúbbsins í Bústaðakirkju á tónleikunum að þessu sinni.