Morgunblaðið - 15.10.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 2005 37
MINNINGAR
Uppi í hrauninu skammt fyrir inn-
an Gufuskála undir Jökli er dálítill
hellufláki. Þar er refagildra hlaðin úr
hraunhellugrjóti, aldagamalt veiði-
tæki sem kynslóðir Jöklara hafa not-
að hver af annarri. Í útjaðri helluflák-
ans, þar sem hraunið ýfist er dálítið
skotbyrgi hlaðið af drengnum sem
situr þar og bíður eftir lágfótu. Hann
veit að gildran var hlaðin rétt við
þjóðbraut refa og þess vegna er hann
hér. Hann er fjórtán ára og nýbyrj-
aður sjálfsmennsku. Hann er ákveð-
inn í að standa sig í lífinu og ætlar að
framfleyta sjálfum sér og verða for-
eldrum sínum og systkinum að liði.
Til þess þarf að nota hvern bjargræð-
isveg og refaskinn voru verðmæti.
Þessar veiðar voru stundaðar á nótt-
unni þegar veðrahamur bannaði sjó-
róðra og flest önnur umsvif. Vetrar-
KARVEL
ÖGMUNDSSON
✝ Karvel Ög-mundsson, fyrr-
verandi útgerðar-
maður í
Njarðvíkum, fædd-
ist á Hellu í Beruvík
á Snæfellsnesi 30.
september 1903.
Hann lést á Hjúkr-
unarheimilinu
Garðvangi, Garði,
30. september síð-
astliðinn og var
kveðjuathöfn um
hann í Ytri-Njarð-
víkurkirkju í gær.
Útför Karvels verður gerð frá
Ingjaldshólskirkju á Hellissandi í
dag og hefst athöfnin klukkan 14.
nóttin er nístingsköld
og myrkrið svart
þarna inni í hrauninu,
helst að dragi frá
tungli öðru hverju.
Brimhljóð berst frá
ströndinni og veðra-
dynur frá fjöllum.
Skyldi ekki hafa farið
um hinn unga Karvel
Ögmundsson þarna
um haustið 1917 þar
sem hann sat og beið.
Ég veit það ekki, það
barst aldrei í tal, og
ekki heldur þegar við
Sólveig, dóttir hans og kona mín,
gengum um þetta veiðisvæði hans
sjötíu og einu ári síðar. Þá skein sól í
heiði og logn um allan sjó. Þannig var
það oftar á þessum fornu slóðum og
við nutum samfylgdar hans og gest-
risni frænda hans og vina vestur þar.
Hann kvaddi þetta líf á afmælis-
daginn þegar hann varð 102 ára. Þá
voru liðin rúm fjörutíu og fimm ár
síðan ég tengdist fjölskyldu hans.
Mér er minnisstætt þegar hann bauð
mér góðan dag í fyrsta sinn. Hann
stóð í eldhúsdyrunum á Bjargi og leit
á mig athugull. Hver ert þú, ungi
maður, sagði svipurinn. Fljótlega
hófum við búskap á heimilinu hjá
Karvel og þá hófst vinátta og ómet-
anlegt sálufélag sem entist fram á
síðustu daga hans. Á þessum árum
bættist okkur drengur í bú og það
voru mikil hlunnindi að eiga afa sem,
væri hann heima, gat greitt úr mál-
um drengsins þegar honum þótti ver-
öldin þreytandi og ósanngjörn. Sama
gilti síðar um hin börnin okkar þó við
héldum ekki heimili saman. Afi var
alltaf skammt undan og sambandið
sterkt og gott. Áfram var haldið og
næsta kynslóð bjó við sömu vináttu
frá langafa og þótti afskaplega vænt
um hann.
Karvel hafði mikil umsvif í at-
vinnurekstri á sjó og landi áratugum
saman og þótt vert væri fjalla þessi
minningabrot ekki um það. Þegar svo
hægðist um tóku við aðrir þættir sem
ég trúi að minnst verði um ókomin ár.
