Íslendingaþættir Tímans - 07.03.1984, Blaðsíða 4

Ragnheiður Jónasdóttir
Fædd 4. mars 1891
Dáin 31. janúar 1984
Þann 10. febrúar síöastliðinn var jarðsungin frá
Akranesskirkju elskuleg tengdamóðir mín, Ragn-
heiður Jónasdóttir, fyrrum húsfreyja að Vestra
Miðfelli, Hvalfjarðarströnd. Hún lést að Dvalar-
heimilinu Höfða, Akranesi, þann 31. janúar,
tæplega 93 ára að aldri.
Ragnheiður fæddist að Bekansstöðum í Skil-
mannahreppi 4. mars 1891, einkadóttir foreldra
sinna, hjónanna Guðrúnar Jónsdótturog Jónasar
Sveinssonar. Þau fluttu seinna að Ölvaldsstöðum
í Borgarhreppi og enn síðar að Vestra Miðfelli.
Þrjá bræður átti Ragnheiður, en þeir létust allir
ungir.
Þeim fer nú óðum fækkandi sem fæddust á
öldinni sem leið og með þessu fólki hverfa
jafnframt hefðir og lífstíll, sem er öldungis
framandi þeim, sem nú eru á miðjum aldri eða
þaðan af yngri. Ragnheiður Jónasdóttir ólst upp
við þau kjör, sem venjuleg voru til sveita í hennar
tíð. Hún fékk þá skólamenntun, sem skylduð var
og vandist ung við að hjálpa til við þau verk, sem
til féllu utanbæjar og innan. Þó kom að því að
Ragnheiður flutti til Reykjavíkur og vann þar um
nokkurt skeið við fatasaum. í Reykjavík kynntist
Ragnheiður síðar eiginmanni sínum, Arnfinni
Scheving Björnssyni f. 16. desember 1893, frá
Eyri í Gufudalssveit, en hann lagði þá stund á
skipasmíðanám. Var brúðkaup þeirra haldið þann
11. maí 1918. Vafalaust hefðu þau hjón stofnað
heimili sitt í höfuðstaðnum, eða annars staðar í
þéttbýli ef örlögin hefðu ekki ætlað þeim annað.
í þeirra hlut féll að taka við búi foreldra
Ragnheiðar og fluttu þau að Vestra Miðfelli árið
1918. Jörðin var hvorki stór né sérlega arðsöm og
jafnframt búskapnum stundaði Arnfinnur iðn
sína í skipasmíðastöð á Akranesi. Þar starfaði
hann alla daga vikunnar utan helgar, en þá gekk
hann oftast heim að Miðfelli, um 30 kílómetra
leið, og síðan til baka til vinnu í helgarlok. Búinu
vann Arnfinnur eftir megni þó ekki hefði hann
ætlað sér hlutverk bóndans, byggði upp jörðina og
ræktaði eftir því sem kostur var, með seinvirkum
tækjum og áhöldum þeirra tíma. Dagleg störf og
ábyrgð á stóru heimili hvíldu samt á herðum
húsfreyjunnar, þegar flest til fæðis og skæðis var
unnið heima. Marga og góða vini og hjálparhellur
áttu þau hjón, bæði í næsta nágrenni og á
Akranesi, og þeirra minntust þau ávallt með
þakklæti og hlýju.
Ragnheiður deildi á sinn hátt kjörum með
flestum samtíma húsfreyjum til sveita. Hún gekk
að þeim störfum, sem sinna þurfti, breytti mjólk
í mat og ull í fat, jafnframt því að annast sinn stóra
barnahóp. Börn þeirra Ragnheiðar og Arnfinns
urðu tíu og eru öll á lífi utan einn sonur, sem dó
í æsku. Eitt sinn spurði ég Ragnheiði hvort hún
hefði ekki stundum verið kvíðin þegar von var á
barni, fjarri læknishjálp og oft udir hælinn lagt
hvort tækist að ná í Ijósmóður. Ragnheiður brosti
við spurningu minni ogsvaraði svo: „Jú, kannske,
en ég reyndi oftast að vera búin að mjólka." Þetta
svar finnst mér lýsa Ragnheiði svo vel, hugsandi
fyrst um aðra, menn eða málleysingja, síðast um
sjálfa sig.
