Lesbók Morgunblaðsins - 16.02.2002, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. FEBRÚAR 2002 3
Seiður Jöklu
nefnist grein Helga Hallgrímssonar um
Jökulsá á Brú en hún er annað
höfuðvatnsfall Héraðs, raunar það
lengsta og vatnsmesta.
Kristján Karlsson
segir í viðtali við Laufeyju Ósk Þórð-
ardóttur að kvæðið hafi sína eigin rödd:
„Sumir tala um að kvæðin séu myndrík, en
ég skil þau eiginlega minna þannig heldur
heyri ég þau. Ég sé kvæðin eftir á fyrir mér
eins og einhvers konar byggingu sem þú
getur gengið um fram og aftur. Þar eru alls
konar munir, húsgögn. Þau eru ekki runur,
ekki upptalningar, heldur frekar ferhyrn-
ingur, eins og einhvers konar hús.“
Heimspeki, til hvers?
Í þriðju grein flokks Lesbókar um heim-
speki samtímans fjallar Sigrún Sigurð-
ardóttir um afbyggingu, réttlæti og hið
póstmóderníska ástand. Hún heldur því
fram að réttlæti sé falið í þeirri upplausn
merkingarinnar sem póstmódernískir
fræðimenn hafa talað um.
Guðrún Nordal
hlaut nýverið verðlaun úr sænska Dag
Strömbäcks-sjóðnum fyrir fræðirit sitt,
Tools of Literacy. The Role of Skaldic
Verse in Icelandic Textual Culture of the
Twelfth and Thirteenth Centuries sem út
kom hjá University of Toronto Press á síð-
asta ári. Þröstur Helgason ræddi við Guð-
rúnu um bókina en í henni setur hún ís-
lensku dróttkvæðahefðina í samhengi við
hugmyndaheim miðalda og evrópskt menn-
ingarsamfélag.
FORSÍÐUMYNDIN
er af einu handrita Heimskringlu.
E
FTIR dapurlega byrjun á
nýju slysaári stöðvaðist
hugurinn við tvær fregnir.
Sl. fimm ár eru 21 látnir í
umferðinni árlega og 210 al-
varlega slasaðir, sem marg-
ir lifa lamaðir út ævina. Og
alvarlegu slysunum ætlar
greinilega ekki að fækka. Nú hefur verið
smíðuð öryggisáætlun fyrir umferðina
með frómum óskum og væntingum um að
eftir 10 ár skuli þessum alvarlegu slysum
fækka um 40%.
Í sama mund kemur fram í Gallup-
könnun að þrír af hverjum fjórum segjast
hafa talað í farsíma við akstur undan-
farna 12 mánuði – margir án handfrjáls
búnaðar. Í ljósi þess að sýnt hefur verið
fram á að farsímanotkun er hvergi í
heiminum meiri en hér nema í Finnlandi
og að bæði bílum og farsímum fjölgar
verða á næstu árum býsna margir í þann-
ig ástandi á vegunum. Hlýtur það þá ekki
að vera einn meginþátturinn í vörnunum?
Yfirfærsla frá handsímum í handfrjálsa
síma við stýri breytir þar litlu – nema
kannski að þá sér maður ekki lengur að
bílstjóri bílsins sem sveiflast á akreininni
er ekki drukkinn heldur að tala í símann.
Og getur kannski varað sig. Svissneskur
vinur minn segir að ef lögreglan sjái
hann með síma í hendi í bílnum verði
hann að staðgreiða sem svarar 5.000
krónum.
Fyrir 2–3 árum fór ég að hlusta eftir
skrifum og erlendum rannsóknum á því
hvernig þessari símanotkun er háttað,
umfram íslenska umræðu, sem ekki virt-
ist ná út fyrir hendina. Þetta staðfestist
þegar loks voru sett lög sem aðeins
banna notkun handarinnar. Í breska út-
varpinu BBC heyrði ég fyrir fáum árum
niðurstöðu úr viðamikilli rannsókn á
starfsemi heilans við slíkar aðstæður.
Heilinn er þvílíkt undra tæki og svo vel
gerður að ef álagið verður of mikið, áreit-
in fleiri en eitt eða fá í einu, þá hleypir
hann offramboðinu framhjá, ef svo má
segja. Ef eitthvað í símanum nær athygli
bílstjórans þá tekur það hug hans í
nokkrar sekúndur alfarið, 3–4 sekúndur
minnir mig, og sleppir öðru jafnlengi. Ég
bar þetta undir íslenskan heilasérfræð-
ing, sem staðfesti að svona ynni heilinn
einmitt. Síðan hefi ég heyrt og lesið
margt um þetta og ekki séð það dregið í
efa. Til dæmis hlustaði ég á slíkan um-
ræðuþátt í franska útvarpinu í haust.
Þessi hættuþáttur, símanotkun í bílum,
var til umræðu. Spurt var hvort ekki
væri t.d. sama áhætta ef farþegi væri að
tala við bílstjórann. Að vísu sé það trufl-
andi, var svarið, en farþeginn fylgist þó
með, sér hvað er að gerast, og þagnar
eða aðvarar, en síminn veit auðvitað ekk-
ert þótt eitthvað komi upp á og bindur
athygli bílstjórans í þessar sekúndur
hvað sem á dynur.