Hann settist niður og ritaði merkar
bækur. Frásagnarlist og fagurt mál
einkennir þær. Einnig það hversu
söguefnið er merkileg og sönn teng-
ing komandi kynslóða við líf fólks á
liðinni tíð. Þetta undraði engan sem
þekkti til því Karvel hafði frá upphafi
ræktað með sér list orðsins. Íslend-
ingasögur og sagnageymd þjóðarinn-
ar var og verður drýgst uppsprettu-
lind alls þessa. Fyrstu þrjár bækur
Karvels voru ævisaga. Það var svo
nokkru síðar að hann rakst á auglýs-
ingu frá Námsgagnastofnun. Þar var
efnt til samkeppni um bók um nátt-
úrufræðilegt efni. Þá má segja að
hann snaraði fram bók um refinn. Sú
hlaut verðlaun og stofnunin gaf hana
út. Því var hvíslað að dómnefndin,
sem auðvitað vissi ekki hver höfund-
ur bókarinnar var, hafi talið sig sjá að
þessi bók væri greinilega ungs
manns verk. Þá var höfundurinn 83
ára. Einhvern tíma hefði svona karl
verið talinn ólíkindatól. Síðust bóka
hans var svo Þrír vinir. Ævintýri litlu
selkópanna. Hún er bæði skemmtileg
og merkileg. Karvel lagði mikla alúð
við að bókin yrði vel úr garði gerð
enda tókst það.
Einn er þáttur í lífi Karvels sem
vert er og gaman að segja frá. Það
varðar jólagjafir. Á efri árum eyddi
hann löngum stundum í að ganga frá
þeim og fylgdi kynslóðunum eftir
einni af annarri. ,,Pabbi minn, viltu
ekki bara hætta þessu. Þetta er svo
mikil vinna og umstang fyrir þig,“
sagði dóttir hans. Svarið var á þessa
leið: ,,Jú, jú, nú er ég alveg hættur.“
Samt fór það svo að þessi orðheldni
maður virtist hvað þetta varðaði hafa
misst tökin á orðheldninni og þannig
stóð í mörg ár.
Allt líf Karvels einkenndist af
æðruleysi og kjarki. Honum ægði
fátt. Hann ók bíl fram á tíræðis aldur.
Síðustu árin fór hann líklega ekki
margar nýjar slóðir en þær kunnugu
án þess að hika. Það var í örfá skipti
að hann kom akandi til okkar hér í
Reykjavík og tók því þegar ég bauðst
til að snúast með hann um bæinn.
Hann hefði líklega ekki beðið um það.
Þegar hann var orðinn 95 ára koma
hann akandi að Hlévangi í Keflavík
og sagðist vera kominn til að vera.
Eftir það ók hann ekki sjálfur. Hann
var víðfrægur ræðumaður og greip
oft til þess bæði í gamni og alvöru. Ég
man eitt sinn þegar Stangveiðifélag
Keflavíkur hélt árshátíð að hann var
ræðumaður kvöldsins. Fólk engdist
af hlátri með stórum bakföllum og
trúlega hafa einhverjir efast um það
áður en lauk að hláturinn lengdi lífið.
Í annað sinn fregnaði ég að á aðal-
fundi stórra landssamtaka hafi menn
skipst svo í andstæðar fylkingar að
við lá að menn segðu sig úr lögum
hverjir við aðra. Þá steig hann í
ræðustól og smurði saman fylking-
arnar svo enn er heilt löngu síðar.
Hann mun hafa stundað það í upp-
vextinum að efla sjálfan sig bæði til
sálar og líkama og greip þá oft til
fornsagna. Ekki hefði Grettir guggn-
að fyrir þess, mælti hann stundum
við sjálfan sig og þá gekk betur.
Hann var líka mikill trúmaður og eitt
sinn þegar öll sund virtust lokuð
varðandi heilsufar dóttur hans sagði
hann svo ég heyrði að hér gæti eng-
inn bjargað nema Guð almáttugur.
Ég trúi að það hafi verið rétt og að
hann hafi líka gert það. Ekki svo að
skilja að aðrir hafi legið á liði sínu. Í
því efni gerðu allir eins og þeir
framast gátu.
Þó þú langförull legðir
sérhvert land undir fót,
bera hugur og hjarta
samt þíns heimalands mót.
Svona hefst eitt af merkiskvæðum
Stefáns G. og mér þykir það hafa
bærilega ræst hjá Karvel Ögmunds-
syni. Hann byggði sér íbúðarhús í
Ytri-Njarðvík og skírði Bjarg. Sú
nafngift á sér upphaf í Grettissögu,
ekki síst, að því er hann sagði mér.
Við áttum saman ótal ánægju-
stundir á vettvangi Íslendingasagna
og raunar fleiri sagna enda brunn-
urinn óþrjótandi. Hér verð ég að tína
til eitt enn. Við sátum heima hjá hon-
um og töluðum margt um bækurnar
hans. ,,Þetta er það sem ég hefði
helst viljað gera,“ mælti hann þá, og
víst hefði margur þegið það, bæði
börn og fullorðnir.
