Tíminn Sunnudagsblað - 21.07.1968, Blaðsíða 2

Pýtur í skjúnum
í sköla einum á Norðurlöndun-
um, þar sem nokkrix fslendingar
stunduðu nám á nítjándu öld, var
staur gildur á hlaði úti. Var hann
jafnan neíndur fógetinn, og hafði
skólastjóri þann sið að láta pilta
ganga fyrr staurinn og taka ofan
fyrir honum með virðulegu lát-
hragði. Átti þetta að miða að því
að kenna piltunum þvílíka athöfn
ti.l þeirrar fullnustu. að vel mætti
nægja, er þeir kæmust si(5ar í líf-
inu í námunda við virðulega emb-
ættismenn og tigna borgara, en
eigi sómdi annað að veita lotn-
ingu. ,
Einn íslenzku piltanua, sem tíð-
um beraði höfuð sitt frammi fyr-
ir Drumbi fógeta á skólahlaðinu,
hafði orð á því, að sér hefði þótt
þetta atferli kátlegt. En þegar
heim kom til íslands komst hann
að raun um, að þarna hafði hann
notið næsta þarflegrar kennslu.
Þvi að það var ekki aðeins, að hann
gat með sómasamlegum hætti tek-
ið ofan íyrir sýslumanninum sín-
um, heldur kom líka á daginn, að
skóiaistjórinn hafði vitað hvað
hann söng, þegar hann dubbaði
Drumb til fógeta: Sýsiumannin-
um fórst sem sé nákvæmlega eins
og Drumbi, þegar tekið var ofan
fyrir honum — hvorugur lét svo lft-
lð að láfa það merkjast í neinu,
hvort þeir yrðu þess áskynja, þótt
litlir karlar vottuðu þeim virðingu
sína með því að svipta af sér höf-
uðfatinu.
Þetta gerðist á þeim tíma, er
embættismenn aliir og ríkisbubb-
ar vissu, að þeir voru karlar í
krapinu og svo hátt yfir sauðsvart-
an aimúgann hafnir, að ekki
sómdi, að þeir virtu hann viðlits.
Þeirra var að skipa og hinna að
hlýða, og þeir töldu jafnvel vísan
voða, ef þeir sýndu ekki með fasi
sínu og háttalagi, hvaða djúp var
staðfest milli þjóðfélagsstéttanna.
Þá voru vuldsmennirnir valdsmenn
í fulri merkingu þess oiðs, og alit
annað var ctilhlýðilegt
Nú éru báðir orðnir mold og
mylsna — piiturinn, sem brauzt til
náms í #löndum fyrir meira en
hundrað árum, og sýslumaðurinn,
sem vissi svo vel, hver hann var.
Það er jafnvel sennilegt, að
Drumbur fógeti hafi fyrir löngu
lokið hlutverki sínu, enda væri
hann nú orðinn hjákátleg persóna
í skólakerfi landis síns. Vatnið
rennur af háum fjöllum, án hvild-
ar ög viðstöðu, og tímarnir breyt
ast og mennirnir með Nú klappa
stórættaðir sýslumenn kerlingun
um á öxlina, að minnsta kosti
þeir sem til framboðs hugsa, og
taka með kankvíslegu látbragði í
nefið hjá hændum og verkamönn
um og eru ósköp mildir, jafnt í
viðmóti sem dómum. Og fólkið
segir: Svona eiga sýslumenn að
vera. — En fjandi held ég, að
gomlu sýslumönnunum fyndist
stétt sín hafa sett ofan, ef þeir
væru ekki fyrir löngu dauðir og
grafnir og allt skyn úr þeim
skroppið.
Þótt undarlegt sé, eimir samt á
sumum sviðum eftir af þeim anda,
sem Drumbi fógeta og hirð hans
var eiginlegur. Þess hygg ég, að
muni einkum gæta við fjárheimt
ur ýmsar. Það er til dæmis ekki
ótítt, þegar menn eru minntir á
gjöld ýms, sem greiða á, að á-
minningunni fylgi grimmileg hót-
un um lögtak eða viðurlög önnur,
þótt alls ekki sé kominn gjalddagi,
og þess vegna hafi hreint ekkert
á það reynt. hvort þeir, sem slíkar
kveðjur fá, dragi um skör fram
að gera rétt skil. Þar skýtur upp
koilinum gamli valdsmannstónn-
inp, ekki orðinn viðskila við hrok-
ann, sem einu sinni þótti góður og
g'aldgengur í fari embættismanns.
sköp er mér líka sagt, að þeir
menn séu oft fálátir og þyrrk-
ingslegir, er koma á vettvang til
þess að taka lögtak eða innsigla
húsakynni fyrirtækja, sém skulda
söluiSkatt. Þar er auðvitað við
skuildaþrjóta að kljást, að minnsta
koetd menn, sem hafa reist sér
hurðarás um öxl, en þó tæpast
slíkt brotdfólk, að nauðsynlegt sé
að steypa vfir sig sérstakri brynju
í návist bess. En kannski stafar
þetta af því, að handverkið er trú-
lega óskemmtilegt.
Ég held að fullyrða megi, að
ekki sé í :andinu sá bankastjóri,
sem neitar manni um víxillán án
þess að leggja það á sig að líta
upp um leið, hversu fjarri sem
því fer, að hann geti orðið við
óskum allra, sem leita fyrir sér
um lán. Bankastjórarnir eru ein-
mitt margir hinir alúðlegustu
menn, sem leitast við að gera í fá-
um orðum vinsamlega grein fyrir
því, hvers vegna fé er ekki falt.
Samt sem áður er næsta kuldaleg-
ur tónn í tilkynningum þeim um
gjalddaga, sem sumir bankanna
senda viðskiptavinum sínum: „Hér
með tilkynnist yður. að yður ber
að greiða" og síðan kíykkt út
þeirri hótun,- að skuldin sé öll fall-
in í gjalddaga, ef vanskil eigi sér
stað. Óneitanlega er hálfnöturlegt
að tala þannig til þeirra, sem alltaf
standa skil á skuldum sínum á rétt-
um gjaldd.iga. Þar á ofan er þetta
þarflaus og gagnslaus yfirlætis-
tónn eins og sjá má á því, að aðr-
ar lánastofnanir orða sams konar
tilkynningai mjög kurteislega, án
þess að par bryddi á nokkrum ógn-
unum, og mun þeim ekki heppn-
ast la'kar innheimtan fyrir það.
Þetta er kannski ekki stórvægi-
legt. En betur færi þó á því, að
við segðum okkur alveg úr lögum
við Drumb fógeta. Dýrðardagar
hans eru liðnir, og við viljum
helzt ölil, að til okkar sé talað af
ti'lgerðarlausri vinsemd á meðan
við höfum ekki gerzt brotleg við
þá,, er við okkur eiga að skipta.
Þegar okkur er veitt lán, er vænt-
anlegt ráð fyrir því, að við mun-
um endurgreiða það á þann hátt,
er tilskilinn hefur verið, og þess
trausts viljum við njóta svo lengi
sem við rýjum okkur því ekki
sjálf.
J.H.
554
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