Íslendingaþættir Tímans - 07.03.1984, Blaðsíða 16

Brynhildur Stefánsdóttir
Fædd 25. mars 1908.
Dáin 11. febrúar 1984.
Brynhildur Stefánsdóttir Ijósmóðir frá Merki á
Jökuldal dó 11. febrúar sl. á sjúkrahúsinu á
Egilsstöðum, hátt á 76. aldursári. Hún hafði búið
við heilsubrest t' tæpt ár, en var þó fram undir
síðustu áramót svo hress, að hún gat oftast sinnt
störfum og hugðarefnum. Síðustu tvo mánuðina
dvaldist hún þó að mestu leyti á sjúkrahúsi.
Guðrún Brynhildur Stefánsdóttir, eins og hún
hét fullu nafni, var fædd í Merki 25. mars 1908.
Foreldrar hennar voru Stefán Benediktsson frá
Hjarðarhaga og Guðný Björnsdóttir bónda í
Merki Jónssonar. Guðný dó á gamlársdag 1917,
en Stefán 21. des. 1954.
Stefán í Merki varfarsæll bóndi, hygginn maður
og friðsantur, sem kunni sér hóf í öllum hlutum;
glaðlegur og hlýr í viðmóti, orðvar og góðgjarn.
Hann var elstur margra systkina og fjölmenns
hóps venslafólks á Jökuldal, er leit til hans sem
einskonar ættarhöfðingja, sem kynni ráð við
hverjum vanda og alltaf væri hægt að leita tii um
forsjá, þegar eitthvað bjátaði á. Sjálfum hefur
mér alltaf fundist að Síðu-Hallur hljóti að hafa
verið líkur honum, þessum yfirlætislausa, vitra og
virta frænda mínum.
Pað orðspor, sem fór af Guðnýju fyrri konu
Stefáns bendir til þess, að hún hafi verið mann-
kostamaður og dugandi húsmóðir, þrátt fyrir
vanheilsu síðustu árin. Seinni konu hans, Stefaníu
Óladóttur, man ég vel. Hún var ágæt búsýslukona
og vel metin í sveitinni.
í Merki varalltaf búiðaf natni ogsnyrtimennsku
og þar sveif öryggi, fyrirhyggja og jafnaðargeð
meira yfir vötnum en á flestum öðrum bæjum. Pað
var eins og þar liði öllum ævinlega vel.
Enginn auður var þar saman kominn, en farsæl
og þokkaleg afkoma. Börnin voru mörg, sjö af
fyrra hjónabandi Stefáns en fjögur af því síðara,
og komust öll til þroska. Þar var líka oftast
eitthvað fleira af fólki, vinnufólk, venslafólk,
stundum gamalt fólk, og lausafólki þótti gott að
eiga þar athvarf. Á þessu fjölmenna en kyrrláta
og siðgóða heimili ólst Brynhildur upp. Nítján ára
gömul fór hún í skólann, sem Sigrún og Benedikt
Blöndal héldu í Mjóanesi. Líklega hefur það verið
þar, sem hún lærði vefnað. Eitt það fyrsta, sem
hún lagði áherslu á að eignast, var vefstóll, sem
hún sat oft við, þegar hún þurfti ekki að sinna
öðru, því auðum höndum gat hún aldrei setið.
Nokkru seinna, líklega 1930 eða 1931, hélt hún til
Reykjavíkur og vann þar þau störf sem buðust, og
algengust voru. Meðal annars var hún í vist hjá
Páli fsólfssyni tónskáldi og fjölskyldu hans, og
minntist þess oft, hve viðkunnanlegt og skemmti-
legt það fólk hefði verið. Þá vann hún á
barnaheimilinu á Silungapolli, a.m.k., tvö sumur.
En 1934, þegar Stefanía stjúpmóðir hennar
andaðist, kom hún aftur heim, til að veita búinu í
Merki forstöðu.
Árið 1937 hélt hún aftur til höfuðborgarinnar
16
að laera ljósmóðurfræði, sem þá tók eitt ár. Að því
loknu gerðist hún ljósmóðir á Jökuldal og gegndi
því starfi í seytján ár, ásamt ráðskonustarfinu í
Merki. En 1955 breytti hún til. Þá varfaðir hennar
látinn og Sigríður kona Óla hálfbróður hennar að
taka við húsfreyjustarfinu í Merki. Fluttist Bryn-
hildur þá í Egilsstaði og gegndi ljósmóðurstörfum
þar og á Jökuldal til 1964.
Á þessum tíma var Egilsstaðaþorp í örum vexti.
Ein þeirra stofanna sem komst þar á fót um þetta
leyti, var sjúkraskýli. Þar starfaði Brynhildur, var
ráðskona, hjúkrunarkona eða ljósmóðir, eftir því
sem þörf krafði á hverjum tíma. Auk þess hlynnti
hún að sjúkraskýlinu talsvert umfram það, sem
skyldan bauð. hafði meðal annars forgöngu um að
lagfæra og rækta lóð þess og útivistarsvæði og
vann sjálf að því ófáar stundir. Þá kom hún upp
vísi að bókasafni á sjúkrahúsinu og varði til þess
dálítilli fjárfúlgu, sem hún erfði eftir föðursystur
sína, Elísabetu Benediktsdóttur, en Brynhildur
var stoð hennar og forsjá í langri elli.