Nú hefur hann kvatt okkur og við
stöndum eftir og söknum en sættum
okkur við orðinn hlut. Það er ekkert
tóm í sál okkar. Fangið er fullt af
minningum og lærdómi sem mun
endast um ókomin ár. Að síðustu er
svo þakkað fyrir liðna tíð og það
hversu raungóður vinur hann var öllu
okkar fólki.
Sigurður Pálsson.
✝ ValgerðurSveinsdóttir
fæddist á Grjótá í
Fljótshlíð 18. apríl
1921. Hún lést á
sjúkrahúsinu á Sel-
fossi 4. október síð-
astliðinn. Foreldar
hennar voru Sveinn
Teitsson, f. 23. ágúst
1879, d. 28. septem-
ber 1955, bóndi á
Grjótá í Fljótshlíð og
Vilborg Jónsdóttir,
f. 28. mars 1888, d.
31. mars 1966, hús-
freyja á Grjótá og síðar á Eyrar-
bakka. Systkini Valgerðar eru a)
Ingunn Sveinsdóttir, f. 7. maí 1911,
b) Þórunn, f. 27. febrúar 1913, d. 4.
mars 1914, c) Teitur, f. 24. janúar
1917, og d) Helga, f. 8. október
1925, d. 30. október 1992.
Fyrri maður Valgerðar var
Magnús Kristjánsson, f. 22. febrúar
1918, d. 3. ágúst 1948, bifreiða-
stjóri frá Merkisteini á Eyrar-
bakka. Þau giftust 11. desember
1943. Börn þeirra eru: 1) Svanhild-
ur, f. 25. júlí 1943 húsmóðir á Eyr-
arbakka, maki Skúli Ævarr Steins-
son, tamningamaður og
reiðkennari. Börn þeirra: a) Magn-
ús, f. 1963, hestabóndi í Svíþjóð,
maki Anna Skúlason. Dóttir þeirra:
Svanhildur. Dóttir Magnúsar með
Elísabetu Steinunni Jóhannsdótt-
ur: Jóhanna. Sonur hans með Odd-
rúnu B. Bjarnadóttur: Teitur. b)
Vilborg Þóra Ævarr, f. 1964
ust 18. nóvember 1950. Börn
þeirra: 1) Magnús Karel, f. 10. apríl
1952 á Eyrarbakka sviðsstjóri hjá
Sambandi íslenskra sveitarfélaga,
maki Inga Lára Baldvinsdóttir,
starfsmaður Þjóðminjasafns Ís-
lands. Sonur þeirra Baldvin Karel,
f. 1985, nemi. 2) Sigríður Ingibjörg,
f. 30. júlí 1960 húsmóðir í Kópa-
vogi. Maki I: Finnur Kristjánsson
sjómaður á Eyrarbakka. Þau
skildu. Sonur þeirra Hannes Finns-
son, f. 1978, sölumaður í Kópavogi,
sambýliskona Eva Björk Sveins-
dóttir. Maki II: Einar Ingi Jónsson.
Þau skildu. Dóttir þeirra Sonja, f.
1987 nemi. Sambýlismaður Baldvin
Þór Heiðarsson. Þau skildu. Fóst-
urdóttir þeirra er Ásgerður Lilja
Aðalsteinsdóttir, f. 1994.
Valgerður ólst upp á Grjótá í
Fljótshlíð. Hún var um hríð í skóla
Árnýjar Filippusdóttur í Hvera-
gerði. Líkt og þá tíðkaðist var hún í
vist á yngri árum; í tvígang í Vest-
mannaeyjum en einnig í Reykjavík.
Fyrir hvatningu húsbænda sinna
þar fór hún í Húsmæðraskóla
Reykjavíkur. Valgerður var búsett
á Eyrarbakka frá 1943 og stundaði
þar ýmsa almenna verkamanna-
vinnu samhliða húsmóðurstörfum.
Lengi starfaði hún við þrif í Barna-
skólanum á Eyrarbakka. Valgerð-
ur var virk í félagsstarfi. Hún var
fyrst kvenna kjörin sem aðalmaður
í hreppsnefnd Eyrarbakkahrepps
og sat í henni 1970–74. Hún var um
áratugi félagi í Kvenfélaginu á
Eyrarbakka og var formaður þess
um skeið. Hún vann kvenfélaginu
allt sem hún mátti og var kjörin
heiðursfélagi þess árið 2001.
Útför Valgerðar verður gerð frá
Eyrarbakkakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
íþróttakennari í
Reykjavík. c) Gróa
Jakobína, f. 1965
starfsmaður Dvalar-
heimilisins Sólvalla á
Eyrarbakka, maki
Gunnar Erlingsson.
