Tíminn Sunnudagsblað - 21.07.1968, Blaðsíða 7

háls, voru á leið guð'ur yfir Hval-
fjörð. Fjórða leiðin var sjóleið,
ferjuleið yfir Hvalfjörð. Annars
hef ég heyrt þeirri stoð rennt und-
ir þessa nafnskýringu, að hann
Vigfús, sem lá úti á nýársnótt á
krossgötum, hafi verið hjá Fer-
stiklu. En hvað sem um nafngift-
ina er að segja, þá er annað víst,
að íslenzkum æskulýð hefur ver-
ið kennt það um áratugi, að Fer-
stikla hafi verið örreytiskot, þegar
Eyjólfur Hallgrímsson, Pétursson-
ar, bjó þar. En hjá honum dó
Hallgrímui•. En þó Ferstikla hafi
ekki á umliðnum öldum verið
neitt stórbýli, þá er þó áreiðan-
lega ofsagt, að hún hafi verið lé-
legri jörð en fjölmörg önnur býli.
Og nú eru tvö stórbú á FerstMu.
Fljótlega eftir að ferðir hófust á
bifreiðum fyrir Hvalfjörð, var sett
þar upp veitingahús. Fyrst voru
veitingastofumar í íbúð bónd-
ans. Síðar var reist veitingahúsið
uppi í brekkunni utan við
Skroppugil.
Þessar jarðir, sem hér hafa ver-
ið nefndar við Hvalfjörð, koma
allar að einhverju leyti við Harðar
sögu nema Hrafnahjörg. Allar eru
þessar jarðir þannig búnar að vera
lengi í byggð.
Hjá Ferstiklu förum við út af
Vesturlandsvegi og sveigjum norð;
ur yfir FerstMuháls, lága bungu
mili Hvalfjarðarstrandar og Svina
dals. Norðan vert á hálsinum er
grjóthrúga nokkuð stór. Þetta er
dys og sögð frá pápískum sið,
kölluð Erfingi. Sú saga er um dys-
ina, að þarna sé heygður
hóndi einn frá Draghálsi. Bóndi sá
var svo sérlundáður, að hann vildi
hvergi hvila dauður nema heima á
Draghálsi. Sú var hans síðasta bón
óg fyrlrskipan, áð líkið skyldi ekki
flutt til greftrunar að kirkjustað.
Þegar karl var dauður, fannst
eftirlifendum óþarft að taka til
greina séndzku karls og ákváðu
að flytja hann til greftrunar að
Saurbæ eins og hverja aðra kristna
persónu. Var því lagt af stað með
líkið að Saurbæ. Segir ekkert af
ferðum líkmanna, þar til kemur á
stað þann, er síðast sér heim að
Draghiálsi, að þá verður karl þeim
®vo þungu’’ og örðugur í flutningi,
að hver ráð, sem notuð voru, þá
varð kistun ekki færð úr stað Er
nú eklci meira um það að segja,
nema þarna var kistan skilin eftir
og kastað að henni grjóti, þar til
hún var öll hulin. Síðan skyldu
allir, isem fóru um veginn í fyrsta
sinn, kasta þrem steinum að dys-
inni, ef ekki átti að henda slys 1
ferðinni.
í Svínadalnum eru þrjú vötn:
Eyrarvatn neðst, þá Þórisstaða-
vatn og innst er Draghálsvatn. Þó
eru nöfnin á þessum vötnum dá-
Mtið á reiki. Við komum í Svína-
dal að Þórisstaðavatni og höldum
inn sunnanverðan dalinn, yfir Kú-
vallareyrar. Eyrarnar eru oft kall-
aðar ýmist Kúaldareyrar eða Kút
hallareyra’-. Eyrar þessar eru fram
burður lítillar ár, sem kemur úr
Kúvallardal. í Harðarsögu er nafn-
ið talið stafa af því, að kýr Indriða
á Indriðastöðum höluðust þar frá
Hólmverjum. Þó er annars staðar
í sögunni talað um Kúvallardal.
Við förum fram hjá Þórisstc#.
um, sem standa í jaðri Kúvallar-
eyrar. Þórisstaðir voru taldir held-
ur rýr jörð, en nú er þar stór-
býli.
Enn er farið fram hjá
Geitabergi, gömlu og nýju stórbýli.
Við neðri enda Draghálsvatns för-
um við yfir í hina hlíð dalsins.