Hafið þið tekið eftir hve oft fréttaskýr-
ingin í alvarlegu bílslysunum á Íslandi er
að annar bíllinn hafi farið yfir á öfugan
vegarhelming. Ef ekki bara aulaskýringin
að bílstjórinn hafi misst stjórn á bílnum.
Hvað annað?
Varla þarf mikinn speking til að sjá að
ekki þarf margar sekúndur ef athygli bíl-
stjórans hverfur á kannski 90–100 km
hraða á íslenskum vegi. Jafnvel þó hrað-
inn sé minni. Í okkar stóra landi þá höf-
um við þá sérstöðu að vegirnir eru svo
mjóir – yfirleitt tveggja akreina með
akstursstefnu sinni í hvora áttina, sem
málað strik skilur að. Algengastir C-vegir
með 6 m breiðum akstursreinum. Segjum
að bíll sé 2,50–2,60 m. á breidd. Þykir
gott ef akstursbrautirnar báðar fara upp
í 6,5 eða 7,5 m á breidd með mismjóum
öxlum til hliðar. Jafnvel eru ófáir ein-
breiðir 4 m vegir. Og mjóar brýr. Gildir
einu! Hver sekúnda er afdrifarík. Sjáið
þið ekki fyrir ykkur hvítu línuna, hve lítið
þarf til að fara yfir hana?
Þótt læðist þá að manni lúmskur grun-
ur við að lesa svona skýringu, þá gildir
auðvitað sama um ýmsa aðra truflun í
bílnum meðan bílstjórar og fólk við ör-
yggisstjórn geta ekki eða vilja ekki skilja
hvernig heilinn fúnkerar. Með svo mjóa
örvegi er samanburður við önnur lönd
auðvitað út í hött.
Aðra sérstöðu höfum við með vaxandi
hættu. Skipaflutningar út á land eru að
falla niður og þróunin að allt er flutt eftir
vegunum með þessum gríðar stóru og
þungu flutningabílum með aftanívögnum,
sem aka gjarnan á miðjum tveggja ak-
reina veginum og eru ekki par liðugir í
snöggum viðbrögðum. Sjálfsagt hafa fleiri
en ég séð bílstjóra slíkra bíla að tala í
síma.
Ég hefi í forundran fylgst með umræð-
um og viðbrögðum við slysunum í um-
ferðinni. Af hverju ætli menn veigri sér
við að taka á símanotkuninni undir stýri
svo nokkurt gagn sé í? Af hverju að láta
duga hálfkák eins og að banna ökumönn-
um bara að halda á síma? Ekki að banna
þá alfarið á ferð? Skyldu það vera hags-
munir síma- og tækjasala? Eða kjarkleysi
atkvæðaháðra við að móðga ökuþóra?
Varla er þetta bráðnauðsynlega tæki hér
norður á Ísa köldu landi, bílarnir, til þess
að fara sér að voða! Eru yfir 20 mannslíf
á ári og á annað hundrað sem gætu losn-
að við að lifa við örkuml, kannski ekki
nokkurra óvildarmanna virði?
Í sjálfu sér hefur lítið upp á sig að
banna með lögum ef því er ekki fylgt eft-
ir. Ekki vantar hér lög og reglur um há-
markshraða á vegum. Varla þarf að aka
oft yfir Hellisheiðina á 80–90 km hraða
t.d. til að upplifa að nær allir æða fram-
úr, jafnvel í þoku og snjókomu og yfir á
óbrotnu striki sem aðvarar um að ekki
sjáist hvað er framundan. Ætli slíkir
kjánar skilji fyrr en skellur á buddunni?
Lögregla með eyrnamerkta sektarheimild
á staðnum væri ekki lengi að fá upp í
mánaðalaun 1–2 staðbundinna lög-
regluþjóna, ef nokkur alvara væri í svona
bönnum? Í Noregi var vinkona mín tekin
á bjartri umferðalausri sumarnótt á 65
km hraða á 50 km vegi og mátti punga út
með sem svarar 16 þúsund ísl. krónum.
Bílstjórar hætta ekki á slíkt á hverjum
degi eða hvað, hvort sem er að tala í
síma á fullri ferð eða æða blint framúr.
Eða hvað?
HEILAFLÖKT
VIÐ STÝRIÐ
RABB
E L Í N P Á L M A D Ó T T I R
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
7 . T Ö L U B L A Ð - 7 7 . Á R G A N G U R
EFNI
KRISTJÁN KARLSSON
ÚR BRÉFI
TIL ELÍSABETAR
Undir tvö hundruð fiðlum ég syfjaður sat
– sefið leggst á slig.
Hvort ég hugsi um þig?
Ég hugsa alltaf um þig.
Steinhestur lyftir hóf, og hröð
leggst hrynjandi garðsins í mót
stirðnandi hreyfing; hestur og fljót
hringsog um reistan fót.
Í öðru landslagi lævirki söng
látlaust og grasið var hátt
blátt gras og reis hátt
ein fiðla hljómaði hvíslandi lágt.
Á bílpalli hestur og horfir skammt
uppi hringsólar flugvél um mig.
Hvort ég hugsi um þig?
Ég hugsa ekki um annað en þig.
Kristján Karlsson (f. 1922) á að baki átta ljóðabækur, smásagnasafn og greina-
safn, auk þess sem hann hefur ritstýrt útgáfu á verkum annarra. Kvæðið Úr bréfi
til Elísabetar birtist í bókinni Kvæði 94 (1994).
MADRID