Börn þeirra Erling,
Davíð og Valgerður.
Dóttir Gróu með Val-
garði Sigurðssyni:
Svanhildur. d) Steinn
Ævarr, f. 1970 hesta-
bóndi á Stokkseyri,
sambýliskona Jessica
Linnéa Dahlgren.
Sonur þeirra Alex Freyr. Sonur
Steins með Helenu Marteinsdóttur:
Skúli. 2) Sveinn, f. 3. júní 1947 skip-
stjóri á Eyrarbakka, maki Rann-
veig Sverrisdóttir, starfsmaður
Barnaskólans á Eyrarbakka og
Stokkseyri. Synir þeirra: a) Val-
geir, f. 1971 sjómaður á Eyrar-
bakka, maki Guðlaug Anny Guð-
laugsdóttir. Synir þeirra: Rúnar
Sveinn, Kristján Ingi og Alex Snær.
b) Kjartan Ingi, f. 1975 sjómaður á
Eyrarbakka, maki Kristina Sveins-
son. Börn þeirra: Sindri Ívan og
Ingunn. c) Sverrir, f. 1979, smiður
á Stokkseyri, sambýliskona Lena
Dögg Vilhjálmsdóttir. Börn þeirra:
Aron Ingi, Skúli Dan og Selma
Dögg. d) Magnús Þórir, f. 1987 sjó-
maður á Eyrarbakka.
Seinni maður Valgerðar var
Hannes Þorbergsson, f. 5. nóvem-
ber 1919, d. 15. október 2003, bif-
reiðastjóri á Eyrarbakka. Þau gift-
Árin tifa, öldin rennur,
ellin rifar seglin hljóð.
Fennir yfir orðasennur,
eftir lifir minning góð.
Þannig yrkir Matthías um alda-
mótin 1900. Efnið er enn í gildi um
nýliðin aldamót og mun trúlega
verða um aldir meðan mannkyn
hrærist.
Tímahjólið rennur án afláts og öll-
um er afmörkuð stund. Í þetta sinn
hefur stundaglasið hennar Völu vin-
konu minnar á Eyrarbakka runnið
sitt skeið.
Við urðum kunnugar fyrir rúmri
hálfri öld, og ekki man ég eftir nein-
um hávaða eða orðasennum. En vin-
kona mín hafði sínar ákveðnu mein-
ingar og kom ýmsu í framkvæmd án
hávaða.
Það var hennar verk að koma á fót
vinnuhópi Kvenfélags Eyrarbakka
sem vann af krafti árum saman að
undirbúningi fyrir hinn árlega basar
félagsins. Aldrei verða reiknuð þau
spor eða lykkjur sem þar voru tekn-
ar. Því síður þær notalegu stundir er
hópurinn kom saman, í áraraðir, létt-
ur í lund og fullur af áhuga.
Það mátti ganga að því vísu er
haustaði að Valgerður tók upp tólið
og sagði eitthvað á þessa leið: „Eig-
um við ekki að byrja hjá mér?“ Und-
an því skoraðist að sjálfsögðu engin
af þessum níu kvenna hópi á besta
aldri. En – aldir renna – og smám
saman rifast seglin.
Orðasennur gleymast, hafi þær
einhverjar verið. – Eftir lifir minn-
ingin góða.
Þakklæti er mér efst í huga fyrir
að vera tekin með í hópinn, þótt ég
væri flutt í burtu.
Það var ekkert vandamál. Hjá
Völu og Hannesi beið mín ætíð
uppbúið rúm og opinn faðmur. Á
nóttum ræddum við margt og urðum
með tímanum nánar vinkonur.
Við hjónin, vinnuhópurinn og aðrir
kunnugir sakna vinar í stað.
Blessuð sé minning Valgerðar og
eiginmanns hennar, Hannesar Þor-
bergssonar, sem látinn er fyrir
tveimur árum.
Blessun fylgi ástvinum þeirra og
frændgarði öllum.
Í Guðs friði.
Anna Sigurkarlsdóttir.
Elsku amma, alltaf er það jafn erf-
itt þegar einhver kveður okkur, en
svona er víst tilgangur lífsins.
Okkur langar bara til þess að
þakka þér fyrir allar góðu stundirn-
ar sem við fengum að eiga með þér,
minningin sem við munum alltaf eiga
er hversu glaðlynd og góð þú varst.
Við kveðjum þig með þessum fallegu
orðum hér að neðan.
Mér finnst ég varla heill né hálfur maður
og heldur ósjálfbjarga, því er verr.