Ragnheiður var hugrökk og bjartsýn kona og
naut mest alla tíð góðrar heilsu. Þó var það eitt
sinn að hún þurfti nauðsynlega að komast á
sjúkrahús, sem þá var ekkert nær en Landspítalinn
í Reykjavík. Ekki var um landveg þangað að fara
heldur til Akraness og þaðan réri Arnfinnur við
annan mann á opnumn báti til Reykjavíkur með
konu stna, fársjúka, í aftakaveðri. Nærri má geta
hvílík þrekraun það ferðalag hefur verið, en allt
fór vel og Ragnheiður fékk þá aðgerð og umönnun
sem þurfti.
Árið 1944 brugðu þau hjón búi og fluttu á
Akranes ásamt þeim börnum sínum, sem enn
voru í garði. Með þeim flutti einnig móðir
Ragnheiðar, þá orðin alblind. Lést hún mörgum
árum síðar í hárri elli. Kynni mín við þessi góðu
hjón og þeirra fjölskyldu hófust við tengdir árið
1953. Margar voru ferðirnar á „Skagann" og alltaf
var jafn gott að koma til Ragnheiðar og Arnfinns
í húsið við Vesturgötuna. íslensk gestrisni var þar
í fyrirrúmi og gaman að ræða við þau um menn
og málefni, liðna tíð og samtíð og voru þau
margfróð um ættartölur og eldri búskaparhætti.
Því miður var Arnfinnur á efri árum hrjáður af
langvinnum sjúkdómi, sem háði honum mjög og
varð til þess að hann þurfti að leggja niður vinnu,
langt um aldur fram. Arnfinnur lést í október
1970.
Eitt af ævintýrunum í lffi Ragnheiðar á efri
árum var ferðalag til Norðurlanda. Henni þótti
alltaf gaman að ferðast og var víðförul um ísland,
en þetta var hennar fyrsta og eina utanlandsferð.
f skoðunarferþum um Osló og Kaupmannahöfn
var hún óþreytandi og sívökul, sannur heimsborg-
ari að njóta þess, sem fyrir augu og eyru bar. Eitt
sinn, eftir heitan og annasaman dag, var Ragn-
heiður spurð hvort hún vildi ekki halla sér.
Hafnaði hún því með öllu, sagðist ekki hafa lagt
sig þegar hún hafi verið með börnin öll á höndum,
og færi varla að gera það núna, í skemmtiferð.
Sumardagarnir í Noregi og Danmörku með þess-
ari sterku, glaðsinna konu gleymast ekki.
Þó Ragnheiður héldi heimili sitt óbreytt um tíu
ára skeið eftir lát Arnfinns hlaut þó að koma að
því að hún vildi flytjast í hægara sæti. Húsið við
Vesturgötuna var selt og hún fluttist í íbúð að
Dvalarheimilinu Höfða, utan Akraness. Þar átti
hún gott ævikvöld og þó kraftar færu þverrandi
með árunum hélt hún sinni góðu heilsu og andlega
styrk til hinstu stundar. Á síðari árum urðu
fjarlægðir milli okkar meiri og við sáumst sjaldnar,
en við hvern fund var þó eins og við hefðum hittst
í gær. Nærri má geta, að eftir því sem árin liðu
urðu endurfundir óvissari. Ég kvaddi Ragnheiði í
síðasta sinn í ágúst 1983, hafandi notið hennar
venjulegu gestrisni, þarsem hún sat við kaffiborð-
ið í sínu húsfreyjusæti.
Að sofna héðan við lok ferðar, þegar nóg er
lifað, hlýtur að vera Ijúfur viðskilnaður. Blessuð
sé minning Ragnheiðar Jónasdóttur. Börnum
hennar og fjölskyldum þeirra sendi ég mínar
innilegustu samúðarkveðjur.
New York, í febrúar 1984
Charlotta M. Hjaltadóttir
Þeir sem
skrifa
minningar-
eða
afmælisgreinar
í Islendingaþætti
eru
vinsamlegast
beðnir
að skila
vélrituðum
handritum
4
íslendingaþættir