Þar á vegamótum er um tvær
leiðir að velja. Önnur liggur inn
um Kornahlíð að Draghálsi, sem
stendur fyrir Svínadalsbotni, aust
an Dragavegar. Dragavegur, sem
venjulega er nefndur svo í dag-
legu máli, heitir raunar Geldinga-
dragavegur. Geldingadragi nefnist
hálsinn á milli Svínadals og Skorra
dals. Heiðaklasinn frá Geldinga-
draga svo langt sem fjöll ná fram
til sjávar, heitir heildarnafninu
Skarðsheiði Afdalur gengur til
austurs frá Draghálsi og heitir
Grafardalur. Einn bær samnefnd-
ur er í dalnum. Akranesskaupstað-
ur á nQkkurn hluta Grafardals,
og þar hafa Akurnesingar sumar-
afirétt fyrir fé sitt. Grafardalur og
Dragháls eru kosta sauðfjárjarðir.
En heldur getur orðið snjóþungt
og gjafafrekt i Grafardal.
Fyrir rúmum hundrað árum
kom upp stórfellt þjófnaðarmál i
Grafardal. Mál þetta var eitt hið
umfangsmesta í Borgarfjarðarhér-
aði.
Við höldum nú niður Svínadal
a norðvestan. Hér rétt hjá er
eyðibýlið Glammastaðir. Nafnið er
ritað svo í jarðabókum. Þó er lík-
legt, að upprunalega nafnið hafi
verið GJannastaðir. Þá verður
næsti bær Kambshóll, síðan Eyri,
Hlíðarfótur, Hóll og Tunga. Þess-
ir bæir eru norðanvert í dalnum.
I
Að sunnan er \&tnaskógur, og
þar hefur K.F.U.M. í Reykjavík
haft sumarbúðir drengja um fimm-
tíu ára skeið. Vatnaskógur var
girtur og friðaður á öðrum tug
tuttugustu aldarinnar. Neðar í
dalnum eru tveir bæir, Svarfhóll
og Hurðarbak.
Ýmsir h2fa haldið því fram að
Hurðarbaksbæirnir heiti Urðar-
bak. Ekki get ég fallizt á, áð þessi
nafnskýring sé rétt. Hurðarbaks-
bæir eru flestir, ef ekki allir, norð- ,
an undir bálsum eða hæðum. Það
er ekki í sólaráttinni, heldur í
skugga. En það að vera að hurðar-
baki er títt haft um það að vera
í felum. Þessi nafngift finnst- mér
vera ein af þeim, sem benda á
skáldlegt hugarflug nafngjaifa.
í Svínadalsvötnum er mikil sil-
ungsveiði, og laxastigi hefur verið
gerður upp í Eyrarvatn, en um
árangur veit ég ekki. Laxá í Leir-
ársveit rennur úr Eyrarvatni. Lax-
á er mikil laxveiðiá.
Hjá Tungu telst Svínadal lokið,
en Hvalfjarðarstrandarhreppur
nær þó lengra, en Svínadalsbæirn-
ir eru allir í þeim hreppi. Og
Saurbæjarsókn. Efra-Skarð er ofan
vegar, og það er síðasti bær í
Strandarhreppi, þó er Efra-Skarð í
Leirárkirkjusókn. í Vatnadal, smá
dal fyrir ofan Efra-Skarð, alllhátt
uppi, er skiðaskáli Skíðafélags
Akraness. Frá Efra-Skarði er að
jafnaði lagt upp í þær ferðir, sem
Ferðafélag íslands skipuleggur á
Hornin í Skarðsheiði: Stórahorn
og Skessuhorn. En af þeim horn-
um er vítt og fagurt útsýni í góðu
veðri og iskyggni.
Við yfirgefum nú Strandahrepp
í bili, en ökum inn í Leirársveit-
ina. Fyrsti bær á vinstri hönd er
Steinsholt, nokkru síðar förum við
hjá Melkoti Á hægri hönd verður
fyrst fyrir Neðra-Skarð, nokkurn
spöl frá vegi. Niður hjá Neðra-
Skarði lá önnur grein hinnar fjöl-
förnu leiðar yfir Skarðsheiði um
Leirárdal. Eftir áð vegagerð hófst
fyrir alvöru í sunnanverðum Borg-
arfirði lögðust ferðir um Leirár-
dal niður að mestu. Og nú fara
vart aðrir um Leirárdal en fjár-
smalar haust og vor.
Vegurinn í Leirársveitina stefnir
fyrst í stað sem næst beint á næsta
bæ til hægri, Hávarðsstaði. Hávar,
faðir Þorgeirs Hávssonar, þess
sem er aðalsöguhetja Fóstbræðra-
sögu, er sagður hafa búið á Háv-
arsstöðum eða Hjévarstóftum. Tal-
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
559