Enn urðu kaflaskipti í lífi Brynhildar árið 1964.
Þá hætti hún störfum á Egilsstöðum og fluttist til
Reykjavíkur, keypti gamalt, lítið hús við Berg-
staðastræti og bjó þar í þrettán ár. Vann hún þá
á fæðingarheimili Reykjavíkur eða í tengslum við
það að fæðingarhjálp og eftirlitsstörfum. Ekki veit
ég, hve mörgum börnum hún hjálpaði inn í ljós
þessarar veraldar, en 1962 var hún búin að taka á
móti þrem hundruðum.
Eitthvað vann Brynhildur á Hrafnistu á þessu
tímabili, og vera má, að hún hafi stundað fleiri
störf þar syðra. Einhverntíma á þessum árum
gafst henni tækifæri til að fara til Ameríku og
dvelja þar um hríð. Hafði hún mjög gaman af
þeirri för, sem varð eina utanlandsferð hennar á
ævinni.
Þessari Reykjavíkurdvöl lauk 1977. Þá flutti
Brynhildur austur á ný; seldi hús sitt í Reykjavík
og varði andvirðinu til að byggja sér hús á
Egilsstöðum. Gekk hún að því með sömu atork-
unni og öllu öðru, kom húsinu upp ásamt bílskúr
og gróðurhúsi og græddi lóðina með trjám og
blómum. Þar bjó hún síðan til æviloka, og var hús
hennar einskonar framlenging af heimilinu í
Merki, þar sem frændur og vinir voru alltaf
velkomnir og fannst þeir vera heima hjá sér. Ekki
undi hún sér án starfs, vann á elliheimilinu á
Egilsstöðum þangað til í fyrra; mun stundum
jafnvel hafa þurft að hlynna að fólki, sem var
yngra en hún.
Brynhildur var þrekmikil og heilsuhraust alla
ævi uns dauðameinið settist að henni. Hennar
verður ekki minnst án þess að geta um frábæran
dugnað hennar, kjark og athafnagleði. Áræðið og
atorkan kom oft vel fram í ljósmóðurstarfinu,
þegar hún þurfti ef til vill að fara norður í
Möðrudal eða á dalsenda, tugi kílómetra í
vetrarófærð og illviðrum. Samgöngutækin gátu
eftir atvikum verið bíll, hestar, snjósleði, skíði
eða farskjótar postulanna, en það skipti ekki máli,
ef þörf og skylda kölluðu hana til farar, og alltaf
komst hún heilu og höldnu á leiðarenda. - Þess
skal getið, að hún kunni sjálf ágætlega á öll þessi
farartæki. átti til dæmis snjósleða og fór síðustu
ferð sína á honum norður að Hnúksvatni í
Jökuldalsheiði í desember í vetur, en þar átti hún
dálitinn kofa. Er vafasamt að margar konur sjötíu
og fimm ára fari slíkar vetrarferðir án þess að brýn
nauðsyn reki þær til þess.
Brynhildur var mikið gefin fyrir útilíf, stundaði
garðrækt af miklum áhuga hvar sem hún dvaldist,
iðkaði fjallaferðir og veiðar í ám og vötnum og
stuðlaði að byggingu og viðhaldi sæluhúsa og
ferðamannaskýla í óbyggðum.
Dugnaðurinn, ásamt jafnlyndi og glaðsinni, var
sterkasta einkenni Brynhildar og aflaði henni vina
hvar sem hún fór. Hún giftist ekki né eignaðist
börn, en samt voru öll hennar störf unnin í þágu
lífs og vaxtar, af óeigingirni og skyldurækni. Þess
vegna verður minning hennar vinum hennar alltaf
kær. Hvíli hún í friði.
Benedikt Sigurðsson.
t
Mig langar að minnast Brynhildar vinkonu
minnar og frænku nokkrum orðum. Brynhildur
var fædd að Merki á Jökuldal, dóttir hjónanna,
Stefáns Benediktssonar bónda og skálds í Merki
og Guðnýjar Björnsdóttur. Brynhildur lærði
Ijósmóðurfræði ung að árum og var lengi ljósmóð-
ir á Jökuldal, oft við erfiðar aðstæður.
Til Egilsstaða flyst hún svo og tekur að sér
forstöðu sjúkrahússins þar og vinnur hún hin
ólíkustu störf, jafnt inni sem utan dyra í mörg ár.
Síðan flytur hún til Reykjavikur og erjar á ýmsum
stöðum, oftast við hjúkrun. Á Reykjavíkurárum
sínum eignast Brynhildur litla íbúð, en selur hana
Framhald á bls. 13
íslendingaþættir