Ef værir þú hjá mér vildi ég glaður
verða betri en ég er.
Eitt sinn verða allir menn að deyja.
Eftir bjartan daginn kemur nótt.
Ég harma það en samt ég verð að segja,
að sumarið líður allt of fljótt.
Við gætum sungið, gengið um,
gleymt okkur með blómunum.
Er rökkvar ráðið stjörnumál.
Gengið saman hönd í hönd,
hæglát farið niður á strönd.
Fundið stað, sameinað beggja sál.
Horfið er nú sumarið og sólin,
í sálu minni hefur gríma völd.
Í æsku léttu ís og myrkur jólin;
nú einn ég sit um vetrarkvöld.
Ég gái út um gluggann minn
hvort gangir þú um hliðið inn.
Mér alltaf sýnist ég sjái þig.
Ég rýni út um rifurnar.
Ég reyndar sé þig alls staðar.
Þá napurt er, það næðir hér
og nístir mig.
(Vilhjálmur Vilhjálmsson.)
Elsku amma, hvíl í friði.
Svanhildur, Erling, Davíð og
Valgerður.
Valgerður Sveinsdóttir á Eyrar-
bakka er látin.
Árum saman höfum við oft notið
samvista við hana enda mamma eins
besta vinar okkar.
Á þessari stundu vil ég þó fremst
minnast okkar skemmtilegu sam-
vista í Búlgaríu fyrir nær tveimur
áratugum. Farin var ferð undir
stjórn Magnúsar Karels þar sem
hver og einn sem vettlingi gat valdið
af eldri borgurum Árnessýslu sam-
einaðist í ferð með eldri borgurum
frá Keflavík og varð þetta í heildina
hundrað manns sem í þrjár vikur
kom sér fyrir í litlum sumarleyfisbæ
suður við Svartahaf. Valgerður var
þar hrókur alls fagnaðar. Magnús
stóð í miklum útréttingum nær dag-
lega og var það ýmislegt spaugilegt,
eins og gengur, sem kom upp á. Val-
gerður lenti persónulega líka í ýmsu
spaugilegu og hafði gaman af árum
saman. Nýlega vorum við að rifja
upp spennuna og prakkaraskapinn í
sambandi við að fara og skipta doll-
urum á afviknum stöðum. Valgerður
var mikill húmoristi og á sinn fín-
stemmda og rólega máta tókst henni
að gera góðar sögur enn betri. Þeir
sem tóku þátt í þessu ævintýri á
heilsustöðinni í Búlgó gleyma því nú
líklega aldrei þegar menn fóru til
þess að láta mæla í sér sjónina og
fengu þessi fínu vottorð fyrir innan
við hundrað íslenskar krónur, en þá
kom upp vandamálið að það var ekki
hægt að kaupa gleraugu í sama bæ.
Magnús Karel dreif sig á háværri
leigðri Lödu með fullan bíl af sjón-
skertum gamalmennum til Gullnu
strandarinnar en þar var lítil gler-
augnabúð sem allir þráðu að komast
í. Þetta var fyrir tíma bensínstöðv-
argleraugnanna.
Nú kveðjum við Valgerði Sveins-
dóttur með söknuði og verðum sjálf
að setjast niður og rifja upp allar
þessar ótrúlegu sögur sem hún hafði
svo gaman af að endurlifa. Ég sé
ljóslifandi fyrir mér hvað hún hló
innilega þegar sveitungi hennar
einn, sem var með íslenskt nesti með
sér allan tímann, fór á stúfana í leit
að varahlutum í Löduna sína, og
hvíslaði að lækni heilsustöðvarinnar
hvort hann gæti nokkuð sprautað
náttúru aftur í frúna. Næstu daga
fór frúin á hverjum degi til sprautu
og hélt að það væri vítamín sem það
auðvitað bara var, en eiginmaðurinn
varð spenntari og spenntari með
hverjum deginum enda glaðbeittur
bóndi á níræðisaldri sem sagði öllum
sín leyndarmál nema frúnni.
Börnum, tengdabörnum og barna-
börnum Valgerðar sendum við okkar
innilegustu samúðarkveðjur um leið
og við þökkum margar góðar sam-
verustundir. Blessuð sé minning
hennar.
Elísabet Brekkan og fjölskylda.
VALGERÐUR
SVEINSDÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um
Karvel Ögmundsson bíða birtingar
og munu birtast í blaðinu næstu
daga. Höfundar þeirra eru: Konráð
Lúðvíksson, Kristján Pálsson, Böðv-
ar Jónsson, Sólmundur Tr. Einars-
son og Karvel Strömme og fjölsk.