Íslendingaþættir Tímans - 30.09.1981, Blaðsíða 8

Einar Signrdsson
bóndi í Varmahlíð
F. 4. aprll 1894
D. 19. júli 1981
Einar Sigurðsson, bóndi i Varmahlið
undir Eyjafjölíum, lést 19. júli sl. Hann
var fæddur 4. april 1894. Mig langar til að
minnast hans.
Fyrsta bernskuminning min er tengd
honum. Höfum við bæði æ siðan rækt vin-
áttu og frændsemi til efri ára okkar
beggja. Ég leyfi mér að tileinka honum
þessihelguorð: „Ljúflyndi yðar sé öllum
kunnugt”. En þannig var lifsmáti hans
allur.
Aldrei kstaði Einar köldu orði til nokk-
urs manns og sá ætið hinar góðu hliðar
lifsins. Var bjartsýnismaður, hlúði að þvi
sem veikburða var, ræktaði það til
þroska. Mætti þar nefna bæði menn og
málleysingja.
Einar bjó langa ævi i Varmahlið, unni
sinu ættarsetri og brást þvi aldrei. Hann
var einbirni velstæðra foreldra, skorti
hann þvi ekki æskufarareyri til frekara
náms og þroska, en heimahagar mega
veita. Hann nam i Flensborg og var gagn-
fræöingur þaðan. Um skóladvölina átti
Einar ljúfar minningar, og hlaut andlega
þroska. Á þessum árum lærði hann einnig
á orgel, en hann hafði næmt söngeyra, og
var unnandi fagurrar tónlistar. Ég hreifst
af orgelspili hans, ekki sist er hann spilaði
ikirkjunni að Ásólfsskála undir Eyjafjöll-
um við guðsþjónustur hjá föður minum.
Man ég sérstaklega eina messu þegar ég
var barn.
Það var bjartur vordagur að liðnum
löngum vetri, þá spilaði frændi minn
sálminn „Nýja skrúði nýfærð i náttúra sig
gleður”. Kirkjukórinn söng, og flestir
kirkjugesta tóku undir með honum, og um
leið ómaðilitla kirkjan okkar af einlægum
þakkar- og lofgjörðarsöng, þvi að nú var
hin dimma nótt á brautu gengin en bjart-
ar stundir framundan.
Æskuminning min er tengd brúökaups-
degi frænda mins, en þá gekk hann að
eiga unga stúlku, Ingibjörgu Bjarnadótt-
ur, Einarssonar, útgerðarmanns að Hlaö-
bæ, Vestmannaeyjum. Hún var glæsileg
brúður i sjón og raun, enda varð vegferð
Einars með henni einstaklega hamingju-
rik.
Þau tóku við búsforráðum i Varmahlið,
var þar allt i góðu ásigkomulagi hvað
byggingar og túnin varðaði. Jörðina höföu
ættmenn hans setið, sem leiguliðar, nú
siðast Siguröur Tómasson, faðir Einars.
Kona hans var Þóra Torfadóttir, Þor-
grimssonar, prentara, i Reykjavik. Hún
8
var falleg og menntuð kona til munns og
handa. Eftir aö hún settist að undir Eyja-
fjöllum, var henni falið að sjá um allar
meiriháttar veislur þar, og þótti öllum
sómi að þvi aö hafa hana nærri sér.
Þegar Einar hefur búið i Varmahlið i
nokkur ár, ræðst hann i að kaupa jörðina.
Var það á þeim timum mikið átak. Jörðin
sjálf var erfið, túnin brött og meirihluti
þeirra orfaslægja og engjavegur langur.
Sækja varð heyskap á Holtsmýri. Sé ég
enn i minningu liðins tima hina stóru og
myndarlegu heybandslest Einars bónda,
er setti fallegan svip á sólskins- og þurrk-
daga okkar undir Eyjafjöllum, en þá var
allur heyfengur fluttur heim á klökkum.
1 þá daga byggðist búskapurinn upp af
hinu trúa vinnufólki. 1 Varmahlið hafði æ-
tið veriömargt vinnufólk, og hélst það enn
i tið Einars og Ingibjargar. En þau voru
mjög hjúasæl. Þar áttu einnig margir
gleöistundir. Þangað lá leið fjölda gesta,
var þeim fagnað með rausn og hlýju. Mun
sjaldan i hinni löngu búskapartið hjón-
anna hafa runnið upp gestalaus dagur.
Ég hlýt aö vera ein þeirra sem þakka
yndislegar stundir enda sá ég ekkert fall-
egra en hvita burstabæinn undir hliðinni,
ig kliðandi bæjarlækinn. Varmahlið var
lika sérstaklega smekklegt heimili, bæði
úti og inni. Húsfreyjurnar, hver eftir aöra
gæddar meiri þokka en almennt gerðist á
þeim tima. Já, bæjarlækurinn kliðaði og
vaktiá sérathygli. 1 ljós kom, aðhann var
möguleiki til bættrar lifsafkomu.
Arið 1927 tekur Einar lækinn i sina þjón-
ustu, lætur virkja hann, raflýsir bæ og úti-
hús, en orkan nægði til alls er gera þurfti,
svo sem eldunar og upphitunar. Segja má
að þarna hefjist nýtt ævintýri i Varma-
hlið.
Ég hafði mikla unun að þvi að koma i
Varmahlið. Barnsaugu min störðu hug-
fangin á loftljósin, er skreytl voru litrik-
um myndum um búnaðarhætti eriendra
þjóða. En utan um kúpulinn var glitrandi
perluskraut. Ekki heilluðu rafmagnsofn-
arnir mig minna með glóandi virum og
varma. Þó reis eldhúsið hæst með raf-
magnstöflueldavél og kunnáttusamri hús-
móður, er réð þar rikjum, falleg, hlý og
farsæl. Já, það var myndarlegur búskap-
ur i Varmahlið. Þeim hjónum var 6 barna
auðið og lifa þau öll. Mannkostafólk eins
og forfeðurnir voru. Einnig ólu þau upp
dreng, er ein vinnukona þeirra fól þeim til
forsjár. Dóttursynir þeirra 2 ólust þar upp
aö mestu leyti.
Fjöldibarna og unglinga dvaldi þar um
* m
lengri og skemmri tima, öllum þótti þar
gott að vera. Arin liðu og börnin þroskuð-
ust. Starfa nú hvert aö sinu hugðarefni-
Sonur þeirra, Einar Ingi, yfirgaf aldrei
foreldra sina og tók við búsforráðum með
þeim. Einnig var elsta dóttirin, Þóra
Dóra, þeim til hjálpar en vegna vanheilsu
varð hún að fá sér önnur léttari störf. Nd
hófst nýtt framfaraskeið i varmahlið. 1'
búöarhús og peningshús risu af grunni, en
allt var fært i nútimabúning. Vélarnar
léttu heyöflun, lækurinn veitti áfram
brautargengi , þurrkaði, heyið, knúði
mjaltavélarnar og sá um frystiklefann.
Starfsdagurinn var oft langur á þessu
timabili. Ekki sat Einar bóndi alltaf með
hendur i skauti. Þá var styrkur hans merk
kona og skyldurækin börn.
Um árabil var starfrækt landsimastöð i
Varmahlið, og skiptu hjónin með sér
störfum hennar. Húsfreyjan annaðist af-
greiöslu alla og var virt fyrir hjálpsemi'
Einar sá um bókhald simstöðvarinnar.
Margs er að minnast frá fyrri dögum i
heimabyggð minni undir Eyjafjöllum.
Ein er sú minning er sjó lægði og leiöi var
við sandinn. Ýttu þá litlu handknúnu fiski-
bátarnir úr vör út á fengsæl miðin. Einar
var formaður á einum slikum bát, honum
fylgdu til skips góðir grannar, en Einar
var gætinn stjórnari og aflasæll sækjari.
Þakka bermarga nýja fiskmáltið, en hún
var á þessum árum sjaldgæft góðmeti.
Gaman var aö sjá sandhestana koma
heim klyfjaða af seiluðum fiski, er vel
gekk.
Voru þá allir þakklátir og stoltir, þvJ
heimastörfin, gegningarnar sáu húsfreyj'
urnarum, en börnin gættu sandhestanna,
framhald á siðu J
islendingaþaettir